Opcja daje nabywcy prawo do zakupu lub sprzedaży określonych instrumentów bazowych w określonym czasie i po określonej cenie. Posługiwanie się nimi na rynku giełdowym pozwala uzyskać przewagę nad zwykłą sprzedażą i kupnem akcji, bowiem umożliwiają zarobek nawet w sytuacji, gdy akcje danej spółki stoją w miejscu. Poznaj więc, co to są opcje, jakie są ich rodzaje i jak działają.
Opcje – definicja
Na początek, wyjaśnimy, co to są opcje. To pochodne instrumenty finansowe, które umożliwiają kupno i sprzedaż aktywów bazowych w określonym czasie i po określonej stawce. Ich wartość oparta jest głównie na cenie instrumentu bazowego, zmienności ceny oraz czasie transakcji. Opcje same w sobie służą do inwestycji w to, na co są wystawione. To kontrakt zawarty między dwoma stronami. Dają nabywcy prawo – lecz nie obowiązek – do nabycia przedmiotu umowy po cenie wykonania, czyli przeprowadzenia w przyszłości transakcji na warunkach ustalonych dzisiaj.
Słowo opcja pochodzi z języka łacińskiego, gdzie optio znaczy prawo, ale nie obowiązek. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji – opcje sprzedaży (opcje put) oraz opcje kupna (opcje call).
Do czego służą opcje?
Pierwotnie opcje stosowano jako zabezpieczenie przed ryzykiem, dają one bowiem możliwość, lecz nie konieczność, nabycia towaru po z góry ustalonej cenie. Zapewniały one np. możliwość zakupu waluty po gwarantowanym kursie, co daje bezpieczeństwo w przypadku zbliżających się płatności walutowych. Obecnie pełnią one często rolę spekulacyjną, czyli umożliwiają osiągnięcie określonego dochodu poprzez wykorzystanie przewidywanych zmian cenowych. Dają one możliwość dopasowania właściwości instrumentu do indywidualnych potrzeb uczestnika rynku.
Od lat 70. są one narzędziem, z którego korzystają inwestorzy i spekulanci giełdowi. Najbardziej popularne są opcje na akcje oraz na kursy walut, ale są one wystawiane niemal na wszystko, również na towary, indeksy, czy surowce.
Opcja put – co to jest?
Opcja put to opcja sprzedaży, która umożliwia ich właścicielowi sprzedaż produktu bazowego po wcześniej określonej cenie w ustalonym terminie wykonania opcji. Wystawca tego rodzaju instrumentu finansowego otrzymuje premię opcyjną, czyli prawo do żądania wypłaty kwoty rozliczenia. Opcja put musi zawierać:
- ilość instrumentu bazowego,
- cenę wykonania – cenę, po jakiej może dojść do transakcji sprzedaży,
- datę – okres, podczas którego można wykonać transakcję sprzedaży.
Opcja call – czym jest?
Opcja call jest zaś opcją kupna. Pozwala właścicielowi kupić dany towar w przyszłości po ustalonej już cenie z góry (cena wykonania opcji). Ma ona również ustaloną datę wygaśnięcia, co nazywane jest terminem wykonania opcji. Kupujący zobowiązany jest do zapłaty sprzedającemu premii opcyjnej. Opcje call muszą zawierać:
- cenę wykonania akcji – stawka, za którą można nabyć akcje,
- datę – termin wygaśnięcia opcji,
- premię – płacona jest przy zakupie opcji.
Jak działają opcje call i put?
Opcja call (kupna) daje prawo do zakupu instrumentu bazowego, zaś opcja put (sprzedaży) daje prawo do sprzedaży instrumentu bazowego po określonej cenie. W zależności od rodzaju opcji, termin wykonania jest różny. Wygląda on następująco:
- opcja europejska – prawo sprzedaży i nabycia może być wykonane w chwili wygaśnięcia opcji, w określonym dniu,
- opcja amerykańska – kupno i sprzedaż może nastąpić w terminie od zawarcia umowy opcyjnej do ustalonego terminu jej wygaśnięcia (np. w ciągu 3 miesięcy),
- opcja bermudzka – wykonanie prawa możliwe jest w kilku ściśle określonych datach.
Kupujący opcję call lub put ma obowiązek wypłacenia premii sprzedającemu oraz prawo do zakupu (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) przedmiotu transakcji w określonej liczbie, cenie i terminie. Sprzedający opcję call lub opcję put ma prawo do otrzymania premii opcyjnej i obowiązek dostarczenia przedmiotu transakcji w określonej liczbie, terminie i za określoną cenę. Premia to kwota, jaką nabywca opcji ma obowiązek zapłacić za prawo kupna lub sprzedaży określonych aktywów w przyszłości.
