Przedawnienie należności – na czym polega? Kiedy długi się przedawniają?

Klient banku niespłacający kredytu, kontrahent nieuiszczający zapłaty za faktury czy brak wpływu płatności za media… Wiele firm zmaga się z klientami, którzy nie dotrzymują terminów płatności i zwlekają z zapłatą za nabyte towary. Jeśli jednak wierzyciele się nimi nie interesują i nie wysyłają ponagleń i wezwań do zapłaty, dłużnicy mogą uniknąć spłaty należności. Wówczas mamy do czynienia z terminem przedawnienia. Kiedy następuje przedawnienie należności? Jak można obliczyć ten termin i kiedy długi się przedawniają? Sprawdź wszelkie niezbędne informacje na ten temat.

Przedawnienie należności – co to jest?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest przedawnienie należności. Jest to sytuacja, kiedy po upływie terminu określonego w prawie, wierzyciel nie może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej. Zobowiązania finansowe dłużnika ulegają wówczas przedawnieniu po upływie danego okresu od wymagalności, czyli terminu ich zapłaty. Przedawnienie należności jest jedną z instytucji prawa cywilnego i dotyczy zarówno środków pieniężnych jak i elementów wchodzących w skład ruchomości. Celem tego zabiegu jest zapewnienie bezpieczeństwa dłużnikowi w sytuacji, gdy wierzyciel nie ubiega się o zwrot należności, nie korzystając przy tym z przysługujących mu praw. Kluczową rolę odgrywa tutaj termin wymagalności, który jest ściśle określony przez przepisy prawne.

Na czym polega przedawnienie należności?

Każdy dług może ulec przedawnieniu po upływie określonego czasu i przy wystąpieniu odpowiednich warunków. Polega to na tym, iż wierzyciel nie będzie wymagał od dłużnika zwrotu należnej kwoty. W praktyce oznacza to, że po określonym terminie, dłużnik nie będzie musiał oddawać swoich długów, co z jego punktu widzenia, jest dobrą okazją do uniknięcia odpowiedzialności i możliwości sporych oszczędności.

Kiedy następuje przedawnienie należności?

Informacje dotyczące obowiązujących terminów przedawnienia znajdują się w art. 118 Kodeksu cywilnego. Są one uzależnione od rodzaju zadłużenia i liczone od terminu ich zapłaty, czyli wymagalności. Dwa ogólne terminy przedawnienia należności wynoszą kolejno:

• 3 lata – dotyczy długów powstałych w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oraz świadczeń okresowych, np. alimentów, a także płatności cyklicznych,
• 6 lat – dotyczy roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw tego typu oraz roszczeń majątkowych.

Obecnie więc, według podstawowych terminów, niezapłacone należności stają się nieważne po sześciu latach, choć do 2018 roku termin przedawnienia wynosił aż 10 lat. W przypadku roszczeń wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej oraz roszczeń okresowych termin ten wynosi 3 lata.

Kodeks cywilny określa również szczegółowe terminy przedawnienia należności dla innych rodzajów zadłużeń. Przykładowo, przedawnienie niezapłaconego mandatu następuje po roku, zaś niespłaconego debetu na koncie po dwóch latach. Termin przedawnienia wynoszący 2 lata jest stosowany również dla roszczeń wynikających z tytułu umowy o dzieło czy rachunków z branży telekomunikacyjnej. Zadłużenia powstałe w wyniku braku płatności za czynsz czy braku płatności zaliczek i kaucji między kontrahentami przedawniają się po trzech latach.

Jak obliczyć termin przedawnienia? Obliczenie terminu przedawnienia należności to kolejny obowiązek spoczywający na dłużniku oraz wierzycielu. Oprócz okresów wskazanych w Kodeksie cywilnym, należy również zapoznać się ze sposobem obliczania przedawnienia. W przypadku terminów przedawniania wynoszących do dwóch lat włącznie ich okres wynosi tyle, ile jest zapisane w ustawie. Terminy przedawnień od dwóch lat następują z końcem roku kalendarzowego.

Wystąpienie określonego terminu przedawnienia to jednak nie jedyny warunek, jaki należy spełnić, by należność mogła pozostać nieuregulowana. Konieczne jest również nieprzerwanie biegu przedawnienia należności. Co to oznacza?

