Nie budzi wątpliwości fakt, że ryzykiem braku zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, zwłaszcza w sytuacji niestabilności przepisów prawnych, zagrożone są wszystkie obszary działalności podmiotów. Przestępczość gospodarcza nazywana również WCC (White Collar Crime) dotyka każdej branży na całym świecie. Jest także coraz częstsza także w ramach zorganizowanych grup przestępczych wypierając w dużym stopniu dotychczasową pospolitą przestępczość.
Dotychczas przyjmowano, że menedżerowie średniego i wyższego szczebla oraz kadra kierownicza są grupami, które w największym stopniu narażone są na udział w przestępczych procederach na szkodę przedsiębiorstw, podczas gdy z obserwacji jednoznacznie wynika, że tzw. najsłabszym ogniwem są pracownicy z krótkim stażem często niezadowoleni ze swojej pozycji w organizacji.
W kontekście zachowania zgodności z prawem i regulacjami najważniejszą sprawą w przedsiębiorstwie jest zbudowanie kultury organizacyjnej, zasad etycznych i odpowiednich procedur, wprowadzenie mechanizmów edukacyjnych oraz prewencyjnych i mitygujących ryzyka odpowiedzialności prawnej i etycznej. To właśnie compliance powoduje zminimalizowanie a nawet zapobieżenie powstawaniu zachowań przestępczych w organizacji lub w inny sposób naruszających zasady i reguły.
Jedną z wdrażanych zasad także w ramach compliance jest system zgłaszania nieprawidłowości i ich wyjaśniania oparty na sygnalistach. Zawiadamianie o naruszeniach prawa, reguł i nieprawidłowościach nie jest instytucją obcą i nieznaną. W Polsce obarczona jest negatywnymi skojarzeniami z konfidentem, szpiclem, denuncjatorem, a w istocie sygnalista to termin powstały w anglosaskim kręgu kulturowym oznaczającym osobę nagłaśniającą nielegalną lub nieuczciwą działalność. System oparty na sygnalistach musi zapewniać im dyskrecję, bezpieczeństwo, a także transparentność weryfikacji zgłaszanych nieprawidłowości. Istotą compliance jest wysokie sformalizowanie zasad, reguł na każdym etapie działalności przedsiębiorstwa i pracowników oraz rozbudowana analiza czynników ryzyka. Skuteczność tego systemu musi opierać się na zasadzie „zero tolerancji”.
Skomplikowanie przepisów prawnych, aktywność regulatorów, zagrożenia utraty reputacji, a także nacisk społeczny i instytucjonalny na etykę postępowania sprzyja wdrażaniu systemów compliance jako skutecznie zapobiegającym popełnianiu przestępstw gospodarczych, a także z uwagi na kwestie wizerunkowe. Programy compliance są skutecznym narzędziem zarządzania procesami operacyjnymi w przedsiębiorstwach i pomagają w uniknięciu odpowiedzialności karnej, cywilnej czy też administracyjnej.
autor: Tomasz Wiliński, adwokat