Jak wynika z rankingu „200 największych firm w Polsce”, przygotowanego przez redakcję „Wprost”, przedsiębiorstwa z polskim kapitałem osiągnęły w 2022 roku przychody na poziomie 1,3 biliona zł, czyli o 300 miliardów większe niż przed rokiem. To imponujący wynik zważywszy na światowy kryzys energetyczny i toczącą się za naszą wschodnią granicą wojnę.
Największe przychody w 2022 r. (blisko 277 mld zł) osiągnęła Grupa Orlen, przy czym na sumę tę złożyły się także przychody generowane przez Lotos oraz PGNiG, które w ub. roku Orlen włączył do swoich struktur, tworząc multienergetyczny koncern. Drugie miejsce na liście zajęła Polska Grupa Energetyczna (73,435 mld zł), a trzecie – Totalizator Sportowy SA, którego przychody wyniosły 39 mld zł. Na kolejnych pozycjach w pierwszej dziesiątce uplasowały się: Tauron, Cinkciarz.pl, a następnie KGHM Polska Miedź, Enea, PKO BP, Grupa Azoty oraz PZU.
Nie sposób nie zauważyć, że wszystkie te spółki, poza Cinkciarzem, to przedsiębiorstwa, w których swoje udziały ma Skarb Państwa. I choć ekonomiści od lat dyskutują o tym, ile państwa powinno być w biznesie, to nie da się zaprzeczyć, że większość spółek kontrolowanych przez SP odnotowała wzrost wartości rynkowej.
Największe wzrosty – jak wynika z danych Ministerstwa Aktywów Państwowych – odnotowały: Orlen (+24,1 mld zł, +55,1 proc.), Tauron (+3,0 mld zł, +91,4 proc.), KGHM (+3,4 mld zł, +17,8 proc.), Alior Bank (+2,8 mld zł, +72,0 proc.), JSW (+2,8 mld zł, +116,2 proc.).
Duzi inwestują więcej
Wzrost wartości jest m.in. efektem strategii inwestycyjnych realizowanych przez państwowe podmioty od 2016 r. Kluczowe z punktu widzenia polskiej gospodarki spółki tylko w 2022 roku zainwestowały 45,2 mld zł. „Taka sytuacja jest możliwa m.in. dzięki temu, że nie dochodzi do drenowania tych podmiotów z zysków przez Skarb Państwa poprzez wypłaty wysokich dywidend” – czytamy w raporcie pt. „Znaczenie spółek Skarbu Państwa dla Polski. Dlaczego nie warto ich wyprzedawać”.
Z publikacji wynika, że tylko w 2022 r. nakłady inwestycyjne 196 wybranych państwowych spółek wyniosły 45,2 mld zł, a od 2016 do lipca 2023 r. wyniosły 285,3 mld zł i były wyższe o 84,5 mld zł w stosunku do lat 2008-2015.
Jest to o tyle istotne, że w ostatnich latach obserwujemy wyhamowanie inwestycji w sektorze prywatnym, co jest m.in. efektem obaw przedsiębiorców o stabilność prawa, pogorszenie stosunków z Unią Europejską a przede wszystkim wzrost kosztów działalności. Inwestycje zaś mają wpływ na zwiększenie produktywności, tworzenie miejsc pracy, poprawę konkurencyjności a w konsekwencji na wzrost PKB Polski.
Szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarki mają nakłady na innowacje. Według GUS w 2020 r. wydatki wewnętrzne na badania i rozwój w dużych przedsiębiorstwach wyniosły 13,6 mld zł, wobec 3,9 mld zł w średnich, 2,1 mld zł w małych oraz 0,7 mld zł w mikroprzedsiębiorstwach. Powyższe dane wskazują, że choć MŚP mogą korzystać z różnego rodzaju funduszy oraz ulg na badania i rozwój, to od dużych przedsiębiorstw w największym stopniu zależy postęp w rewolucji technologicznej. W rankingach najbardziej innowacyjnych firm działających w Polsce znalazły się m.in. PKO BP, Blik, AstraZeneca, Pfizer, Synthos, InPost czy Grupa Orlen, która swojej strategii planuje przeznaczyć ok. 120 mld na rozwój zielonych technologii. Tylko do 2030 roku koncern na badania, rozwój i innowacje wyda ok. 3 mld zł.