Instrument bazowy – co to takiego?
Cena produktu pochodnego oparta jest na instrumencie bazowym. To obserwowalna zmienna, która wpływa na wycenę danego towaru i wartość produktów pochodnych, czyli właśnie np. opcji. Takim instrumentem, zwanym również aktywem bazowym, może być np. określony papier wartościowy, czyli akcja, obligacja, bon skarbowy, ale także indeks giełdowy, stopa procentowa, towary czy waluta. Instrumentem bazowym mogą być również dowolne, niefinansowe zmienne, jak np. ilość opadów w danej lokalizacji i w danym czasie czy średnia temperatura powietrza.
Pozycje w opcjach – pozycja długa – na czym polega?
Zajęcie pozycji długiej w przypadku opcji zakupu oznacza po prostu zakup opcji. Jej posiadacz minimalizuje wzrost wartości instrumentu bazowego za pomocą opłaconej premii opcyjnej. Data wykonania transakcji to termin, w której nabędzie on opcję po ustalonej wcześniej cenie wykonania. Zysk kupującego nie jest w żaden sposób ograniczony, bowiem zależy on od wartości instrumentu bazowego w chwili wykonania opcji. Im wartość będzie wyższa, tym uzyska on wyższy zwrot z transakcji. Istnieje również ryzyko straty spowodowane tym samym, czyli aktualną wartością instrumentu bazowego. Jeśli w chwili wykonania opcji będzie niższa niż cena wykonania opcji, kupujący będzie stratny. Ważne jest więc przyjęcie pozycji długiej w przypadku opcji kupna, gdy prognozowany jest wzrost wartości instrumentu bazowego – można wówczas liczyć na pewny zysk.
Z pozycji długiej warto więc skorzystać, gdy prognozowany jest wzrost wartości instrumentu bazowego, bowiem inwestor odniesie zysk, jeśli jego cena wzrośnie.
Pozycje w opcjach – pozycja krótka – czym jest?
W pozycji krótkiej znajduje się więc osoba sprzedająca opcje. Zobowiązuje się ona do sprzedaży instrumentu bazowego po ustalonej cenie, otrzymując premię zapłaconą przez osobę kupującą opcję. W przypadku, gdy cena bazowa będzie niższa niż cena wykonania, nie dojdzie do wykonania opcji. Zysk ograniczy się jedynie do wypłaconej premii opcyjnej. Jeśli cena będzie wyższa, sprzedający poniesie stratę, bowiem otrzyma zapłatę po cenie ustalonej w umowie, mimo że cena rynkowa będzie wyższa. Warto więc skorzystać z pozycji krótkiej w sytuacji, gdy przewiduje się, że wartość instrumentu bazowego spadnie.
Wartość opcji – czym jest i jakie są rodzaje?
Wartością opcji określa się sumę jej wartości wewnętrznej oraz wartości czasowej w dowolnym momencie okresu liczonego od momentu jej zawarcia do wygaśnięcia. Wartość czasowa pozwala zmierzyć to, w jakim stopniu opcja może wzrosnąć przed datą jej wygaśnięcia. Wartością wewnętrzną zaś jest wartość opcji w porównaniu bieżącej ceny akcji z ceną wykonania. Wyróżnia się trzy rodzaje opcji opierających się na wartości bieżącej instrumentu w stosunku do wartości wykonania akcji. Są to:
-
In the money – to dobry moment na wykonanie opcji, zarówno opcji sprzedaży, jak i kupna. Mówimy o nim wtedy, gdy na danej opcji można zarobić, bowiem bieżąca wartość instrumentu bazowego jest odpowiednio niższa lub wyższa niż wartość wykonania opcji. Przykładowo, jeśli istnieje możliwość zarobienia 5 zł na jednej akcji, opcja ma wtedy wartość wewnętrzną „in the money”.
-
Out of money – przeciwieństwo in the money, bowiem dana transakcja jest obecnie nieopłacalna z uwagi na zbyt niską lub zbyt wysoką cenę instrumentu bazowego w stosunku do ceny wykonania opcji.
- At the money – aktualna cena instrumentu bazowego jest taka sama lub delikatnie wyższa niż cena wykonania opcji, ma więc neutralny wpływ na zyski lub straty z danej transakcji.
Przed inwestycją w opcje należy zasięgnąć informacji na ich temat i dowiedzieć się o możliwym ryzyku, które może wystąpić i doprowadzić do utraty zainwestowanych środków.
Czytaj też:
Licytacja komornicza – co to jest i na czym polega?