Według raportu „Zadłużenie Polaków” stworzonego przez Krajowy Rejestr Długów (KRD) w maju 2021 roku, średnio kredytobiorca w naszym kraju ma do spłaty 25 tysięcy złotych. Oczywiście jest to kwota średnia i są również dłużnicy, którzy mają zobowiązania do uregulowania sięgające nawet kilkuset tysięcy czy ponad miliona złotych. Nie da się ukryć, że do znacznego pogorszenia sytuacji finansowej Polaków przyczyniła się pandemia koronawirusa oraz kolejno wprowadzane lockdowny, a także wzrost inflacji i stóp procentowych obserwowany w 2022 r. Według raportu KRD już 54 proc. obywateli naszego kraju ma do spłaty kredyt lub pożyczkę. Co gorsza, co trzeci zadłużony (30 proc.) ma problemy ze spłatą swoich zobowiązań.
Czym jest NSFIZ?
Niestandaryzowany sekurytyzacyjny fundusz inwestycyjny zamknięty (NSFIZ) to rodzaj funduszu inwestycyjnego. Zadaniem takiego funduszu jest sekurytyzacja wierzytelności, czyli skupowanie długów (głównie osób fizycznych). Można powiedzieć zatem, że tego rodzaju fundusze tworzone są w celu inwestowania pieniędzy jego uczestników przede wszystkim w wierzytelności. Wynikiem zakupu roszczeń cywilnych (również przedawnionych) jest ich dochodzenie od potencjalnych dłużników, w celu zdobycia zysku. Działalność funduszy sekurytyzacyjnych regulowana jest przez Ustawę z dnia 27 maja 2004 roku o Funduszach Inwestycyjnych. NSFIZ mają odrębną osobowość prawną, lecz mogą działać tylko w ramach towarzystw funduszy inwestycyjnych. Warto podkreślić, że – poza wierzytelnościami – fundusze sekurytyzacyjne inwestują również w dłużne papiery wartościowe, jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, instrumenty rynku pieniężnego oraz w instrumenty pochodne.
Istotnym faktem jest, że duża część wierzytelności, które skupuje NSFIZ, posiada status już przedawnionych, jednak mimo to tego rodzaju funduszom opłaca ich skupowanie wraz z dochodzeniem roszczeń od dłużników. Należy w tym miejscu podkreślić, że wierzytelności, które uległy przedawnieniu, nie muszą być spłacane. To od dłużnika zależy, czy będzie je spłacał. Jednak jeżeli dłużnik zdecyduje się spłacić przedawniony dług, to nie może już później żądać jego zwrotu od funduszu. Dzieje się tak, ponieważ przedawnienie długu nie oznacza jego anulowania – dług nadal istnieje, ale dłużnik nie ma obowiązku, żeby go spłacić. Dlatego osoby, które otrzymują korespondencję lub telefony od niestandaryzowanego funduszu sekurytyzacyjnego z żądaniem spłaty długu powinny skontaktować się z wybraną kancelarią prawną, która specjalizuje się w tego typu sprawach. Może się okazać bowiem, że dług jest właśnie przedawniony i dłużnik nie musi go spłacać.
Jak przejmuje długi NSFIZ?
W sytuacji, w której dłużnik nie spłaca swoich zobowiązań, dotychczasowy wierzyciel (np. bank, firma pożyczkowa, firma telekomunikacyjna) może wystawić takie zadłużenia na sprzedaż. Wtedy dochodzi do pewnego rodzaju przetargu, w którym roszczenia nabywa podmiot oferujący najatrakcyjniejszą cenę wykupu wierzytelności. W ten sposób, na podstawie umowy cesji wierzytelności, niestandaryzowany sekurytyzacyjny fundusz inwestycyjny spłaca zadłużenie dotychczasowemu wierzycielowi i zostaje nowym wierzycielem. Warto dodać, że zgodnie z przepisami obowiązującego prawa wierzyciele zawierający umowę cesji wierzytelności nie potrzebują zgody dłużnika.
Czy NSFIZ działa jak firma windykacyjna?