Przerwanie biegu przedawnienia należności

Jeśli w trakcie trwania okresu przedawnienia należności wystąpią czynniki przerywające bieg, następuje przerwanie okresu, co wiąże się z liczeniem go od nowa. Jest to dobra opcja dla wierzyciela, ponieważ dzięki skorzystaniu z tego rozwiązania, może on liczyć na znaczne wydłużenie okresu, po którym nastąpi przedawnienie należności. Przerwanie biegu należności polega na wystąpieniu wszelkich działań ze strony wierzyciela, które mają na celu wyegzekwowanie należności od dłużnika. Tego typu działania możemy podzielić na trzy kategorie:

• wniesienie sprawy do sądu – złożenie pozwu do sądu, ale również skierowanie sprawy zadłużenia do komornika lub do firmy windykacyjnej;
• wszczęcie mediacji – na przykład wysłanie wezwania do zapłaty, monitu, kontakt telefoniczny, e-mailowy lub listowny z dłużnikiem;
• uznanie długu przez dłużnika – przykładowo może to być podpisanie aneksu do umowy, podpisanie nowego harmonogramu spłaty z wydłużonym okresem kredytowania, zawarcie umowy z dłużnikiem czy częściowe uregulowanie należności przez dłużnika.

Ważne! Przerwanie biegu przedawnienia należności poprzez wystąpienie jednej lub większej liczby powyższych działań jest jednoznaczne z tym, że termin przedawnienia zostaje przerwany i jego liczenie należy rozpocząć od nowa.

Zawieszenie biegu przedawnienia należności

Zawieszenie biegu przedawnienia należności to całkiem inna sytuacja niż przerwanie biegu przedawnienia. Jego wystąpienie możliwe jest jedynie w sytuacjach, gdy wierzyciel nie będzie w stanie domagać się zapłaty należności przez dłużnika lub stawić się w sądzie lub przed innym organem z przyczyn niezależnych od niego. Oznacza to, że następuje zastój w domaganiu się zwrotu długu przez wierzyciela – przez określony czas nie może on bowiem wykonywać swoich uprawnień.

Do sytuacji, które powodują zawieszenie biegu przedawnienia należności, zalicza się:

• czynniki spowodowane przez siłę wyższą – zaliczają się do nich m.in. epidemie, rozruchy społeczne, wojny, klęski żywiołowe;
• roszczenia objęte umową o mediację – na czas trwania mediacji;
• roszczenia objęte wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – na czas trwania postępowania pojednawczego;
• roszczenia, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – na czas trwania małżeństwa;
• roszczenia, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – na czas sprawowania opieki lub kurateli przez te osoby;
• roszczenia przysługujące dzieciom przeciwko rodzicom – na czas trwania władzy rodzicielskiej.

Zawieszenie biegu następuje wówczas jedynie na czas trwania wyżej wymienionych przeszkód. Następnie czas przebiegu przedawnienia jest wznowiony.

Przedawnienie należności – co to oznacza dla dłużnika?

Należy wiedzieć, że każda niezapłacona i przedawniona należność staje się zobowiązaniem naturalnym od momentu zakończenia biegu terminu przedawnienia. Oznacza to, że mimo niespłacenia go przez dłużnika, jest ono nadal do niego przypisane. Informacje na temat przedawnionego zadłużenia są widoczne w bazach dłużników, np. w Biurze Informacji Gospodarczej. Tego typu negatywny wpis wpływa na obniżenie zdolności kredytowej dłużnika. Z czym to się wiąże? Taki klient ma minimalne, a wręcz zerowe szanse na otrzymanie jakiegokolwiek finansowania w instytucjach bankowych oraz w innych instytucjach finansowych. W najbliższych latach nie będzie on mógł zaciągnąć pożyczki ratalnej, kredytu gotówkowego czy kredytu hipotecznego, a także innych produktów związanych z pożyczką środków. Uniknięcie spłaty należności poprzez skorzystanie z instytucji przedawnienia należności jest więc odnotowywane i niesie ze sobą negatywne skutki w przyszłości – jako klienta instytucji finansowych.

Spłacenie przedawnionej należności – czy można odzyskać środki?

Zdarzają się sytuacje, kiedy dłużnikowi udało się zgromadzić odpowiednie środki i zgłosił się on do wierzyciela z chęcią uregulowania długu. Jeśli klient nie wiedział, że jego należności są już przedawnione, a spłata została dokonana, nie można wówczas liczyć na odzyskanie gotówki. Zwrot środków w przypadku przedawnionych należności świadczy o uczciwości klienta, a przede wszystkim o jego niewiedzy na temat przedawnienia długów. Dlatego warto jest poznać swoje prawa i być na bieżąco z obowiązującymi przepisami.

Przedawnione należności – jakie kroki może wykonać wierzyciel?

W przypadku, gdy dłużnik nie oddał swojego zobowiązania, a termin przedawnienia minął, wierzyciel nie może domagać się zapłaty od dłużnika. Jedynym możliwym rozwiązaniem jest skierowanie sprawy na drogę sądową. Nie jest to jednak prosta sprawa, bowiem dłużnik musiałby podnieść zarzut przedawnienia, by sprawa sądowa została oddalona.

Przedawnienie należności jest więc możliwością uchylenia się od obowiązku uregulowania długu przez dłużnika.