Słowo giełda ma wiele znaczeń. Możemy tak nazwać targowisko z warzywami, starociami, a także samochodami. Jednak zazwyczaj rezerwujemy to słowo dla transakcji finansowych. Mówimy wtedy o giełdzie jako o miejscu, gdzie odbywa się handel, ale papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi. O jakie instrumenty finansowe chodzi i kto może grać na giełdzie? O tym poniżej.
Giełda papierów wartościowych – czym jest?
Giełda papierów wartościowych to regulowany rynek, na którym odbywa się obrót instrumentami finansowymi. Jego uczestnicy dokonują na nim transakcji kupna i sprzedaży dopuszczonych do obrotu instrumentów finansowych. Na giełdzie transakcje mogą być zawierane we własnym imieniu, na swój własny rachunek i rachunek swoich klientów. Podmioty mogą handlować instrumentami finansowymi za pośrednictwem domów maklerskich.
Giełda to instytucja publiczna. Odbywają się na niej sesje handlowe – w ustalonym miejscu i czasie. Podczas nich sprzedawane są określone dobra. Ich liczba i jakości zależy od cen ogłoszonych w codziennych notowaniach.
W naszym kraju działa jedyna giełda, która organizuje rynek. Jest to Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Powstała jeszcze w okresie międzywojennym i przerwała działalność w czasie II wojny światowej. Dopiero 12 kwietnia 1991 r. znów rozpoczęła działalność, a 16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa. Największym akcjonariuszem GPW jest Skarb Państwa. Na giełdzie prowadzony jest obrót na Głównym Rynku, NewConnect – czyli rynku małych spółek, a także Catalyst, czyli rynku obligacji.
W co można inwestować na giełdzie?
Na giełdzie dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży różnych instrumentów, które zostały dopuszczone do obrotu. Zazwyczaj kojarzą nam się one z akcjami. Jednak jest wiele instrumentów giełdowych, w które można inwestować posiadany kapitał. Mogą być one bardziej lub mniej ryzykowne. Mamy do wyboru papiery wartościowe, do których zaliczamy akcje i obligacje, ale także np. instrumenty pochodne, czyli kontrakty terminowe czy opcje. Możliwości mamy wiele, ponieważ na giełdzie można inwestować w następujące instrumenty:
- akcje,
- obligacje,
- jednostki indeksowe,
- opcje,
- kontrakty terminowe,
- warranty,
- fundusze ETF,
- produkty strukturyzowane (ETP),
- certyfikaty inwestycyjne,
- krótką sprzedaż i pożyczki papierów.
Jak działa giełda?
Wiemy, czym jest giełda i w co można na niej inwestować, jak jednak ona działa? Giełda to rynek regulowany, na którym spotykają się dwie strony transakcji – różne podmioty, przedsiębiorstwa, chcące pozyskać dodatkowy kapitał na swoje inwestycje, jak i inwestorzy posiadający taki kapitał, którzy chcą pomnożyć go w określonym czasie. Jest to miejsce handlu papierami wartościowymi oraz innymi instrumentami finansowymi wspomnianymi wyżej. Jej podstawowy wymiar działania jest bardzo prosty – podczas sesji inwestor zleca dyspozycje kupna lub sprzedaży papierów wartościowych, a biuro maklerskie realizuje te dyspozycje. Dana spółka otrzymuje zapłatę w zamian za to, że odda swoje udziały – a wraz z nimi prawa własności do niej, jak i do generowanych zysków. Tak pozyskane środki finansowe pomagają firmie dalej się rozwijać i umożliwiają inwestycje.
Jak zatem ustalana jest cena akcji? Jest ona dokonywana na podstawie wyceny wartości danej spółki, która z kolei uwzględniana jest na podstawie praw popytu i podaży panujących na rynku. Nabyć lub zbyć można jedynie instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu, a wszystkie odbywające się na rynku transakcje muszą być zgodne z obowiązującym regulaminem.
Giełda jest to więc miejsce wirtualnego spotkania kupujących i sprzedających, a prowadzony na niej obrót ma formę niematerialnego. Są to bowiem zapisy elektroniczne komputerowego systemu Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (w skrócie KDPW). Zawarcie transakcji giełdowej wprowadza zmiany w zapisach na kontach KDPW, a także na rachunkach maklerskich uczestniczących w transakcji.
Jak widać, podstawowym celem giełdy jest wymiana handlowa. Jednak oprócz głównego zadania ma też inne – m.in. umożliwia rynkową wycenę notowanych instrumentów finansowych, która pozwala ocenić inwestorowi wartość danej spółki. Dodatkowo często giełda traktowana jest jako barometr gospodarki, ponieważ można na niej zauważyć wcześniej trendy gospodarcze – umożliwia więc przewidzenie rozpoczęcia okresu dobrej i złej koniunktury gospodarczej.
