Podatek od czynności cywilnoprawnych – kiedy należy go zapłacić?

Podatek od czynności cywilnoprawnych kojarzyć może nam się z transakcją kupna-sprzedaży samochodu. Faktycznie jest to jedna z okoliczności, przy której powstaje obowiązek zapłaty tego podatku. Sytuacji takich jest jednak znacznie więcej. Warto je znać, aby podatkiem tym nie dać się zaskoczyć.

Czym jest podatek od czynności cywilnoprawnych i co jest nim opodatkowane?

Podatek od czynności cywilnoprawnych, nazywany czasem skrótowo PCC, w polskim systemie prawa uregulowany w całości został w Ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Już pierwszy artykuł tego aktu wymienia dokładny spis sytuacji, w których podatek ten należy zapłacić. Oto oparta na tym przepisie lista:

1. Umowa sprzedaży oraz zamiany;
2. Umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
3. Umowa darowizny (ale tylko w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów lub innych zobowiązań darczyńcy);
4. Umowa dożywocia (czyli umowa, w ramach której w zamian za przeniesienie własności nieruchomości, nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie);
5. Umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności — w części dotyczącej spłat lub dopłat;
6. Ustanowienie hipoteki;
7. Ustanowienie odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności;
8. Umowa depozytu nieprawidłowego;
9. Umowa spółki;
10. Zmiany powyżej wymienionych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych;
11. Orzeczenia sądów, w tym również polubownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak zawarcie wspomnianych umów.

Powyżej opisane sytuacje podlegają przy tym podatkowi od czynności cywilnoprawnych, tylko jeżeli:

1. Ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Polski lub prawa majątkowe wykonane w naszym kraju;
2. Ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonane za granicą, w przypadku, gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i czynność ta została wykonana na terytorium Rzeczypospolitej;
3. W przypadku umowy zamiany, gdy przynajmniej jedna z rzeczy znajduje się na terytorium Polski;
4. W przypadku umowy spółki oraz jej zmiany, gdy w chwili dokonania czynności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się:
   - W razie spółki osobowej – siedziba tej spółki;
   - W razie spółki kapitałowej – jej rzeczywisty ośrodek zarządzania albo jej siedziba (jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego).

Ciężar obowiązku podatkowego, czyli kto PCC powinien zapłacić?

W zależności od konkretnej sytuacji na różnych podmiotach ciążyć będzie obowiązek podatkowy zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Kto więc musi zapłacić PCC?

1. Przy umowie sprzedaży – kupujący;
2. Przy umowie zamiany – strony czynności;
3. Przy umowie dożywocia – nabywca własności nieruchomości;
4. Przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku, lub we współwłasności;
5. Przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności – użytkownik lub nabywający prawo służebności;
6. Przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – biorący pożyczkę lub przechowawca;
7. Przy ustanowieniu hipoteki – składający oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
8. Przy umowie spółki cywilnej – wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki – sama spółka.

Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od czynności cywilnoprawnych nie ma jednej, stałej stawki. Różni się ona w zależności od konkretnego rodzaju dokonanej czynności i tak w przypadku:

1. Umowy sprzedaży, umów zamiany, dożywocia, umowy o dział spadku, umowy o zniesienie współwłasności oraz umowy darowizny:
   - Nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym stawka ta wynosi 2 proc.;
   - Innych praw majątkowych – stawka wyniesie 1 proc.;
2. Umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania (w tym także nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności – stawka wyniesie 1 proc., chyba że podczas czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego, podatnik powoła się na fakt ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo jego zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony. W takim wypadku stawka ta wyniesie aż 20 proc.;
3. Umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – stawka wyniesie 0,5 proc., chyba że podczas czynności sprawdzających, kontroli lub postępowania, podatnik powoła się na fakt zawarcia umowy pożyczki lub depozytu nieprawidłowego, przy równoczesnym braku zapłaty podatku od tych czynności. Wtedy stawka wyniesie 20 proc. Taka sama stawka będzie obowiązywała podatnika, który wziął pożyczkę, gdy podczas wskazanych działań organów podatkowych, powoła się on na fakt zawarcia umowy pożyczki, ale nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek płatniczy lub przekazem pocztowym;
4. Ustanowienia hipoteki:
   - Na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – stawka równa 0,1 proc.;9
   - Na zabezpieczenie wierzytelności w wysokości nieustalonej – podatek w wysokości 19 zł;
5. Umowy spółki – stawka wyniesie 0,5 proc.

Jak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych?

Znalazłeś się w którejś z sytuacji opisanych we wcześniejszej części artykułu? Ciąży na Tobie obowiązek podatkowy?

Podatek od czynności cywilnoprawnych musisz więc zapłacić w terminie 14 dni od dnia powstania tego obowiązku (a więc na przykład zawarcia umowy). Jak to zrobić?

1. Wypełnij aktualny formularz PCC-3, który znajdziesz na stronie: https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/e-deklaracje-pcc-sd/formularze-pcc/. Jeżeli przy danej umowie był więcej niż jeden nabywca, a także w przypadku umowy zamiany i umowy spółki cywilnej, czyli wtedy, gdy obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży na więcej niż jednym podmiocie, jeden z nich składa normalnie deklarację PCC-3 natomiast pozostali składają załączniki PCC-3/A (wzór tego dokumentu znajdziesz również na stronie portalu podatkowego).
2. Po wypełnieniu właściwego formularza wyślij go do urzędu skarbowego pocztą lub przez Internet;
3. Następnie zapłać podatek we właściwej kwocie przelewem na konto tego samego urzędu skarbowego. Numer konta znajdziesz na stronie urzędu. Przy opisie przelewu pamiętaj, aby zawierał on podstawowe informacje, takie jak Twoje dane (imię i nazwisko lub nazwę firmy, a także numer PESEL lub NIP), symbol wypełnionego formularza, nazwę urzędu skarbowego oraz kwotę.

Czytaj też:
Kupując mieszkanie można zaoszczędzić nawet kilkanaście tysięcy zł. 31 sierpnia weszła w życie ważna zmiana podatkowaCzytaj też:
Planujesz kupić mieszkanie z rynku wtórnego? Wstrzymaj się do końca wakacji, o ile to możliwe