Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców to jednoosobowy organ, który stać ma na straży interesów mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców. W przeciwieństwie na przykład do Rzecznika Praw Obywatelskich nie jest przy tym jednak organem, który w naszym kraju funkcjonuje już dziesięciolecia. Wręcz przeciwnie — instytucja ta jest stosunkowo świeża. Pierwszy w historii Rzeczypospolitej Polskiej Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców powołany został bowiem dopiero w kwietniu 2018 r. Został nim wtedy Adam Abramowicz, który funkcję tę sprawuje także dzisiaj.

W niniejszym artykule przyglądamy się bliżej instytucji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, odpowiadając na pytania o podstawy i sposób jego funkcjonowania oraz najważniejsze, ustawowe zadania.

Podstawa działania Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz sposób jego powoływania i odwoływania

Podstawę prawną funkcjonowania Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców stanowi:

1. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców;
2. Artykuł 16 Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców;
3. Zarządzenie nr 47 Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 1 sierpnia 2018 r. w sprawie nadania statutu Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców powoływany zostaje na to stanowisko przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki na maksymalnie jedną kadencję, trwającą 6 lat.

Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców zostać może przy tym jedynie osoba:

1. Będąca obywatelem polskim;
2. Korzystająca z pełni praw publicznych;
3. Niebędąca skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ani umyślne przestępstwo skarbowe;
4. Posiadająca wykształcenie wyższe;
5. Ciesząca się nieposzlakowaną opinią i dająca rękojmię prawidłowego wykonywania powierzonych zdań;
6. Wyróżniająca się wiedzą z zakresu przedsiębiorczości;
7. Posiadająca przynajmniej 5 lat doświadczenia w zakresie:
   - prowadzenia działalności gospodarczej lub
   - reprezentowania interesów przedsiębiorców lub
   - tworzenia prawa gospodarczego lub
   - stosowania prawa gospodarczego;
8. Niepełniąca wcześniej służby zawodowej oraz niepracująca w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990.

Powołany już Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców nie może natomiast:

1. Zajmować żadnego innego stanowiska ani wykonywać żadnych innych zajęć zawodowych z wyjątkiem stanowisk naukowych i naukowo-dydaktycznych w szkołach wyższych, instytutach badawczych, Polskiej Akademii Nauk oraz innych jednostkach naukowych;
2. Należeć do partii politycznej;
3. Wykonywać czynności, które będą sprzeczne z obowiązkami Rzecznika albo które mogą wywołać podejrzenie o jego stronniczość czy interesowność;
4. Prowadzić działalności publicznej, która nie daje się pogodzić z obowiązkami i godnością urzędu Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Możliwe jest przedwczesne zakończenie kadencji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Nastąpić może jednak tylko w wypadku jego śmierci lub w bardzo szczególnych sytuacjach, na podstawie odwołania przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki.

Szczególne sytuacje to przede wszystkim:

1. Złożenie przez Rzecznika rezygnacji;
2. Utrata obywatelstwa;
3. Trwałe pogorszenie się stanu zdrowia;
4. Rażące naruszenie przepisów;
5. Skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
6. Niespełnienie lub zaprzestanie spełniania, opisanych wyżej, warunków do bycia Rzecznikiem.

Zadania Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, jak zostało już zauważone na wstępie niniejszego artykułu, stoi na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. W szczególności natomiast Rzecznik dba o:

1. Poszanowanie i wcielanie w życie zasad wolności działalności gospodarczej;
2. Budowanie i pogłębianie zaufania przedsiębiorców do władzy publicznej;
3. Zachowanie zasad bezstronności i równego traktowania;
4. Działanie przedsiębiorstw w ramach idei zrównoważonego rozwoju oraz zasad uczciwej konkurencji, poszanowania dobrych obyczajów i słusznych interesów.

Powyższe to szeroko ujęty, główny cel i nadrzędne zadanie tego organu państwowego. Jakie są jednak pozostałe zadania stojące przed Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców?

1. Opiniowanie projektów aktów normatywnych, których treść odnosi się do interesów przedsiębiorców oraz zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej;
2. Pomoc w organizacji mediacji pomiędzy osobami prowadzącymi w Polsce działalność gospodarczą a organami administracji publicznej;
3. Kooperacja ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, zrzeszeniami, fundacjami, organami oraz organizacjami (w tym również zagranicznymi i międzynarodowymi) – które działają na rzecz ochrony przedsiębiorców;
4. Inicjacja i organizacja działalności edukacyjnej i informacyjnej związanej z prowadzeniem w Polsce działalności gospodarczej;
5. Coroczne przedstawienie Prezesowi Rady Ministrów sprawozdania ze swojej działalności – wraz z podaniem go także do wiadomości publicznej.

W jaki sposób Rzecznik może te zadania realizować?

Aby móc realizować powyżej wymienione zadania, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców może:

1. Występować do właściwych organów z wnioskiem o konkretne zmiany w prawie, które dotyczą prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej;
2. Występować do właściwych organów z wnioskiem o wydanie objaśnień prawnych konkretnych przepisów, które budzą praktyczne wątpliwości wśród przedsiębiorców i organów administracji publicznej;
3. Informować właściwe organy nadzoru oraz kontroli o nieprawidłowościach w działaniu organów administracji publicznej;
4. Występować do właściwych organów z wnioskiem o przygotowanie oceny funkcjonowania konkretnego aktu normatywnego określającego zasady podejmowania, wykonywania czy zakończenia prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej;
5. Występować do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa;
6. Wnosić skargę nadzwyczajną;
7. Brać udział w toczących się postępowaniach w sprawach cywilnych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – na zasadach takich jak prokurator (konieczna jest tu jednak zgoda przedsiębiorcy na udział Rzecznika w takim postępowaniu);
8. Występować do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskami o podjęcie uchwały, która wyjaśniać będzie jak stosować dane przepisy prawne, które budziły wątpliwości;
9. Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, a także wnieść skargę oraz skargę kasacyjną do sądu administracyjnego, jak również uczestniczyć w tych postępowaniach – na zasadach takich jak prokurator;
10. Żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie przestępstw wszczynanych z urzędu;
11. Informować właściwe organy o funkcjonujących w Polsce utrudnieniach w prowadzeniu działalności gospodarczej;
12. Zawierać umowy na przeprowadzanie badań oraz sporządzanie opinii i ekspertyz.

Wszelkie powyżej opisane czynności, które podjąć może Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, mogą być wykonane zarówno na wniosek konkretnego przedsiębiorcy lub organizacji przedsiębiorców, jak i z inicjatywy samego Rzecznika.

Przy wykonywaniu swoich zadań Rzecznik korzysta z pomocy specjalnego Biura Rzecznika, będącego państwową jednostką budżetową. W skład tego biura w szczególności wchodzą pełnomocnicy terenowi Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, których ustanawia sam Rzecznik.

Rzecznik na co dzień korzystać może także z pomocy swojego zastępcy, który powoływany jest przez ministra właściwego do spraw gospodarki na wniosek samego Rzecznika. Kandydat na zastępcę Rzecznika musi spełnić dokładnie takie same wymogi jak kandydat na Rzecznika. Ma także identyczne z Rzecznikiem ograniczenia w możliwości prowadzenia innego rodzaju działalności.