Odnawialne źródła energii w rolnictwie. Ich znaczenie rośnie przez wojnę na Ukrainie

W Unii Europejskiej, w tym i w Polsce od lat prowadzona jest polityka energetyczna zakładająca ograniczenie paliw kopalnych i promująca jak najszersze stosowanie energii ze źródeł odnawialnych. Potrzeba postawienie na OZE zwiększyła się wraz z inwazją Rosji na Ukrainę, a co za tym idzie odcięciem od dużej części paliw kopalnych pochodzących zza wschodniej granicy.

„Zielona energia w gospodarstwie rolnym”. Będzie wsparcie dla rolniczych OZE

Wiele źródeł odnawialnej energii może pochodzić z rolnictwa. W szczególnej sytuacji międzynarodowej, w której się znaleźliśmy, rząd chce w większym zakresie wspomóc rozwój OZE w gospodarstwach wiejskich. Na początku czerwca Rada Ministrów zaakceptowała przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi projekt uchwały, który ma wprowadzić takie zmiany do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, które umożliwią wykorzystanie niewydanych dotąd unijnych środków na nowy instrument „Zielona energia w gospodarstwie rolnym”.

„Działanie przewiduje inwestycje na instalacje wytwarzające energię z promieniowania słonecznego wraz z magazynami energii i inteligentnymi systemami zarządzania energią z możliwością zainstalowania pomp ciepła” – czytamy w projekcie. „Główną przyczyną wprowadzenia do programu inwestycji polegających na budowie instalacji odnawialnych źródeł energii jest obecna sytuacja geopolityczna. Agresja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę jednoznacznie uświadomiła, jak ogromną rolę dla kraju ma bezpieczeństwo energetyczne” – podkreślono w uzasadnieniu.

Projekt uchwały został przyjęty, ale sama uchwała nie została jeszcze opublikowana w Monitorze Polskim.

Jednak fotowoltaika nie jest jedynym odnawialnym źródłem energii, który z powodzeniem może być wykorzystywany w polskich gospodarstwach rolnych. Warto w tym miejscu przypomnieć inne możliwości pozyskiwania „zielonej energii” w polskich gospodarstwach rolnych.

Energia z biomasy

W warunkach polskich bardzo istotnym odnawialnym źródłem energii jest biomasa, zarówno jako surowiec do produkcji paliw stałych (zrębki, pelety, brykiety), gazowych (gaz drzewny, metan) i ciekłych (metanol, etanol). O możliwościach wykorzystania biomasy decydują powszechne jej występowanie oraz stosunkowo niskie w porównaniu z innymi rodzajami OZE koszty przetworzenia na energię.

Biomasę stałą, która jest następnie spalana, można pozyskać z upraw specjalnych roślin energetycznych takich jak m.in. wierzba energetyczna, topinambur, miskant czy ślazowiec pensylwański, ale przede wszystkim uzyskuje się ją z odpadów po produkcji roślinnej czy zwierzęcej. Na cale energetyczne można wykorzystać m.in. słomę, części roślin nieprzetwarzanych na żywność czy pasze oraz nadwyżki traw. W Polsce w dużym stopniu na cele energetyczne wykorzystuje się również biomasę leśną.

Na początku czerwca w ministerstwie klimatu i środowiska został powołany zespół do spraw zwiększenia udziału zrównoważonej biomasy w krajowym systemie elektroenergetycznym i ciepłowniczym. Jego zadaniem jest identyfikacja barier – legislacyjnych i pozalegislacyjnych – w rozwoju rynku i przygotowanie rekomendacji do ich usunięcia.

– Powołując go podejmujemy wspólnie z branżą dialog, którego celem będzie wypracowanie propozycji likwidacji barier i ograniczeń funkcjonujących w sektorze biomasy. Mam nadzieję, że zaproponowane w toku prac rozwiązania pozwolą na podjęcie działań, które zwiększą wykorzystanie zrównoważonej biomasy w krajowym systemie elektroenergetycznym i ciepłowniczym – podkreślił wiceminister klimatu i środowiska, Pełnomocnik rządu ds. OZE, Ireneusz Zyska.