Podatki i zatrudnienie
Duże przedsiębiorstwa najwięcej środków odprowadzają też do budżetu państwa z tytułu podatków. Z danych Ministerstwa Finansów, które co roku publikuje listę podatników CIT z przychodami przekraczającymi równowartość 50 mln zł, wynika, że w 2022 roku najwięcej zapłacił Orlen, który zasilił państwową kasę podatkiem dochodowym w kwocie niemal 4,4 mld zł. Na drugim miejscu znalazła się Jastrzębska Spółka Węglowa – 1 mld 345 mln zł, a na trzecim uplasowała się Grupa Lotos (1 mld 131 mln zł), która w ciągu roku weszła w skład Grupy Orlen.
Wynik Orlenu można jeszcze powiększyć o prawie pół miliarda CIT z Energi oraz 330 mln zł z Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa. Na kolejnych miejscach znalazły się: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna (1 mld zł), Santander Bank Polska (957 mln zł), Jeronimo Martins Polska (803 mln zł), Bank Polska Kasa Opieki S.A. (636 mln zł), LG Energy Solution Wrocław (505 mln zł), Bank Gospodarstwa Krajowego (499 mln zł). Pierwszą dziesiątkę zamyka Towarzystwo Ubezpieczeń Allianz Życie (472 mln zł).
Spółki zatrudniające powyżej 250 osób mają też kluczowy wpływ na rynek pracy. Nie tylko są największymi pracodawcami, ale wiele z nich oferuje warunki płacowe i pozapłacowe lepsze niż małe i średnie firmy.
Regułą jest np. to, że oprócz wynagrodzenia oferują dodatkowe ubezpieczenia, abonamenty medyczne czy dofinansowanie do wczasów. Większość z nich rygorystycznie przestrzega też prawa pracy – duże firmy raczej nie zatrudniają na umowy śmieciowe. Udało im się też szybciej niż w małych i średnich wyrugować tzw. zasady dzikiego kapitalizmu. W rankingach na najlepszych pracodawców w ostatnich latach pojawiają się takie firmy takie jak BMW, Michelin, Drutex, Ceramika Paradyż, Unibep, AstraZeneca, Polpharma, Grupa Azoty, czy Grupa Orlen.
Według stanu na 31 grudnia 2022 roku duże podmioty były miejscem pracy dla 60,2 proc. ogółu pracujących, a wynagrodzenia w nich były o ok. tysiąc złotych wyższe niż w MŚP (średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw we wrześniu br. wyniosło 7379,88 zł brutto).
Zagraniczna ekspansja
I wreszcie eksport, czyli jeden z motorów polskiej gospodarki. Dane zarówno NBP, jak i m.in. PARP pokazują, że handel zagraniczny to domena dużych firm. W podziale na klasy wielkości przedsiębiorstw jednostki duże uzyskały 74,1 proc. ogółu przychodów ze sprzedaży na eksport, jednostki średnie − 19,3 proc., a małe − 6,6 proc. Pierwszą piątkę polskich eksporterów tworzą: PKN Orlen, KGHM Polska Miedź, Volkswagen Poznań, PGNiG i Asseco Poland. Oprócz PGNiG udział eksportu w sprzedaży ogółem tych podmiotów wynosi od 75 do 96 proc. Przy czym Orlen zanotował 55,5 proc. wzrost sprzedaży na eksport, a KGHM – blisko 27 proc.
Rośnie też liczba firm, które przejmują przedsiębiorstwa za granicą. Na przełomie 2021 i 2022 r. eksperci PFR, przygotowując raport pt. „Polskie inwestycje zagranicze: nowe trendy i kierunki” przeprowadzili badanie, w którym wzięło udział 240 polskich dużych i średnich przedsiębiorstw, w którym pytano je m.in. o plany inwestycyjne. Okazało się, że aż 59,3 proc. firm, które już działają za granicą, planuje dalej rozszerzać swoją działalność zagraniczną albo przez nowe inwestycje (45,5 proc.) albo przez fuzje i przejęcia (13,8 proc.).
Prawie połowa firm wskazuje dywersyfikację geograficzną i ograniczanie ryzyka jako główną korzyść z bezpośrednich inwestycji za granicą. Średnie firmy celują raczej w Europę Środkową i Wschodnią, a duże w Europę, Azję i Amerykę Północną.