Budownictwo Socjalne i Komunalne: szansa na poprawę sytuacji mieszkaniowej Polaków

Głównym założeniem realizowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii programu BSK (budownictwa socjalnego i komunalnego) jest wspieranie samorządów w tworzeniu, a także modernizacji lokali mieszkalnych przeznaczonych na wynajem o standardzie nieodbiegającym od standardu rynkowego, których stosunkowo niski czynsz, gwarantuje brak nadmiernego obciążenia budżetów domowych ich lokatorów. Najemcami powstałych dzięki programowi mieszkań są osoby, których status materialny bądź sytuacja osobista nie pozwala na zabezpieczenie swoich potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

Beneficjentami programu są przede wszystkim gminy, na których ciąży ustawowy obowiązek zapewnienia lokali mieszkalnych swoim mieszkańcom. Mogą one uzyskać bezzwrotne granty na tworzenie własnych lokali i mieszkalnictwa interwencyjnego (schronisk dla osób bezdomnych, noclegowni, ogrzewalni, tymczasowych pomieszczeń), ale również grantów na tworzenie lokali, przez prywatnych inwestorów (np. SIM/TBS, spółdzielnie mieszkaniowe). W ramach takiej współpracy gminy korzystają z lokali mieszkalnych i zabezpieczają w ten sposób potrzeby mieszkaniowe swoich mieszkańców.

Zakres przedsięwzięć, w ramach których gminy otrzymują granty na pozyskanie lokali mieszkalnych jest bardzo szeroki i obejmuje przedsięwzięcia od budowy, po remonty (także remonty pustostanów), zmianę sposobu użytkowania, zakup lokali i ich zakup połączony z remontem. Istnieje także możliwość wsparcia gmin w zakupie tzw. byłych mieszkań zakładowych.

Rekordowa pula dotacji

Dotychczasowa kwota dofinansowania w ramach funkcjonującego od 2007 roku programu wyniosła 4,5 mld zł, co pozwoliło na oddanie do użytku blisko 44 tys. mieszkań. W ostatnich latach projekt nabrał szczególnego tempa – w 2021 roku rząd zdecydował bowiem o zwiększeniu dofinansowania z Funduszu Dopłat z dotychczasowych 25 nawet do 80 proc. kosztów inwestycji. Co więcej, możliwe jest także otrzymanie dodatkowych 20 proc. w trakcie budowy lub modernizacji, np. w związku ze wzrostem cen materiałów budowlanych lub usług.

Istnieje ponadto możliwość uzyskania dodatkowego 5-proc. wsparcia, jeżeli inwestycja realizuje program „Za życiem” lub stanowi element miejscowego planu rewitalizacji. Ministerstwo wprowadziło także rozwiązania mające ułatwić gminom tworzenie Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych wspierających realizację lokalnej polityki mieszkaniowej.

Rok 2023 potwierdza trend wzrostowy: – W tym roku na wsparcie tego segmentu w naszej polityce mieszkaniowej przeznaczamy rekordową kwotę wynoszącą 1 mld 650 mln zł – mówi minister rozwoju i technologii Waldemar Buda. – To dla samorządów ogromne wsparcie w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych lokalnych społeczności. Dostępność kredytów mieszkaniowych dla osób o średnich i niskich dochodach jest coraz niższa, podobnie jak możliwości wynajmu mieszkań na rynku komercyjnym. Budowa czynszówek ze środków publicznych to jeden ze sposobów na trudniejsze czasy na rynku nieruchomości. Dzięki naszemu programowi powstają mieszkania o dobrym standardzie, ale przede wszystkim niskim czynszu – podkreśla minister Buda.

Mieszkania objęte rządowym dofinansowaniem muszą spełniać określone wymogi, m.in. być gotowe do zamieszkania, wyposażone w wannę lub prysznic, umywalkę, toaletę i kuchenkę.

Tegoroczne rozdanie

Wśród beneficjentów programu w bieżącym roku znalazło się kilkaset podmiotów z całej Polski.

Przykładowo w Skierniewicach dzięki wsparciu z BSK w wysokości ponad 18,6 mln zł. powstanie 148 mieszkań w dobrym standardzie i o niskim czynszu dla najbardziej potrzebujących mieszkańców miasta. Jak poinformował Waldemar Buda, minister rozwoju i technologii Skierniewice mają w swoich zasobach ok. 1300 lokali komunalnych. Jak wszędzie w Polsce ich standard i stan jest bardzo różny. Dzięki rządowemu wsparciu miasto będzie mogło zrealizować dwie duże inwestycje, dzięki któremu lista oczekujących na mieszkanie komunalne znacznie się skróci, a osoby potrzebujące będą mogły mieszkać w godnych warunkach. W latach 2016-2023 z województwa łódzkiego zostało zakwalifikowanych 57 wniosków. Kwota przyznanego wsparcia wyniosła 123 mln zł, dzięki czemu powstało lub w najbliższej przyszłości powstanie 882 lokali mieszkalnych. Utworzono również konieczną przy tego typu inwestycjach infrastrukturę techniczną.