Co jest potrzebne do inwestowania na giełdzie?
Aby móc inwestować na giełdzie, konieczne jest posiadanie konta maklerskiego. Jest to obowiązek, który wynika z regulacji i zasad bezpieczeństwa, mających chronią interesy uczestników giełdy.
Innym podstawowym elementem są fundusze. Aby móc inwestować, trzeba posiadać odpowiednie środki. Jest to niezbędne, aby zdywersyfikować swój portfel, czyli nabyć akcje kilku spółek z różnych branż i tym samym zwiększyć swoje szanse na zarobek. Dodatkowo ważne są również odpowiednie cechy charakteru, a także niezbędna wiedza. Należy bowiem pamiętać, że na giełdzie ktoś zarabia, a w tym samym czasie ktoś inny traci, więc inwestowanie na giełdzie wiąże się z bardzo dużym ryzykiem. Inwestor powinien być cierpliwy i nie zniechęcać się po nieudanej transakcji. Dodatkowo musi umieć szybko podejmować decyzje i reagować na zachodzące na rynku zmiany.
Rodzaje giełd
Choć parkiet giełdowy kojarzy nam się głównie z giełdą papierów wartościowych, to nie jest to jedyny rodzaj giełdy. Możemy je bowiem podzielić pod kątem rodzaju dóbr, a także typów transakcji, znaczenia giełd, ich statusu prawnego, sposobu prowadzenia handlu czy swobody dostępu do giełdy.
I tak biorąc pod uwagę przedmiot obrotu, dzielimy giełdy na:
- giełdy towarowe – przedmiotem obrotu są np. surowce i towary,
- giełdy pieniężne – przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe,
- giełdy usług – przedmiotem obrotu są usługi m.in. ubezpieczeniowe, ale też np. transportowe.
Inny podział giełd występuje, gdy bierzemy pod uwagę zasięg i znaczenie rynku. Wyróżniamy wtedy:
- giełdy o zasięgu krajowym,
- giełdy lokalne,
- giełdy międzynarodowe.
Patrząc na status prawny giełd, możemy podzielić je na:
- giełdy organizowane przez państwo – ich statut nadawany jest w trybie ustawowym,
- giełdy korporacyjne – są tworzone przez organizacje gospodarcze.
Z kolei biorąc pod uwagę rodzaj zawieranych transakcji giełdowych, wyróżniamy:
- giełdy transakcji kasowych – występują na nich transakcje instrumentami finansowymi typu akcje i obligacje,
- giełdy transakcji terminowych – występują na nich transakcje instrumentami finansowymi takimi jak kontrakty futures i opcje.
Innym podziałem jest ten ze względu na sposób prowadzenia handlu. Wtedy dzielimy je na:
- giełdy parkietowe – w tym wypadku inwestycje są zawierane za pomocą głosu,
- giełdy elektroniczne – tutaj występuje skomputeryzowany sposób prowadzenia handlu.
Ostatnim wyróżnikiem jest swoboda dostępu do giełdy. Wyodrębniamy tu:
- giełdy otwarte,
- giełdy zamknięte.
Notowania giełdowe
Notowania giełdowe to ceny kursów papierów wartościowych i towarów. Są one publikowane w cedule giełdowej i ogłaszane w wykazie, w którym notuje się kursy giełdowe. Notowania na GPW prowadzi się na dwa sposoby, a o tym, w jaki sposób notowany będzie instrument finansowy, decyduje zarząd giełdy.
Możemy wyróżnić system notowań ciągłych. Jest on stosowany w przypadku akcji spółek, które są najbardziej płynne, ale także obligacji, warrantów, kontraktów terminowych oraz certyfikatów inwestycyjnych. Z kolei w przypadku prawa do akcji i poboru, to one również mogą być notowane ciągle – jeśli tak też są notowane akcje, których dotyczą.
Drugim sposobem jest jednolity system notowań. Jest on stosowany w przypadku akcji spółek o małej płynności.
Te dwa rodzaje prowadzenia notowań różnią się między sobą tym, w jakiś sposób zmienia się kurs notowań danego instrumentu. W przypadku notowań ciągłych zmienia się on w sposób ciągły, z kolei w systemie kursu jednolitego – cena danego instrumentu ustalana jest dwa razy w ciągu dnia.
Czytaj też:
W co inwestować? Ekspert tłumaczy: historia lubi się powtarzać