Istnieje kilka rodzajów obligacji. Czym w zasadzie są obligacje? Są one dłużnymi papierami wartościowymi, co oznacza, że emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu znacznej wartości przez duże podmioty (emitentów), takie jak Skarb Państwa, gmina lub spółka prywatna. Emitent obligacji staje się dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza). Emisja obligacji i pozyskanie inwestorów powoduje, że emitent może zdobyć środki finansowe niezbędne do realizacji własnych celów strategicznych, obligatariusz zaś uzyskuje prawo do otrzymania od emitenta określonej kwoty wypłacanej wraz z odsetkami w terminie określonym w umowie. Odsetki mogą być również wypłacane ustalonymi transzami w trakcie trwania umowy (obligacje kuponowe). Niektóre obligacje pozwalają na ich sprzedaż przez inwestora jeszcze przed dniem zakończenia umowy. Co to oznacza i jak to można zrobić?
Termin wykupu obligacji – co to jest?
Termin wykupu obligacji (inaczej termin zapadalności) jest to najważniejszy dzień dla osób inwestujących w obligacje. Dlaczego? To właśnie tego dnia emitent zobowiązany jest wypłacić obligatariuszom kwotę zainwestowanych przez nich środków, powiększoną o odsetki umowne. Termin wykupu obligacji ustalany jest przez emitenta jeszcze przed emisją obligacji, a potencjalni inwestorzy informowani są o tym, na jak długo emitent planuje się u nich zadłużyć. Ogólnie rzecz ujmując, obligatariusze z reguły muszą czekać do ostatniego dnia umowy, aby odebrać zainwestowany kapitał wraz z zyskiem. A co w sytuacji, kiedy obligatariusz chce odzyskać swoje środki finansowe przed dniem wykupu? Czy jest to możliwe?
Sprzedaż obligacji przed terminem wykupu – jak to zrobić?
Warto wiedzieć, że dokonanie zakupu obligacji wcale nie oznacza, iż inwestor zobowiązuje się trzymać je w swoim portfelu aż do terminu wykupu. Ma on bowiem prawo do wcześniejszej sprzedaży takich papierów wartościowych. Istnieją także sposoby na sprzedaż posiadanych obligacji zarówno w obrocie giełdowym, jak i poza nim.
Obligacjami będącymi w obrocie giełdowym można handlować na rynku wtórnym Catalyst, który jest częścią Giełdy Papierów Wartościowych i głównym miejscem obrotu obligacjami w Polsce. Zlecenie sprzedaży posiadanych obligacji można tutaj złożyć w dowolnym momencie. Należy to zrobić jednak za pośrednictwem biura maklerskiego. Jest to bardzo prosty i szybki sposób na znalezienie nowych nabywców posiadanych przez siebie obligacji. Broker udostępnia ofertę sprzedaży publicznie, a następnie właściciel obligacji czeka na potencjalnego kupca. Należy jednak pamiętać, że sprzedaż obligacji poprzez biuro maklerskie wymaga zapłacenia prowizji maklerskiej, której wysokość uzależniona jest od wartości transakcji. Dodatkowo prowizję musi zapłacić nie tylko obecny posiadacz obligacji, ale również ich nowy właściciel, co może zniechęcać wiele osób przed kupnem.
Obligacje niebędące w obrocie giełdowym można zbyć poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej z potencjalnym nabywcą. Oczywiście w tym przypadku to obecny właściciel papierów wartościowych musi samodzielnie znaleźć nowego inwestora, który będzie chętny odkupić od niego obligacje. Taka transakcja również odbywa się przy udziale biura maklerskiego, które musi zatwierdzić umowę i dokonać zmian w rejestrze nabywców obligacji. Jeżeli umowa sprzedaży ma postać aktu notarialnego to wystarczy, że w biurze maklerskim stawi się sam kupujący. Warto też pamiętać, że z umową cywilnoprawną wiąże się obowiązek zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 2% wartości transakcji, który obie strony umowy płacą po połowie.
Sprzedaż obligacji przed terminem wykupu – co z odsetkami?
