Składki na ubezpieczenie społeczne – czym są? Poznaj ich rodzaje i stawki

Ubezpieczenia społeczne składają się z kilku ubezpieczeń, które mają zapewnić bezpieczeństwo osobom, które w wyniku wystąpienia zdarzeń losowych nie mogą utrzymać się z powodu braku możliwości wykonywania pracy. Należą one do jednego z instrumentów polityki socjalnej naszego państwa. Co warto wiedzieć na ich temat? Kto podlega ubezpieczeniom społecznym? Jakie są ich rodzaje i stawki? Kto musi je opłacać? Poznaj wszelkie informacje na ten temat.

Definicja ubezpieczenia społecznego

O ubezpieczeniu społecznym słyszy się często – zarówno w radiu, telewizji, w pracy czy wśród znajomych. Można o nim poczytać także w internecie czy prasie. Ale czy każdy wie, czym tak naprawdę ono jest i jakie przywileje się z nim wiążą? Według definicji, ubezpieczenie społeczne jest umową zawartą z odpowiednią instytucją w celu uzyskania odszkodowania za straty przewidziane w umowie. Mówiąc prostszym językiem, jest to system ubezpieczeń, który służy zapewnieniu bezpieczeństwa socjalnego dla osób, które nie mogą utrzymać się z wykonywania własnej pracy, co jest następstwem nieszczęśliwych wypadków lub zdarzeń losowych. Do takich zalicza się głównie kalectwo, chorobę, ciążę czy starość. By móc skorzystać z pomocy i zapewnić sobie środki w razie czasowej lub długotrwałej przerwy od pracy, należy dokładnie zapoznać się, jakie rodzaje ubezpieczeń przysługują odpowiednio do Twojej sytuacji społecznej lub zawodowej.

Warto dodać, że system świadczeń pieniężnych, jakim jest ubezpieczenie społeczne, należy do podstawowego instrumentu polityki socjalnej w naszym kraju. Wśród innych należy wymienić pomoc społeczną oraz zaopatrzenie społeczne. Instytucje, które są odpowiedzialne za całą obsługę oraz zarządzanie systemem ubezpieczeń społecznych w Polsce to ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oraz KRUS – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. ZUS jest podstawowym organem odpowiedzialnym za powszechne ubezpieczenia społeczne, zaś KRUS zajmuje się zarządzaniem systemem ubezpieczeń dla rolników oraz członków ich rodzin.

Składki na ubezpieczenie społeczne – rodzaje i stawki

Ubezpieczenia społeczne mogą być wypłacane osobom ubezpieczonym w trzech wariantach. Mogą być przyznawane krótkoterminowo, długoterminowo lub dożywotnio. Wszystko zależy od jego sytuacji społecznej oraz zawodowej, m.in. stażu pracy czy formy zatrudnienia.

Koniecznie należy powiedzieć, co wchodzi w skład ubezpieczenia społecznego. Składa się ono z ubezpieczenia rentowego, ubezpieczenia emerytalnego, ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpieczenia wypadkowego. Każde z nich opiszemy poniżej wraz z podaniem stawek, jakie obecnie obowiązują.

Ubezpieczenie rentowe – szczegóły

Ubezpieczenie rentowe jest obowiązkowe dla osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę oraz umowę-zlecenie, dla osób samozatrudnionych oraz przebywających na zasiłku macierzyńskim, a także dla członków rady nadzorczej. Główną rolą ubezpieczenia rentowego jest zapewnienie ochrony osoby ubezpieczonej – przed utratą zdolności do wykonywania pracy oraz przed ryzykiem poniesienia śmierci osoby zapewniającej utrzymanie rodzinie.

Składka na ubezpieczenie rentowe jest wyliczana jest na dany rok kalendarzowy. Jej wysokość nie może przekraczać sumy równej trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, jakie jest prognozowane na dany rok kalendarzowy. W 2022 roku wynosi ono 5 922 zł brutto, a w 2023 roku wyniesie 6 935 zł brutto. Podstawa składki na ubezpieczenie rentowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą (B2B) wynosi w obecnym roku 284,26 zł, zaś w przyszłym będzie to 332,88 zł.

Wysokość składki na ubezpieczenie rentowe pracowników wynosi 8%, z czego 6,5% jest finansowane przez pracodawcę, a pozostałe 1,5% przez pracownika. Za podstawę wymiaru składek uznaje się przychód uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Pod uwagę nie jest brany wszelki przychód, który został uzyskany w okresie niezdolności do pracy, na którym przebywał pracownik – mowa tu m.in. o zwolnieniu chorobowym.

Ubezpieczenie emerytalne – podstawa składki

Ubezpieczenie emerytalne to kolejne ubezpieczenie społeczne. Główną funkcją tego rodzaju ubezpieczenia jest ochrona osoby ubezpieczonej przed ryzykiem starości. Przysługuje ubezpieczonemu co miesiąc i uzależnione jest od przepracowane określonej liczby lat pracy lub osiągnięcia wieku emerytalnego, który jest różny w zależności od płci oraz rodzaju i warunków zatrudnienia.