Biopaliwa

Innym ważnym biopaliwem jest także bioetanol, czyli odwodniony alkohol etylowy pozyskiwany z surowców rolniczych lub produktów ubocznych i odpadów. Do jego produkcji używa się w Polsce zbóż, ziemniaków, melasy. Surowcem do produkcji biokomponentów do paliw mogą być także rośliny oleiste: rzepak, soja, słonecznik.

Biopaliwa mogą być używane jako paliwo lub dodatek do paliwa dla maszyn rolniczych i aut. W marcu tego roku budowę przemysłowej instalacji do produkcji nowej generacji bioetanolu ze słomy zbóż zapowiedział PKN Orlen. Inwestycja ma zostać ukończona do końca 2024 roku.

Biogazownie

Wiceminister klimatu i środowiska Ireneusz Zyska wyraził nadzieję, że zwiększenie produkcji rolniczego biometanu może pomóc w zapełnieniu luki po rosyjskim gazie, którego dostawy do Polski zostały wstrzymane pod koniec kwietnia. Biogaz może być spalany w celu wytworzenia energii elektrycznej, czy cieplnej.

Biogazownie rolnicze produkują biogaz, czyli palną mieszankę gazową składająca się w większości z metanu, z odpadów roślinnych rolnictwa, z biomasy powstającej przy pielęgnacji różnego rodzaju terenów zielonych, czy przede wszystkim z płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych. Dlatego powstawanie mikrobiogazowni jest zalecane przede wszystkim w gospodarstwach, które zajmują się produkcją zwierzęcą na dużą skalę

Ułatwienia dla produkcji biogazu w Polsce przewiduje przyjęta w Sejmie ustawa o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, która z poprawkami wróciła z Senatu i ma być rozpatrywana na czerwcowym posiedzeniu Sejmu.

– Znowelizowane zostaną przepisy, dzięki czemu łatwiejszy będzie udział wytwórców biogazu w aukcjach a ogłoszenie samych aukcji możliwe będzie jeszcze w tym roku – napisano w uzasadnieniu ustawy. Podkreślono, że jest to kluczowe ze względu na konieczność zapewnienia alternatywy dla dostaw paliw gazowych z kierunku rosyjskiego. – Dzięki tej zmianie możliwe będzie przeprowadzenie aukcji dla biogazu jeszcze w 2022 r., co pozwoli na szybsze rozpoczęcie planowanych do realizacji inwestycji w źródła wytwórcze biogazu. Intensyfikacja rozwoju wytwarzania biogazu jest niezbędna do zapewnienia bezpieczeństwa w wymiarze lokalnym i krajowym – przekonuje rząd.

Energia ze Słońca, wiatru, wody i nie tylko

W gospodarstwach rolnych może być także produkowana energia elektryczna ze wspomnianej wyżej fotowoltaiki montowanej nie tylko na dachach gospodarstwa, ale także na nieużytkowanych kawałkach gruntu.

Wciąż dużo mówi się o pozyskiwaniu energii z farm wiatrowych. Tu blokadą jest jednak (nie)sławna ustawa 10H, która zablokowała rozwój polskiej energetyki wiatrowej na lądzie. Rządzący coraz częściej jednak zapowiadają jej zmianę. Energia elektryczna w gospodarstwach może być również pozyskiwana z małych elektrowni wodnych.

W tym miejscu trzeba też wspomnieć o wymienionych wyżej w działaniu „Zielona energia w gospodarstwie rolnym” wsparciu dla pomp ciepła. To nic innego, jak użycie w gospodarstwach rolnych energii geotermalnej.

Na świecie trwają też coraz bardziej intensywne prace nad udoskonaleniem i przemysłowym wdrożeniem procesu pozyskiwania wodoru z biomasy. To w przyszłości może być kolejny ważny etap w wykorzystaniu biomasy do celów energetycznych.

Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i wojna na Ukrainie sprawiają, że rozwój pozyskiwania energii z OZE, w tym z instalacji zakładanych w gospodarstwach rolnych wyraźnie przyśpiesza. Co prawda istnieje wiele problemów, takich jak wspomniane wyżej problemy legislacyjne, czy też kwestia ograniczonej liczby przyłączy do sieci energetycznej, to podejmowane są pierwsze działania, które mają je rozwiązać.

O ile legislacja dalej będzie rozwijana w tym kierunku, w najbliższych latach branża rolniczego OZE może wyraźnie zwiększyć swój udział w rynku energii w Polsce.