Pomimo iż niestandaryzowany sekurytyzacyjny fundusz inwestycyjny zamknięty jest podmiotem rynku windykacyjnego, to nie można nazwać go firmą windykacyjną. W wyniku skupu różnego rodzaju wierzytelności, tego typu fundusz staje się swego rodzaju przechowalnią długów, które nabył od banków, firm pożyczkowych czy telekomunikacyjnych. Jednak aby inwestorzy, którzy ulokowali swoje środki finansowe w takim funduszu mogli czerpać z niego zyski, NSFIZ musi dochodzić zgromadzonych roszczeń. Dlatego każdy niestandaryzowany sekurytyzacyjny fundusz inwestycyjny zamknięty posiada firmę obsługującą jego wierzytelności. Firmy te przejmują na siebie całkowicie obowiązki związane z kontaktem z dłużnikiem (m.in. korespondencja), którego NSFIZ długi wykupił.
Poniżej przykłady firm obsługujących wierzytelności niestandaryzowanych sekurytyzacyjnych funduszy inwestycyjnych zamkniętych na polskim rynku finansowym:
- Kruk S.A. (Prokura NSFIZ),
- Hoist Polska Sp. z o.o. (Hoist I NSFIZ),
- GetBack S.A. (np. Altus NSFIZ, GetPro NSFIZ).
Przykłady funduszy sekurytyzacyjnych działających w Polsce:
- Debito NSFIZ,
- Secus NSFIZ,
- Hoist NSFIZ,
- Trigon NSFIZ,
- Omega NSFIZ,
- Ultimo NSFIZ,
- Horyzont NSFIZ,
- Takto NSFIZ,
- Raport NSFIZ,
- Open Finance NSFIZ,
- Fast Finance NSFIZ.
Pozew z funduszu sekurytyzacyjnego
W pierwszej kolejności fundusz powinien wysłać dłużnikowi pismo z żądaniem zapłaty. Dopiero następnym krokiem może być wystąpienie przez fundusz na drogę sądową. Warto pamiętać, że takie zawiadomienia z żądaniem zapłaty mogą nie posiadać żadnych podstaw potwierdzających istnieje nieprzedawnionego długu, dlatego warto przemyśleć odpowiedź na taką korespondencję. Częstą praktyką jest, że wierzyciele takimi pismami chcą wymusić na dłużniku potwierdzenie jego zobowiązań. Warto w takiej sytuacji skontaktować się z kancelarią prawną. Jednak w sytuacji otrzymania pozwu sądowego należy na niego odpowiedzieć. W przeciwnym razie dłużnik może stracić możliwość obrony, a sąd wyda wyrok o zasądzeniu należności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego, z którym fundusz może następnie udać się do komornika w celu egzekucji wierzytelności. Wierzyciel, który dochodzi roszczenia przed sądem, musi dostarczyć dokumenty potwierdzające istnienie oraz wysokość wierzytelności.
Czy warto inwestować w fundusze sekurytyzacyjne?
W ostatnich latach rośnie zainteresowanie inwestowaniem w rynek wierzytelności. Spowodowane jest to niskim ryzykiem i stosunkowo szybkim zwrotem z inwestycji. Dodatkowo traktowane jest jako jedna z form dywersyfikacji portfela i sposób na uzyskanie dochodu pasywnego. Zazwyczaj uczestnikami tego typu funduszy są osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Za pieniądze wpłacone do NSFIZ uczestnicy otrzymują certyfikaty inwestycyjne. Również osoby fizyczne mogą być uczestnikami funduszu pod warunkiem, że statut przewiduje taką możliwość, zaś cena certyfikatu wynosi co najmniej równowartość 40 tys. euro.
W przypadku inwestowania w fundusz sekurytyzacyjny należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych rzeczy:
- rodzaj wierzytelności – czy nie jest przedawniona, kim są dłużnicy, źródło pochodzenia długu itp.,
- jakie zabezpieczenia spłaty wierzytelności zostały ustanowione,
- w przypadku zawarcia przez fundusz umowy gwarancji stopy zwrotu bardzo ważna jest ocena ryzyka kredytowego oraz niezależność podmiotu gwarantującego,
- jakie metody administrowania długami stosuje dany fundusz oraz jakie są zasady wyceny.