Światem wstrząsają głębokie zmiany, a wyzwania o charakterze horyzontalnym i zasięgu globalnym jak w soczewce przenoszą się także na lokalne środowisko. Samorządy stoją przed takimi wyzwaniami jak zmiany klimatyczne, postępująca transformacja energetyczna, procesy imigracyjne, rewolucja sztucznej inteligencji, wyzwania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa społecznego, szukaniem dróg rozwoju i podejmowaniem inwestycji zwiększającej jakość usług publicznych oraz modernizujących sposób życia obywateli.
Rozwiązywanie wyzwań globalnych rozpoczyna się jednak często na poziomie lokalnym, to na poziomie samorządów dzięki bliskości z ludźmi i ich lokalnymi problemami zapadają efektywne i szybkie rozwiązania, które wykorzystując efekt synergii i ogromny zasób doświadczenia wpływają na poziom globalny.
Drugi dzień Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach, który odwiedziło ponad 2800 gości zdominowała sesja plenarna „Globalne wyzwania – lokalne rozwiązania” które moderował prof. Piotr Wachowiak, Rektor szkoły Głównej Handlowej.
Ernad Suljević, Minister Rozwoju Gospodarczego Czarnogóry, zwrócił uwagę na trudności, z jakimi borykają się lokalne społeczności w jego kraju. Podkreślił, że ograniczony napływ inwestycji oraz emigracja wykwalifikowanych pracowników hamują rozwój gospodarczy. Wyraził nadzieję, że członkostwo w Unii Europejskiej pozwoli Czarnogórze wdrożyć skuteczniejsze mechanizmy wsparcia i zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną regionu. Kluczowe dla przyszłości ma być aktywowanie obywateli oraz strategiczne planowanie rozwoju miast.
Krzysztof Gawkowski, Wicepremier oraz Minister Cyfryzacji, podkreślił znaczenie technologii w życiu codziennym obywateli – wszak 97% Polaków korzysta z telefonów komórkowych, co otwiera ogromne możliwości cyfryzacji usług publicznych. Minister zaznaczył, że sztuczna inteligencja już dziś wspiera zarządzanie transportem, edukacją czy służbą zdrowia. Kluczowe jest jednak zapewnienie suwerenności technologicznej kraju oraz odpowiednie regulacje zabezpieczające obywateli przed zagrożeniami cyfrowymi, w tym atakami hybrydowymi.
Marcin Kuchciński, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, wskazał na wyzwania, jakie stoją przed regionami przygranicznymi. Agresja Rosji na Ukrainę doprowadziła do zamknięcia małego ruchu granicznego, co negatywnie wpłynęło na lokalną gospodarkę. Spadek turystyki zagranicznej o ponad 80% oraz obawy inwestorów związane z bliskością Rosji to realne problemy, z którymi mierzy się Warmia i Mazury. Marszałek podkreślił, że konieczne jest zaangażowanie Unii Europejskiej i rządu w programy rekompensat dla regionów przygranicznych.
Paweł Gancarz, Marszałek Województwa Dolnośląskiego, wskazał, że region borykał się z innym wyzwaniem – skutkami powodzi. Podkreślił konieczność budowania odporności na różne kryzysy, w tym poprzez szkolenia z zakresu obrony cywilnej i cyberbezpieczeństwa. Dodał, że samorządy mogą wiele osiągnąć, jednak kluczowe jest wsparcie i koordynacja ze strony rządu.
Rafał Holanowski, Prezes Supra Brokers S.A., zwrócił uwagę na problem wdrażania dyrektywy NIS2 dotyczącej cyberbezpieczeństwa. Wskazał, że małe i średnie samorządy borykają się z niedofinansowaniem, co utrudnia wdrażanie nowych regulacji. Podkreślił, że liczba cyberataków na infrastrukturę krytyczną rośnie, a bez odpowiednich środków samorządy mogą stać się ich ofiarami, co zagrozi podstawowym usługom publicznym.
Dyskusja nad wpływem sztucznej inteligencji na samorządy pokazała, że już dziś technologia ta znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie miast i gmin. Minister Gawkowski podkreślał rosnącą liczbę rozwiązań cyfrowych, takich jak inteligentne zarządzanie energią czy aplikacje do segregacji odpadów. Minister podkreślił także, że kluczowe jest zwiększenie kompetencji cyfrowych obywateli, by uniknąć sytuacji, w której technologia wyprzedza umiejętności jej użytkowników.
Zmiany klimatyczne to kolejny kluczowy temat, który został poruszony podczas sesji. Marcin Kuchciński podkreślił, że Warmia i Mazury jako region jeziorny muszą dbać o zasoby wodne i ich ochronę. Wprowadzenie systemu odbioru nieczystości w portach ma zapewnić czystość akwenów i jakość wody pitnej.
Audyt zagrożeń finansowych został wspomniany przez Rafała Holanowskiego jako jedno z kluczowych narzędzi dla samorządów. Pozwala on na ocenę ryzyka i zapobieganie nieefektywności w zarządzaniu środkami publicznymi, szczególnie w kontekście zagrożeń cybernetycznych.
Podsumowując debatę, Paweł Gancarz wskazał trzy kluczowe wyzwania stojące przed Polską:
- Bezpieczeństwo militarne i obrona cywilna, w tym rozwój systemów zarządzania kryzysowego.
- Zielony Ład, czyli dostosowanie do zmian klimatycznych i zapobieganie ich skutkom.
- Innowacyjność, czyli przyciąganie inwestycji o wysokim poziomie technologicznym, szczególnie w sektorze energetycznym.
Globalne wyzwania mają bezpośrednie przełożenie na życie mieszkańców lokalnych społeczności. Przyszłość samorządów zależy od ich zdolności do adaptacji, współpracy międzynarodowej oraz skutecznego wykorzystania technologii. Rola państwa w zapewnieniu stabilnych ram prawnych i finansowych dla tych działań jest nieoceniona, ale to właśnie samorządy pozostają najbliżej obywateli i to na ich poziomie zaczynają się realne zmiany.