Akcyza — co to jest?

Akcyza — co to takiego? Jakich towarów dotyczy?

Akcyza to popularna nazwa podatku akcyzowego. We wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej akcyza nakładana jest na następujące dobra:

• wyroby energetyczne,
• energia elektryczna,
• napoje alkoholowe,
• wyroby tytoniowe.

W Polsce akcyza związana jest ponadto z:

• wyrobami węglowymi,
• suszem tytoniowym,
• wyrobami gazowymi,
• samochodami osobowymi.

Podatek ten regulowany jest dyrektywą unijną z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego oraz krajową ustawą z dnia 6 grudnia 2008 roku o podatku akcyzowym.

Zadania akcyzy

Pierwszym zadaniem akcyzy jest ograniczenie kupowania i spożywania w społeczeństwie wyrobów szkodliwych dla zdrowia (akcyza dotycząca alkoholi i tytoniu) poprzez podnoszenie ich ceny, a tym samym zniechęcanie do nabywania.

Drugi cel akcyzy to zapobieganie gromadzenia bardzo wysokich zysków przez podmioty wytwarzające dobra szeroko pożądane, a powstające nieproporcjonalnie niskim kosztem (jak np. energia elektryczna). Pośrednim skutkiem działania akcyzy jest wzbogacanie się budżetu państwa. Podatek ten stanowi nawet drugie co do wielkości, źródło finansowania polskiego budżetu publicznego.

Charakter podatku akcyzowego

Akcyza jest podatkiem pośrednim i cenotwórczym. Nie jest podatkiem powszechnym. Oznacza to, że nakładana jest tylko na niektóre rodzaje dóbr, a opłacana bezpośrednio przy dokonywaniu zakupu towaru nią objętego(a nie w wyniku samodzielnego udania się do urzędu skarbowego). Kształtuje także całkowitą cenę towarów, w którą wliczona jest stawka podatku akcyzowego.

Kto płaci akcyzę i za co?

Ustawa precyzuje, że płatnikiem akcyzy może być:

• osoba fizyczna,
• osoba prawna,
• jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która wykonuje czynności objęte akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny, podlegający opodatkowaniu akcyzą.

W praktyce oznacza to, że każdy uiszcza podatek akcyzowy, kiedy dokonuje zakupu towaru objętego akcyzą. Obowiązek samodzielnego rozliczenia się z urzędem skarbowym powstaje, kiedy obraca się danym towarem z nałożoną akcyzą, czyli np. posiada towar, wytwarza, importuje itp. Szczegółowy zakres tego, kto jest podatnikiem akcyzy oraz jakie towary i czynności podlegają opodatkowaniu, określa ustawa.

Oto czynności podlegające akcyzie, związane z samochodami osobowymi:

• import samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym,
• nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym,
• pierwsza sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruch drogowym:
• wyprodukowanego na terytorium kraju,
• od którego nie została zapłacona akcyza z tytułu importu lub też nabycia wewnątrzwspólnotowego.
• sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju, następująca po pierwszej sprzedaży na terytorium kraju, jeżeli wcześniej akcyza nie została zapłacona w należytej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie potwierdzono, że podatek został zapłacony.

Ponadto w przypadku akcyzy dotyczącej samochodów osobowych zastosowanie ma zasada jednofazowości opodatkowania. W praktyce oznacza to, że akcyza płacona jest niejako jednorazowo, nawet jeśli ktoś wykonuje np. dwie czynności podlegające opodatkowaniu. Czyli, przykładowo, jeśli nabywca importowanego samochodu opłacił prawidłowo akcyzę w wyniku czynności importowania, nie musi płacić jej ponownie, kiedy sprzedaje pojazd.

Podstawa opodatkowania akcyzą

Wyliczanie stawki podatku akcyzowego odbywa się na podstawie odmiennych jednostek dla różnych towarów. W przypadku energii elektrycznej podstawą jest jej ilość wyrażana w megawatogodzinach (MWh).W przypadku innych dóbr:

• wyroby energetyczne — ilość litrów gotowego wyrobu w temperaturze 15 stopni Celsjusza, ilość kilogramów gotowego wyrobu, wartość opałowa mierzona w gigadżulach,
• alkohol etylowy — liczba hektolitrów stuprocentowego alkoholu zawarta w gotowym wyrobie przy 20 stopniach Celsjusza,
• pozostałe napoje alkoholowe — liczba hektolitrów alkoholu zawarta w wyrobie, niezależnie od tego iluprocentowy jest to alkohol,
• wyroby tytoniowe — 1000 sztuk lub kilogram liści tytoniu zużyty do produkcji wyrobu,
• samochody osobowe — cena zakupu pojazdu albo wartość celna samochodu importowanego lub nabytego wewnątrzwspólnotowo.

Aktualne stawki podatku akcyzowego

Ministerstwo Finansów podaje, że od 1 stycznia 2022 roku stawki podatku akcyzowego są następujące dla danych dóbr:

• benzyna silnikowa – 1 413 zł na 1 000 l,
• olej napędowy – 1 104 zł na 1 000 l,
• gaz skroplony do napędu silników spalinowych (np. LPG) – 387 zł na 1 000 kg,
• energia elektryczna – 4,60 zł na 1 MWh,
• alkohol etylowy – 6 903 zł na 1 hl 100% vol.,
• piwo – 9,43 zł od 1 hektolitra za każdy stopień Plato gotowego wyrobu,
• wino – 191 zł na 1 hl gotowego wyrobu,
• papierosy – 228,10 zł za każde 1 000 sztuk i 32,05% maksymalnej ceny detalicznej,
• samochody osobowe o pojemności silnika powyżej 2 000 cm3 – 18,6% podstawy opodatkowania,
• pozostałe samochody osobowe – 3,1% podstawy opodatkowania.

Czytaj też:
Senat przeciwko podwyżce akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe. Co zrobi Sejm?