Wysokość składki ubezpieczenia emerytalnego to 19,52% podstawy, jaką stanowi przychód pracownika. Obowiązek jej uiszczenia przypada w równej mierze pracownikowi, jak i pracodawcy – muszą oni pokryć po 9,76% składki. W tym przypadku stosowany jest podział wpływów na różnego rodzaju konta i fundusze, które nazywane są I, II oraz III filarem. Największa część, bowiem 12,22% składki, odkładana jest w I filarze, czyli na indywidualnym koncie ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Kolejna część stanowiąca 4,38% składki jest regularnie księgowana na indywidualnym subkoncie, które jest prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych – jest to tzw. II filar. Najmniejsza część składki – 2,92% – ląduje w III filarze, czyli na Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE), który jest wybierany przez pracownika. Jeśli jednak nie dokona on żadnego wyboru, środki te są księgowane w ZUS-ie.

Tak samo, jak w przypadku ubezpieczenia rentownego, maksymalna roczna podstawa składki ubezpieczenia emerytalnego nie może przekraczać trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia na dany rok kalendarzowy. Ubezpieczenie emerytalne jest obowiązkowe dla osób pracujących w oparciu o umowę o pracę oraz umowę-zlecenie, przebywających na zasiłku macierzyńskim, prowadzących działalność gospodarczą oraz będących członkami rady nadzorczej.

Ubezpieczenie chorobowe – informacje

Kolejnym rodzajem ubezpieczenia społecznego jest ubezpieczenie chorobowe, które pomaga w sytuacji, gdy pracownik jest niezdolny do wykonywania pracy poprzez wystąpienie choroby, konieczności opieki nad członkiem rodziny lub rodzicielstwo. Jest ono obowiązkowe dla pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, członków spółdzielni kółek rolniczych oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Dobrowolnie zaś, składając odpowiedni wniosek, mogą z niego skorzystać osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie, prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, zajmujące się opieką nad dziećmi, wykonujące odpłatną pracę w czasie tymczasowego aresztowania lub okresie odbywania kary pozbawienia wolności, sprawujące pracę nakładczą, a także duchowni.

Jaka jest wysokość składki na ubezpieczenie chorobowe? Wynosi 2,45%, a obowiązek jej opłacania należy w całości do pracownika. Jest wyliczana na podstawie wymiaru składek odprowadzanych na ubezpieczenie rentowe oraz emerytalne.

Ubezpieczenie chorobowe to środki, które są wykorzystywane w celu wypłaty zasiłków macierzyńskich, świadczeń rehabilitacyjnych oraz zasiłków chorobowych.

Ubezpieczenie wypadkowe – składka

W przypadku ubezpieczenia wypadkowego wysokość składki jest uzależniona od osoby ubezpieczonej. Na jej wysokość mają wpływ przede wszystkim poziom zagrożenia zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz skutki, jakie ze sobą niesie. Jest ona wypłacana w całości przez pracodawcę. Jeśli zgłasza on do ubezpieczenia nie więcej niż dziewięciu pracowników, jej wysokość wynosi 1,67% podstawy wymiaru. Najwyższa wysokość może zaś wynosić 3,33%.

Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe dla osób zatrudnionych na umowę o pracę oraz umowę-zlecenie, a także przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą.

Kto podlega ubezpieczeniom społecznym?

Warto sprawdzić, komu przysługują obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. W poniższej tabeli znajdziesz poszczególne rodzaje ubezpieczeń oraz informacje o tym, kto ma do nich pełne prawo.

Warto dodać, że prawo do korzystania z ubezpieczeń społecznych w Polsce mają również obcokrajowcy. W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych znajdujemy bowiem zapis, iż mogą nim podlegać wszystkie osoby bez względu na rasę, płeć, pochodzenie etniczne, narodowość, stan rodziny czy stan cywilny.

Płatność składek ZUS przez przedsiębiorców

Prowadząc swoją firmę, należy co miesiąc odprowadzać należne składki do ZUS. Wśród nich znajdują się obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Osoby, które dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności, mogą skorzystać z należnych im ulg, np. Ulgi na start czy Małego ZUS-u, dzięki czemu mogą zapłacić mniej. W przeciwnym razie przedsiębiorcy, którzy nie mają prawa do ulg, zobowiązani są opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy, która wynosi nie mniej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Przedsiębiorcy, którzy muszą regularnie płacić składki do ZUS, to osoby, które mają zarejestrowaną działalność w CEIDG lub są wspólnikami spółki cywilnej, są wspólnikami jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki komandytowej, partnerskiej lub jawnej, są twórcami lub artystami, wykonują wolny zawód lub prowadzą niepubliczną lub publiczną szkołę lub przedszkole.

Do kiedy zapłacić składki za ubezpieczenie społeczne?

Zawsze należy pamiętać o terminach, jakie obowiązują w przypadku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne. Są one płacone za miesiąc wstecz. Od 1 stycznia 2022 roku obowiązują trzy terminy ich płatności w zależności od podmiotów, które są zobowiązane je uiszczać. I tak oto należy opłacić składkę:

• do 5. dnia miesiąca – w przypadku jednostek budżetowych oraz samorządowych zakładów budżetowych,
• do 15. dnia miesiąca – w przypadku płatników posiadających osobowość prawną,
• do 20. dnia miesiąca – w przypadku pozostałych płatników.