Z puli na ten roku – 1,65 mld zł, już ponad 1,4 mld zł trafiło do 178 instytucji: gmin, miast, spółek miejskich i gminnych oraz organizacji pozarządowych. W ramach tej kwoty, przy udziale własnym beneficjentów, powstanie niemal 7,3 tys. nowych lub wyremontowanych lokali mieszkalnych, 302 miejsca w schroniskach dla osób w kryzysie bezdomności oraz 160 miejsc w noclegowniach. Cały czas są też oddawane do użytku mieszkania, których budowa rozpoczęła się w ramach dotacji udzielonych w latach 2021 i 2022.Ogółem wkrótce zostanie ukończonych 12,6 tys. mieszkań komunalnych, społecznych czynszowych i chronionych oraz ponad 250 miejsc w schroniskach, noclegowniach i ogrzewalniach.

Efekty działań

Cały czas oddawane są nowe mieszkania, których budowa rozpoczęła się w ostatnich dwóch latach. W całym kraju samorządy, spółki zależne i organizacje pożytku publicznego otrzymały w latach 2021-2022 finansowe wsparcie na utworzenie 12,6 tys. mieszkań, z czego 8 664 stanowiły lokale komunalne, 3 790 to mieszkania społeczne czynszowe, 114 mieszkania chronione. Powstaną również 154 miejsca w schroniskach dla osób bezdomnych oraz 105 miejsc w noclegowniach i ogrzewalniach. Łączna kwota przyznanego dofinasowania z Funduszu tylko w latach 2021 i 2022 wyniosła ok. 2,2 mld zł. Dla porównania w 2014 r. zakwalifikowano do finansowego wsparcia jedynie 121 wniosków, a suma dofinansowania ledwie przekroczyła 81 mln zł. Rok później zakwalifikowano 163 wnioski (dofinansowanie 116,5 mln zł).

Kto może wnioskować?

Z programu, w zależności od rodzaju inwestycji, może skorzystać zarówno gmina, jak i jednoosobowa spółka gminna, związek międzygminny lub powiat. Dotacje przyznawane są także organizacjom pozarządowym i innym podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego.

Program operacyjnie zarządzany przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Wnioski o finansowe wsparcie należy zatem składać w BGK, zgodnie ze ścieżką przedstawioną na stronie BGK: https://www.bgk.pl/programy-i-fundusze/programy/bezzwrotne-wsparcie-budownictwa-z-funduszu-doplat/.

Wnioski można składać w dowolnym momencie, rozpatrywane są zgodnie z kolejnością wpływu i kwalifikowane do końca września każdego roku, a wypłata wsparcia następuje w tym samym roku.

Wypełnienie wniosku nie jest skomplikowane. Dzięki elektronicznej formie wniosku, wnioskodawcy krok po kroku wypełniają wymagane pola wskazując na rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia oraz kosztorys jego wykonania. Udzielone wsparcie ma charakter bezzwrotny. Pamiętać należy, że obowiązuje ustawowy czas na jego realizację i konieczność utrzymania utworzonego zasobu przez 15 lat, co jest gwarancją prawidłowego przeznaczenia publicznych środków.

Z uwagi na charakter przedsięwzięcia, odstępstwo od ww. reguł dotyczy zakupu tzw. byłych mieszkań zakładowych. Te mieszkania gmina może zatrzymać swoim zasobie bądź bez ograniczeń czasowych sprzedać na preferencyjnych zasadach ich najemcom.

Jakie koszty podlegają dofinansowaniu?

Dotacją mogą zostać objęte wydatki związane z budową (m.in. projektowania, nadzoru i kierowania budową, przygotowania terenu oraz materiałów i robót budowlanych niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia), koszty remontu nieruchomości, a w przypadku zakupu budynku mieszkalnego lub lokali mieszkalnych – cena pomniejszona o wartość rynkową gruntu. Przepisy przewidują również udzielanie samorządom dodatkowego bezzwrotnego finansowego wsparcia w związku z budową mieszkań w podwyższonym standardzie efektywności energetycznej. Istnieje także możliwość łączenia dotacji z innymi formami dofinansowania.

Bezpłatne projekty dla gmin

Dotacje to niejedyny element wsparcia samorządów. – Możliwie jak najbardziej ułatwiamy samorządom włączanie się w budownictwo społeczne i komunalne. Nie tylko zachęcamy i przeznaczamy rekordowe środki, ale zapewniamy też bezpłatne projekty w celu szybszego rozpoczęcia inwestycji i zwiększenia liczby mieszkań w gminie – mówi minister Buda. – Zrealizowaliśmy konkurs na koncepcję architektoniczną wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności. Zwycięskie propozycje już wkrótce zasilą zasób projektów architektoniczno-budowlanych i technicznych Banku Gospodarstwa Krajowego. Realizując swoje inwestycje, gminy będą mogły z nich bezpłatnie korzystać – dodaje minister.