Tańszy prąd czy mniej na szpitale? Spór o projekt Nawrockiego

Prezydent Karol Nawrocki złożył w Sejmie projekt ustawy dotyczącej obniżenia kosztów energii elektrycznej oraz finansowania systemów wsparcia energetyki ze środków z handlu uprawnieniami do emisji CO₂. Kluczowym elementem propozycji jest zmiana stawki VAT na energię elektryczną z obecnych 23 proc. do 5 proc.

Wpływ na budżet

Ministerstwo Finansów przedstawiło już szacunki skutków tej zmiany dla finansów państwa. Resort poinformował, że obniżenie stawki VAT na prąd będzie miało ujemny wpływ na budżet w wysokości około 14 mld zł w warunkach roku 2026. Wyliczenia oparto na danych Głównego Urzędu Statystycznego dotyczących zużycia energii przez gospodarstwa domowe, sektor instytucji rządowych i samorządowych, sektor instytucji niekomercyjnych oraz pozostałe sektory, zwaloryzowanych odpowiednimi wskaźnikami dla energii elektrycznej.

Resort przypomniał jednocześnie, jak funkcjonuje podatek od towarów i usług. VAT jest podatkiem wielofazowym, pobieranym na każdym etapie obrotu gospodarczego. Podatek zapłacony u jednego podatnika może zostać odliczony lub zwrócony w kolejnej fazie, a realnym obciążeniem staje się dopiero na etapie ostatecznej konsumpcji. Czynny podatnik VAT rozlicza całość w deklaracji, a wpłaty i zwroty dokonuje się w jednej zbiorczej kwocie, bez możliwości przypisania ich do konkretnej stawki – podstawowej bądź obniżonej. Z tego powodu, jak podkreśla Ministerstwo Finansów, nie da się precyzyjnie wyodrębnić wpływów z VAT tylko z tytułu sprzedaży energii elektrycznej.

Prezydencki projekt przewiduje również głębokie zmiany w konstrukcji pozostałych opłat doliczanych do rachunków za prąd. Zawiera m.in. propozycję ustalenia stawki opłaty przejściowej na poziomie 0 zł dla wszystkich grup odbiorców od 1 stycznia 2026 r. W uzasadnieniu przypomniano, że opłata ta została wprowadzona w 2008 r. jako rekompensata za rozwiązanie kontraktów długoterminowych (KDT) między wytwórcami energii a spółkami obrotu i – zdaniem autorów projektu – utraciła już swoje pierwotne uzasadnienie ekonomiczne i regulacyjne.

Opłata OZE

Ponadto w projekcie znalazły się zapisy o ustaleniu stawki opłaty OZE na poziomie 0 zł dla wszystkich odbiorców energii elektrycznej, a także o obniżeniu opłaty mocowej do 0 zł miesięcznie, również dla wszystkich grup odbiorców. Oznaczałoby to istotne ograniczenie dodatkowych pozycji, które dziś podnoszą końcowy koszt rachunków.

Propozycje prezydenta spotkały się jednak z krytyczną oceną ze strony rządu. Minister energii Miłosz Motyka w rozmowie z TOK FM stwierdził, że projekt jest niedopracowany, ponieważ nie przewiduje mechanizmów rekompensujących ubytek dochodów budżetowych z tytułu obniżonego VAT. Zwrócił uwagę, że przy szacowanym koszcie rzędu 14 mld zł konieczne jest wskazanie, z jakich obszarów państwo miałoby zrezygnować z wydatków – czy byłaby to służba zdrowia, edukacja, obronność czy inne dziedziny. Jak podkreślił, jego zdaniem te kwestie powinny zostać przez prezydenta doprecyzowane i uzupełnione w projekcie ustawy.