Jakie są zasady rozliczania obligacji w bilansie?

Chcąc wypracować zysk, inwestorzy szukają często bezpiecznych, a przy tym jak najkorzystniejszych produktów, na których mogą trzymać swój kapitał. W sytuacji, gdy lokaty bankowe są nisko oprocentowane, opcją często przez nich wybieraną, są obligacje. Są one bezpieczniejsze niż akcje, a dodatkowo zazwyczaj można uzyskać dzięki nim większy zysk niż na lokacie bankowej.

Obligacje w bilansie przedsiębiorstwa – co warto wiedzieć?

Obligacje to papiery wartościowe dłużne. Kontrakt na nie zawierany jest przez emitenta, czyli firmę, rząd lub jednostkę samorządu terytorialnego, które emitują obligacje, jak i obligatariusza, inaczej inwestora, a więc pożyczkodawcę.

Obligacje są oprocentowane. Oznacza to tyle, że w ustalonym czasie inwestorowi zostaną wypłacone odsetki. Aby sprawdzić, jaki jest poziom ryzyka inwestycji w obligacje, należy przeanalizować sprawozdania finansowe emitenta. Dodatkowo warto sprawdzić, jaki jest poziom zadłużenia firmy, która wypuszcza obligacje, np. w odniesieniu do kapitału własnego. Im udział kapitału własnego będzie wyższy, tym jednocześnie będzie mniejsze ryzyko inwestycji w te obligacje.

Emitent odpowiada całym majątkiem za wyemitowane papiery dłużne, dlatego obligacje uważa się za jedną z bezpieczniejszych form inwestowania kapitału. Wypuszcza on obligacje, ponieważ w ten sposób chce uzyskać finansowanie, np. na dalsze inwestycje, prowadzenie działalności. Dlatego też “pożycza” pieniądze od inwestorów, którzy kupili obligacje, w zamian za zysk z oprocentowania. Obligatariusz decyduje, jak wykorzysta posiadane papiery dłużne – czy zaliczy je do aktywów obrotowych i sprzeda w krótkim okresie, przed zapadnięciem terminu ich wykupu, aby osiągnąć korzyści z oprocentowania, czy też poczeka ze sprzedażą do wyznaczonego dnia – wtedy zaliczy je do kategorii aktywów utrzymywanych do terminu wymagalności. Niezależnie od sytuacji, obie strony transakcji powinny ująć obligacje w bilansie. Jak zatem powinno wyglądać ujęcie obligacji w księgach rachunkowych ich emitentów?

Obligacje w bilansie emitenta – jak i gdzie ująć?

W przypadku inwestora obligacje w bilansie powinny się znaleźć po stronie aktywów finansowych. Z kolei emitent musi oznaczyć je jako zobowiązanie lub instrument kapitałowy. Należy także pamiętać o tym, w jakim terminie należy je ująć w bilansie. Powinien to być dzień nabycia obligacji lub ich powstania.

Jak zatem należy ująć w bilansie obligacje własne? Wszelkie kwoty, które poniesiono na rzecz przygotowania emisji papierów wartościowych, a także odsetki naliczane dla obligatariuszy, są traktowane jako koszty finansowe (751) i muszą być zapisane na koncie Wn. Jednocześnie te same wartości muszą znaleźć się pod numerem 130 na korespondujących kontach po stronie Ma. Obligacje w bilansie u emitenta obejmują również wpływy ze sprzedanych papierów dłużnych. Trzeba je uwzględnić na koncie 130, a więc na rachunku bieżącym. Tutaj także zapisany zostanie w wyznaczonym terminie i po cenie nominalnej wykup obligacji.

Oprócz tego wyemitowane obligacje w bilansie trzeba ująć na koncie 240, czyli jako pozostałe rachunki. Mowa tu o wypłacie kwartalnych odsetek, zamianie na akcje, a także terminowym wykupie obligacji po cenie nominalnej. W zależności od tego, jaki jest rodzaj obligacji, w bilansie emitenta będą one ujęte w zobowiązaniach krótkoterminowych lub długoterminowych.

