W 2023 roku przypadają obchody 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, wybitnego astronoma, twórcy teorii heliocentrycznej, lekarza i ekonomisty – autora jednej z wersji prawa rządzącego obiegiem pieniądza (gorszy pieniądz zawsze wypiera lepszy) oraz słynnego na całym świecie dzieła „O obrotach sfer niebieskich”.
Nawiązując do rocznicy urodzin tego wybitnego Polaka, Senat RP ustanowił Mikołaja Kopernika jednym z patronów 2023 roku. Narodowy Bank Polski upamiętni Mikołaja Kopernika emitując kolekcjonerski banknot polimerowy o nominale 20 zł z jego wizerunkiem oraz srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 50 zł ozdobioną bursztynem – „Mikołaj Kopernik”.
Strona przednia banknotu przedstawia najpopularniejszy (tzw. toruński) portret Mikołaja Kopernika oraz stylizowane wizerunki kwadrantu i fragmentu układu heliocentrycznego.
Na stronie odwrotnej banknotu zostały zaprezentowane wizerunki historycznych monet: awers i rewers szóstaka gdańskiego, awers szóstaka elbląskiego, awers szeląga pruskiego (Toruń), a także wizerunek fragmentu układu heliocentrycznego. W tle widnieje Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie.
Fragment wizerunku układu heliocentrycznego został zaczerpnięty z rękopisu traktatu Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”, znajdującego się w Bibliotece Jagiellońskiej.
Banknot z najnowocześniejszymi zabezpieczeniami
Banknot „Mikołaj Kopernik” jest drugim polskim banknotem kolekcjonerskim wydrukowanym na podłożu polimerowym. Poza tradycyjnymi zabezpieczeniami, takimi jak: mikrodruki, efekt kątowy czy pasek irydyscentny, banknot zawiera zabezpieczenia dostępne tylko dla tego typu podłoża. Do takich elementów banknotu zaliczają się:
- zabezpieczenie optyczne z efektem ruchu i obrazem 3D, które należy do najbardziej nowoczesnych zabezpieczeń na świecie,
- okienka przezroczyste,
- oraz wielobarwny obraz widoczny w świetle UV z obu stron banknotu.
Wyjątkowa moneta z bursztynem
Narodowy Bank Polski wprowadzi także do obiegu srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 50 zł – „Mikołaj Kopernik”. Będzie to druga w ostatnich latach moneta kolekcjonerska NBP poświęcona temu uczonemu – pierwsza (otwierająca w 2017 roku serię „Wielcy polscy ekonomiści”) podkreślała dokonania Mikołaja Kopernika jako ekonomisty. Najnowsza moneta została wykonana ze srebra próby Ag 999, w technice wysokiego reliefu i wzbogacona ozdobną wklejką z bursztynu.
Rewers monety przedstawia fragment pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie oraz stylizowane słońce z promieniami i okrągłym elementem z bursztynu pośrodku, a wokół niego dwa rozchodzące się okręgi.
Na awersie poza stałymi elementami, takimi jak wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, nominał oraz oznaczenie roku emisji, został umieszczony wizerunek Układu Słonecznego z dzieła Mikołaja Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium” oraz okrągły element z bursztynu.
Człowiek renesansu
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 r. w rodzinie bogatego kupca Mikołaja Kopernika i Barbary z domu Watzenrode. Jego ojciec pochodził ze Śląska, a matka z patrycjuszowskiej rodziny toruńskiej. Przyszły astronom uczył się najpierw w Toruniu, potem zapewne w Chełmnie. W latach 1491–1503 studiował w Krakowie, Bolonii i Padwie. Studia zakończył uzyskaniem doktoratu z prawa kanonicznego w Ferrarze w 1503 r.
W 1503 r. Kopernik powrócił do Polski i osiadł na Warmii, gdzie biskupem był jego wuj i mecenas Łukasz Watzenrode. Już wcześniej, w 1495 r. astronom został kanonikiem warmińskim. W latach 1503–1510 mieszkał przy wuju w Lidzbarku Warmińskim, a od 1510 r. w zasadzie stale przebywał we Fromborku, jedynie w latach 1519–1521 w Olsztynie.
Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię…
– Najważniejszym dziełem Kopernika jest praca „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Przypuszcza się, że Kopernik zaczął ją pisać w 1514 r., a skończył około 1530 r. – wyjaśnia prof. dr hab. Krzysztof Mikulski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prof. Mikulski dodaje, że Mikołaj Kopernik długo zwlekał z jej wydaniem – praca wyszła drukiem dopiero w 1543 r. dzięki staraniom niemieckiego uczonego Jerzego Joachima Retyka. Nie jest więc pewne, czy autor zobaczył swoje dzieło przed śmiercią w maju 1543 r.
Założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, które Mikołaj Kopernik przedstawił w swej pracy, zburzyły ówczesny obraz świata. Jego odkrycie spowodowało rewolucję naukową, zwaną przewrotem kopernikańskim.
Akademia NBP z Akademią Kopernikańską
W ramach obchodów 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, w dniach 19-21 lutego w Toruniu odbędzie się Światowy Kongres Kopernikański, organizowany przez Akademię Kopernikańską. Podczas Kongresu zainaugurowana zostanie współpraca Akademii NBP z Akademią Kopernikańską. Jej efektem będzie realizacja specjalnego programu edukacyjnego w zakresie bankowości centralnej, oraz dorobku naukowego Mikołaja Kopernika i innych ekonomistów uwiecznionych na monetach i banknotach kolekcjonerskich NBP z serii „Wielcy polscy ekonomiści”.
Podczas Kongresu Kopernikańskiego, w ramach ekspozycji przygotowanych przez Narodowy Bank Polski, będzie prezentowany wyjątkowy polimerowy banknot kolekcjonerski „Mikołaj Kopernik” oraz będzie można dowiedzieć się więcej o inicjatywach edukacyjnych, naukowych i popularnonaukowych Narodowego Banku Polskiego.
Zakup wartości kolekcjonerskich NBP – stacjonarnie lub online
Banknoty i monety kolekcjonerskie NBP może nabyć każdy, kto chciałby wzbogacić swoją kolekcję lub dopiero ją stworzyć. To także oryginalny pomysł na prezent.
Zakupu emitowanych przez Narodowy Bank Polski wartości kolekcjonerskich można dokonać w sklepie internetowym kolekcjoner.nbp.pl lub w jednym z 16 Oddziałów Okręgowych NBP, które zlokalizowane są w każdym mieście wojewódzkim.
Banknoty i monety kolekcjonerskie emitowane przez NBP
Banknoty i monety kolekcjonerskie NBP nawiązują do ważnych wydarzeń, upamiętniają wybitne postaci, autorytety i ich rolę w historii Polski.
Monety kolekcjonerskie wykonywane są ze złota i srebra i często uatrakcyjniane poprzez dodanie elementów wykonanych z innych materiałów, np. bursztynu, krzemienia pasiastego czy szkła lub technik dodatkowych np. nadruków wykonanych w technice tampondruku, druku UV, selektywnego złocenia czy matowienia laserowego.
Banknoty kolekcjonerskie, w związku z ich szczególnym charakterem, różnią się od banknotów powszechnego obiegu m.in. bogatszą symboliką wizerunków postaci i wydarzeń, kompozycją i szczegółami ikonografii, specyfikacją techniczną – dotyczącą zastosowanych zabezpieczeń przed fałszowaniem, kolorystyką, wymiarami czy zastosowanymi technikami druku.
Plan emisji na 2023 rok
W 2023 r. kolekcjonerzy mogą wzbogacić swoje zbiory m.in. monetami z serii „Skarby Stanisława Augusta” czy „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni”. Zainaugurowane zostaną również dwie nowe serie monet kolekcjonerskich – „W Polskę wierzę” oraz „Polskie banknoty obiegowe”.
Szczegółowe informacje o zaplanowanych emisjach monet i banknotów kolekcjonerskich na 2023 rok, datach i nominałach są dostępne na stronie Narodowego Banku Polskiego w Planie emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych na 2023 r.
Szczegółowe informacje o wartościach kolekcjonerskich „Mikołaj Kopernik”
Banknot kolekcjonerski NBP „Mikołaj Kopernik”:
Nominał: 20 zł
Podłoże: polimerowe
Wymiary: 150 mm × 77 mm
Nakład: do 100 000 szt.
Projektant: Krystian Michalczuk
Emitent: NBP
Producent: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. na zlecenie NBP
Srebrna moneta kolekcjonerska NBP „Mikołaj Kopernik”:
nominał: 50 zł
materiał: Ag 999
stempel: zwykły, wysoki relief, z wklejką bursztynową
średnica: 45,00 mm
masa: 62,20 g
brzeg (bok): gładki
nakład: do 7 000 szt.
Projektant: Urszula Walerzak
Emitent: NBP
Producent: Na zlecenie NBP monety wyprodukowała Mennica Polska S.A.