Zapomniałeś o wystawieniu faktury lub złożeniu deklaracji podatkowej? Pominąłeś mechanizm podzielonej płatności lub nierzetelnie prowadziłeś księgi rachunkowe? A może nie zapłaciłeś podatku lub zapłaciłeś go w nieprawidłowej wysokości? Czynny żal może być sposobem na uniknięcie odpowiedzialności.
Czynny żal na gruncie Ustawy o KKS
Czynny żal to dobrowolne zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego. Innymi słowy, jest to donos, który składamy sami na siebie, aby uniknąć konkretnej kary, która grozić nam może za popełnienie danego przestępstwa lub wykroczenia.
Informacje o instytucji czynnego żalu odnajdziemy w dwóch ustawach karnych: Ustawie z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (zwanej także Ustawą o KKS) oraz Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny.
W Ustawie o KKS czynny żal przybiera przy tym następującą definicję:
„Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”.
Czynny żal na gruncie Kodeksu karnego
W Kodeksie karnym natomiast instytucja czynnego żalu pojawia się w kilku miejscach i dotyczy takich sytuacji, jak:
- Usiłowania popełnienia czynu zabronionego, przy dobrowolnym odstąpieniu od jego dokonania lub zapobiegnięciu skutkowi tego czynu;
- Działania w charakterze współdziałającego przy popełnieniu czynu zabronionego, w sytuacji dobrowolnego jego zapobiegnięcia;
- Zamachu stanu, zamachu na konstytucyjny organ Rzeczypospolitej Polskiej, zdrady dyplomatycznej oraz szpiegostwa przy dobrowolnym zaniechaniu tego typu działalności i ujawnieniu wobec odpowiednich organów wszystkich istotnych okoliczności popełnionego czynu;
- Sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa zdarzenia powszechnie niebezpiecznego oraz umieszczenia niebezpiecznego urządzenia lub substancji na statku, lub w publicznym środku transportu lądowego przy uchyleniu grożącego niebezpieczeństwa;
- Sprowadzenia katastrofy przy dobrowolnym uchyleniu grożącego niebezpieczeństwa.
Jak skutecznie złożyć czynny żal?
Złożenie skutecznego czynnego żalu wymaga spełnienia szeregu warunków. O czym dokładnie należy pamiętać?
Właściwe przygotowanie czynnego żalu
Przy formułowaniu czynnego żalu warto zachować zimną krew i sformułować go prawidłowo. Nie zapomnijmy przy tym o takich elementach jak:
- Nasze dokładne dane;
- Dane właściwego organu ścigania, do którego kierujemy zawiadomienie (pomimo że obecne orzecznictwo oraz doktryna wskazują, że czynny żal zaadresowany do niewłaściwego podmiotu i tak, co do zasady, będzie ważny, to bez wątpienia warto zrobić to właściwie, aby uniknąć błędów i zbędnych nieporozumień);
- Ujawnienie wszystkich istotnych okoliczności popełnienia czynu zabronionego, w tym wszystkich osób współdziałających (nieujawnienie choćby jednej okoliczności lub choćby jednej osoby współdziałającej może powodować bezskuteczność czynnego żalu);
- Podpis.
Zawiadomienie organu ścigania
Zawiadomienie organu ścigania, a więc przekazanie mu przygotowanego wcześniej czynnego żalu to kolejny bardzo ważny krok na drodze do uzyskania pełni ochrony wynikającej ze złożonego dokumentu.
Kluczowy jest tu przede wszystkim moment zawiadomienia, a więc moment, w którym właściwy organ ścigania faktycznie dowie się o popełnionym przez nas czynie zabronionym.
Nastąpić to musi, zanim:
- Organ otrzyma wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przez nas przestępstwa lub wykroczenia skarbowego;
- Zostanie wszczęta w stosunku do nas jakakolwiek czynność służbowa tegoż organu, która zmierzać będzie do ujawnienia popełnionego czynu zabronionego.
Pamiętać przy tym należy, że czynnego żalu nie można złożyć „na zapas”, a więc jeszcze przed popełnieniem czynu zabronionego.
Czynność naprawcza
Może się zdarzyć, że czyn zabroniony, którego dokonaliśmy, wiązał się z koniecznością dokonania jakiejś czynności, która wcześniej została przez nas pominięta. Taką czynnością może być przykładowo wystawienie faktury lub zapłata podatku.
Jeżeli jest to możliwe, niezwłocznie po złożeniu czynnego żalu (bądź nawet równocześnie z nim) powinniśmy czynność tą wykonać.
Przy dokonywaniu czynności naprawczej koniecznie powinniśmy mieć na uwadze moment, w którym to robimy.
Może się bowiem zdarzyć, że wykonując ją jeszcze przed złożeniem czynnego żalu, równocześnie nieświadomie damy organowi ścigania udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przez nas czynu zabronionego. Aby uniknąć na tym polu nieporozumień i ewentualnych błędów zadbajmy więc o prawidłową kolejność i najpierw złóżmy czynny żal, a dopiero potem (lub ewentualnie w tym samym momencie) dokonajmy czynności naprawczej.
Kto może skorzystać z czynnego żalu?
Z czynnego żalu skorzystać może każda osoba, która dokonała czynu zabronionego. Dokument ten skutecznie złożyć mogą jednak także osoby, które:
- Podżegały do tego czynu;
- Pomagały w jego popełnieniu;
- Usiłowały popełnić czyn zabroniony.
Ze względu na konstrukcję czynnego żalu i jego charakter praktykuje się składanie „szerokiego” czynnego żalu, w którym wskazana jest każda osoba, która, choćby pośrednio, miała wpływ na popełnienie danego czynu zabronionego (np. kierownicy działu, w którym popełniono błąd, czy nawet członkowie zarządu przedsiębiorstwa) i pod którym każda z tych osób się podpisze. Trzeba przy tym pamiętać, że brak podpisu jakiejkolwiek ze wskazanych w treści czynnego żalu osób, będzie mogło rodzić dla niej nieprzyjemne konsekwencje.
Kto nie może skorzystać z czynnego żalu?
Ustawa o KKS wskazuje na cztery rodzaje sprawców, w przypadku których złożenie czynnego żalu będzie nieskuteczne i nie będzie wiązało się z właściwą dla tej instytucji ochroną. Sprawcami tymi są osoby, które:
- Kierowały wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
- Wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleciły tej osobie wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
- Zorganizowały grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego, albo kierowały taką grupą lub związkiem (chyba że czynny żal wniosły razem ze wszystkimi innymi członkami tej grupy lub związku);
- Nakłaniały inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Czytaj też:
Podatki. Co grozi za niezapłacenie w terminie? Czynny żal uratuje zapominalskichCzytaj też:
Ile osób złożyło wniosek o „Bezpieczny kredyt 2 proc.”? Minister przedstawił najnowsze dane