Przy wcześniejszym niż termin zapadalności zbyciu obligacji, ich posiadacz nie traci odsetek, lecz zostają one wypłacone przez kupującego proporcjonalnie do okresu. Przykładowo, jeżeli inwestor nabył obligacje dwuletnie, a po roku postanowił je odsprzedać, to otrzymuje od nowego nabywcy swego rodzaju rekompensatę do poziomu należnych mu odsetek, które odlicza się do dnia sprzedaży.
Emitent w umowie emisyjnej ustala warunki odsetkowe, czyli wskazuje daty rozpoczęcia okresów odsetkowych, daty ustalenia praw do odsetek i daty wypłaty odsetek oraz kwoty głównej. Długość trwania okresów odsetkowych najczęściej wynosi 1, 3, 6 lub 12 miesięcy. Warto wiedzieć, że istnieją także obligacje, których odsetki wypłacane są jednorazowo na sam koniec okresu trwania umowy, przy wykupie obligacji przez emitenta.
Należy pamiętać, że dochody z odsetek podlegają opodatkowaniu. W przypadku osób fizycznych będących polskimi rezydentami podatek pobierany jest automatycznie w formie ryczałtu – na rachunek obligatariusza wpływają odsetki pomniejszone o pobrany podatek. Stawka podatku od dochodów kapitałowych ustalona jest na poziomie 19% (tzw. podatek Belki). Podatek nie jest pobierany, jeśli obligacje zdeponowane są na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE).
Przedterminowa sprzedaż obligacji – czy warto?
W sytuacji, w której emitent chce mieć zapisane w umowie prawo do wcześniejszego wykupu obligacji, często ustalana jest wysokość wynagrodzenia dla obligatariusza z tego tytułu. Jeżeli natomiast to obligatariusz wyraża żądanie sprzedaży obligacji przed terminem zapadalności, to przy wypłacie środków odliczana jest kwota wyliczona od wysokości odsetek. Oznacza to, że obligatariusz odzyska całą kwotę początkową, którą zainwestował, natomiast zysk w postaci odsetek będzie mniejszy – proporcjonalnie do okresu. Należy jednak pamiętać, że w przypadku niektórych obligacji (głównie krótkoterminowych) wcześniejszy wykup wiąże się z brakiem zysku w postaci odsetek. W związku z tym, jeżeli inwestor chce zarobić pomimo wcześniejszej sprzedaży swoich obligacji, to powinien wybierać te z dłuższym terminem wykupu.
Rodzaje obligacji ze względu na termin wykupu
Istnieje kilka rodzajów obligacji, które dzieli się na trzy główne kategorie: ze względu na rodzaj emitenta, według rodzaju oprocentowania oraz ze względu na okres wykupu. Te ostatnie dzielą się na:
- obligacje krótkoterminowe (nazywane także bonami skarbowymi lub bonami pieniężnymi) – charakteryzują się terminem wykupu nie dłuższym niż 1 rok;
- obligacje średnioterminowe – są płatne w okresie od 1 roku do 5 lat. Często emitowane są przez Skarb Państwa (obligacje skarbowe) lub przedsiębiorstwa (obligacje korporacyjne);
- obligacje długoterminowe – emitowane są na okres powyżej 5 lat. Najczęściej są to obligacje skarbowe lub komunalne (emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego);
- obligacje wieczyste – zazwyczaj obligacje skarbowe, które są emitowane bez ustalonego terminu wykupu. Takie obligacje emitują rządy państw, obligatariusz zaś w ich przypadku nigdy nie odzyskuje pożyczonych emitentowi pieniędzy, za to dożywotnio otrzymuje odsetki z obligacji;
- obligacje amortyzowane – charakteryzują się brakiem jednego terminu wykupu, lecz kilkoma, co powoduje, że obligatariusz uzyskuje konkretnie ustalone kwoty w formie spłaty swojego wkładu w określonych w umowie terminach.
Czytaj też:
W jaki sposób kupić obligacje? Czy warto w nie inwestować?