Gdzie w bilansie obligatariusza należy umieścić obligacje?

Co zatem z nabywcami obligacji? Gdzie powinni oni umieścić obligacje w bilansie? Zakup obligacji jest traktowany jako operacja gospodarcza. Należy ją zatem zapisać po stronie Wn, ale także Ma, np. w pozycji aktywa długoterminowe (030).

Z kolei w przypadku odsetek, które będą nam wypłacane np. raz na kwartał, trzeba zapisać je w bilansie po stronie Ma jako przychody finansowe (750), a także na rachunku bieżącym (130). Natomiast, gdy dojdzie do sprzedaży obligacji w wyznaczonym terminie, to w takiej sytuacji należy ją uwzględnić na koncie 030, czyli jako aktywa długoterminowe, a także na rachunku bieżącym.

W momencie, gdy jesteśmy nabywcą obligacji, to w bilansie możemy je zawrzeć na dwa sposoby. Albo po cenie nabycia, albo po cenie zakupu. Jeśli ujmiemy je po cenie nabycia, wszelkie dodatkowe koszty, jak np. opłaty związane z posiadanymi obligacjami, należy odnotować na koncie 751, czyli jako koszty finansowe (Wn). W momencie, gdy nabywca zdecyduje się na wcześniejszą sprzedaż obligacji, wtedy kapitał ulokowany w papierach wartościowych zostanie pomniejszony, zwiększy się natomiast ilość posiadanych środków pieniężnych. Wtedy też konieczne jest dokonanie stosownych zapisów w księgach rachunkowych.

Obligacje w bilansie – najważniejsze informacje

O czym jeszcze należy pamiętać w przypadku obligacji i ujęcia ich w bilansie? Jeżeli chodzi o sam bilans, to jest to zestawienie aktywów i pasywów, które pokazuje stan majątku przedsiębiorstwa, a także to, w jaki sposób jest ono finansowane. Obligacje w bilansie mogą być traktowane jako aktywa lub zobowiązania.

Dodatkowo warto wiedzieć, że z obligacjami związane są trzy kluczowe pojęcia: wartość nominalna, dyskonto i kupon. Wartość nominalna jest to kwota, za którą emitent ma zamiar wykupić obligację w dniu jej zapadalności. Dyskonto to różnica między wartością nominalną a ceną sprzedaży obligacji w dniu emisji. Wartość ta ma zachęcić inwestora do nabycia obligacji, ponieważ stanowi jego zysk rozliczany w czasie. Z kolei jako kupon określamy oprocentowanie obligacji, które jest wypłacane w trakcie trwania obligacji w ustalonych okresach. Co ciekawe, nie każda obligacja musi posiadać wszystkie trzy wymienione elementy. Na rynku bowiem występują obligacje, które nie wypłacają kuponów. Są to tzw. obligacje zerokuponowe. Nie są od nich wypłacane odsetki. W przypadku takich papierów wartościowych są one przelewane na konto obligatariusza w określonych odstępach czasu, np. co kwartał. Dodatkowo nabycie niektórych obligacji nie wiąże się z dodatkowych zyskiem dla inwestora w postaci dyskonta.

Oprócz tego, jak wspomniano wyżej, to, w jaki sposób ujmowane są obligacje w bilansie, zależy od tego, jaki jest ich rodzaj. Bez względu na to, czy są one kwalifikowane jako długo- czy krótkoterminowe, wycenia się je metodą skorygowanej ceny nabycia.

Warto też pamiętać, że oprocentowanie obligacji może być stałe lub zmienne. Poza tym niektóre obligacje mogą być zamieniane na akcje, albo też umożliwiają ich zakup. Wszystkie zdarzenia dotyczące obligacji owocują powstaniem kolejnych zapisów w księgach rachunkowych.