Testament, zgodnie z polskim Kodeksem cywilnym, jest jedyną czynnością prawną, której mocą można rozrządzić swym majątkiem na wypadek śmierci. Skutki prawne wywołuje przy tym jednak tylko testament, który jest ważnie sporządzony. Jak więc należy sporządzić testament, aby był on wiążący i jakich błędów przy jego tworzeniu należy się wystrzegać?
Czym jest testament?
Testament jest czynnością jednostronną, o charakterze ściśle osobistym, która w każdym czasie może zostać odwołana. Testament jest przy tym jedyną czynnością prawną, którą można rozrządzić swoim własnym majątkiem na wypadek śmierci. Aby czynność ta była jednak ważna, spełniony musi zostać szereg wymagań, wskazanych w Kodeksie cywilnym, w tym w szczególności wymagań co do formy testamentu.
Formy testamentu
Testament może przyjąć jedną z form dopuszczonych przez Kodeks cywilny, a więc formę:
- Testamentu holograficznego, czyli sporządzonego pismem odręcznym, który następnie zostanie podpisany i opatrzony właściwą datą;
- Testamentu notarialnego sporządzonego w formie aktu notarialnego;
- Testamentu allograficznego, a więc testamentu przyjmującego formę ustnego oświadczenia woli ogłoszonej w obecności dwóch świadków, z udziałem wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego, potwierdzonego spisaniem stosownego, podpisanego protokołu.
Możliwe są również inne, szczególne formy testamentowe, które wynikają z nadzwyczajnych sytuacji. Są to testamenty:
- Ustne przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków – w przypadku, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek okoliczności szczególnych zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe, albo bardzo utrudnione;
- Podróżne – podczas podróży na statku morskim lub powietrznym;
- Wojskowe.
Powyższe testamenty tracą jednak moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały taki sposób ich sporządzenia, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.
W jaki sposób sporządzić testament samodzielnie?
Testament może zostać sporządzony przez każdą osobę, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, a więc która jest pełnoletnia i nie została ubezwłasnowolniona. Testament może zostać przy tym sporządzony samodzielnie, bez udziału notariusza, ani innych osób. Musi być on jednak indywidualny. Zakazane są bowiem testamenty wspólne (np. małżonków).
W przypadku, kiedy zdecydujemy się na napisanie testamentu w formie testamentu holograficznego (a więc zwykłego, odręcznego), koniecznie pamiętać musimy o najważniejszych jego składowych, a więc spisaniu go odręcznie (nie ma możliwości spisania go na komputerze i wydrukowania przy użyciu drukarki), odpowiednim podpisaniu i opatrzeniu właściwą datą. Ta ostatnia składowa, pomimo że nie jest niezbędna (jej brak nie będzie oznaczał bowiem od razu nieważności całego testamentu, a tylko w przypadku gdy będą wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do jego sporządzenia lub co do jego treści, lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów), to jest istotna i warto o niej nie zapominać.
Testament w każdym czasie można oczywiście odwołać, a formą odwołania może być albo zniszczenie lub pozbawienie spisanego wcześniej testamentu cech, od których zależy jego ważność albo dokonanie w nich zmian, które świadczą o woli jego odwołania, albo sporządzenie nowego testamentu. Jeżeli jednak w nowym testamencie nie zostanie zaznaczone, że wcześniejszy zostaje odwołany, odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.
Kiedy testament jest nieważny?
Jak zostało już powiedziane na wstępie niniejszego artykułu, jedynie testament ważnie sporządzony wywołuje założone skutki prawne. Nieważność testamentu może być przy tym wywołana na wiele różnych sposobów. W szczególności jednak spowodowana będzie:
- Naruszeniem wymogu osobistego działania spadkodawcy (wykluczone jest bowiem tworzenie testamentów wspólnych, jak również sporządzanie testamentów oraz ich odwoływanie przez przedstawiciela);
- Sporządzeniem testamentu przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych;
- Naruszeniem formy testamentowej;
-
Naruszeniem treści testamentu, np. poprzez:
– założenie warunku lub terminu, jeżeli z treści testamentu lub z okoliczności wynikać będzie, że bez takiego zastrzeżenia dany spadkobierca nie zostałby powołany;
– postanowienie zawarte przez spadkodawcę w treści testamentu, że zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i pozostawienia go innej osobie, jeżeli z treści testamentu lub z okoliczności wynikać będzie, że bez takiego ograniczenia dany spadkobierca nie zostałby powołany; -
Wadą oświadczenia woli, a więc gdy został sporządzony:
– w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli;
– pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod jego wpływem, to nie sporządziłby testamentu danej treści;
– pod wpływem groźby; - Sprzecznością z ustawą albo mającą na celu obejście ustawy;
- Sprzecznością z zasadami współżycia społecznego.
Czytaj też:
Testament Benedykta XVI. Papież pisał o swoich „grzechach i niedoskonałościach”Czytaj też:
Co zrobić, aby mieć wyższą emeryturę? Są na to sposoby