To, ile tak naprawdę będzie kosztował nas zaciągnięty kredyt, albo ile zarobimy np. na lokacie, jest zależne od oprocentowania. Jest to zatem istotny wskaźnik w przypadku decyzji finansowych. To od stopy procentowej naszego kredytu zależy wysokość odsetek, które będziemy musieli spłacić, albo – w przypadku inwestycji oszczędności – ile zarobimy na lokacie. Czym zatem jest nominalna stopa procentowa a czym stopa procentowa i jaki wpływ mają na kredyt i lokatę?
Co to jest stopa procentowa i jakie są rodzaje stóp procentowych?
Gdy chcemy mówić o nominalnej stopie procentowej, warto najpierw zacząć od podstawy i wyjaśnić, czym jest stopa procentowa. To nic innego, jak koszt lub przychód, który wyrażony jest jako odsetek kwoty pożyczonej od banku, albo np. w przypadku lokat – kwoty kapitału ulokowanego w instytucji finansowej na określony czas. Zazwyczaj ten koszt jest liczony w ujęciu rocznym.
Przykładowo: Gdy stopa procentowa wynosi 2 proc., to gdy odkładamy np. na lokacie w banku 10 tysięcy złotych, po roku powinniśmy otrzymać dodatkowe 200 zł (bez odliczenia podatku Belki).
A jakie są rodzaje stóp procentowych? Dzielimy je ze względu na te, które są ustalane przez bank centralny, a także stopy rynkowe. W przypadku stóp obowiązujących na rynku międzybankowym, wyróżniamy: stopę referencyjną, stopę depozytową, stopę redyskontową i lombardową. Ustalane są one przez Radę Polityki Pieniężnej dla transakcji, które są realizowane z bankami komercyjnymi. Jest to podstawowy instrument polityki fiskalnej realizowanej przez bank centralny, czyli w Polsce – Narodowy Bank Polski (NBP).
Z kolei stopy rynkowe odpowiadają za wysokość oprocentowania depozytów oraz kredytów i obowiązują w kontaktach między instytucjami finansowymi a klientami. Nazywamy je inaczej stopami kredytów międzybankowych.
Wyróżniamy dwie główne kategorie podziału stóp procentowych:
- nominalną stopę procentową;
- realną stopę procentową.
Nominalna stopa procentowa – definicja
Nominalna stopa procentowa to z ang. nominal interest rate. Inaczej nazywana jest również stopą rynkową, albo pieniężną. Określamy tak stopę procentową pokazującą nominalną wartość przychodu z kapitału, który mamy lub cenę kapitału udostępnionego.
Jest wyrażona w postaci procentu liczonego od udzielonego finansowania. W jej skład wchodzą: czysta stopa procentowa, koszt ryzyka inwestycyjnego, a także oczekiwana stopa inflacji.
Prościej mówiąc, nominalna stopa procentowa jest to po prostu ustalona stawka, po której osobom mającym lokaty, wypłacane są odsetki, a z kolei klienci, którzy mają nieruchomość na kredyt, spłacają hipotekę. Jej wysokość wyznacza, ile zapłacą kredytobiorcy, a także, jak dużo zyskają te osoby, które oszczędzają, ponieważ zazwyczaj w sposób nominalny podawane jest oprocentowanie kredytów i depozytów.
Nominalna stopa służy do wyliczenia wysokości odsetek lub rat. Wysokość tej stopy reguluje Kodeks cywilny – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Wysokości stopy nominalnej nie może przekraczać czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.
Warto jednak podkreślić, że nominalna stopa procentowa nie uwzględnia rzeczywistej inflacji. Zawiera tylko jej spodziewaną wysokość. To niestety może okazać się dla kredytobiorców i osób oszczędzających problematyczne, ponieważ sytuacja na rynku bywa dynamiczna. Dlatego dla nich równie ważne, co stopa nominalna, jest siła nabywcza pieniądza.
Co to jest realna stopa procentowa?
Ważna jest zatem nie tylko kwota nominalna, ale także to, ile dóbr można za nią kupić. Uwzględnienie wzrostu cen umożliwia określenie, jaki jest rzeczywisty koszt kredytu, a także ile zyskamy, lokując swoje oszczędności. Dzięki temu łatwiej podjąć lepsze decyzje finansowe. W tym pomocna jest realna stopa procentowa, która może wahać się w zależności od różnych czynników.
Realna stopa procentowa jest to nominalna stopa procentowa, ale pomniejszona o poziom inflacji, czyli procent wzrostu średniego poziomu cen. Dzięki temu, że nie uwzględnia inflacji, pokazuje rzeczywistą miarę kosztu pozyskania kapitału pożyczkowego.
Stopę realną oblicza się poprzez odjęcie inflacji od nominalnej stopy procentowej.
Wzór na obliczenie realnej stopy procentowej:
r = R – i
r – stopa procentowa realna
R – stopa procentowa nominalna
i – stopa inflacji.
Jak stopy procentowe wpływają na kredyt?
Stopy procentowe mają duży wpływ na wysokość kredytów. Ich poziom jest ważny zwłaszcza dla tych kredytobiorców, którzy zdecydowali się na kredyt z oprocentowaniem zmiennym. Każda podwyżka stóp przez Radę Polityki Pieniężnej oznacza bowiem dla nich większe koszty kredytu, natomiast ich obniżka – tańszy kredyt.
Stopy procentowe mają wpływ na stawkę WIBOR(R), która wpływa na koszty związane ze spłatą kredytów hipotecznych. W związku z tym kredytobiorcy, zwłaszcza Ci, którzy mają kredyty hipoteczne ze zmienną stopą, powinni śledzić decyzje Rady Polityki Pieniężnej, ponieważ to one wpływają na realne koszty kredytu.
Co wpływa na stopy procentowe?
Dlaczego stopy procentowe się zmieniają? Od czego zależy ich wysokość? Ma na to wpływ wiele czynników. Na wiele z nich wpływa polityka finansowa konkretnego państwa i banku centralnego, czy np. ten zachęca do inwestowania w jego walutę, mobilizuje banki do pożyczania pieniędzy w sektorze prywatnym itp. Podobne działania mogą wpłynąć na obniżkę lub podwyżkę stóp procentowych, a tym samym mieć odbicie w finansach przeciętnego obywatela. Jakie? Przede wszystkim, gdy utrzymują się wysokie stopy procentowe, klient ma mniejsze szanse na uzyskanie wysokiego kredytu, a z drugiej strony – w przypadku oszczędności odkładanych na lokacie są one zmniejszone, ponieważ przez inflację realne oprocentowanie lokat może być ujemne. Przykładowo: Oprocentowanie lokaty wynosi 4 proc., a inflacja 5 proc. Realne oprocentowanie wynosi wtedy -1 proc.
Czytaj też:
Stopy procentowe. Co to takiego? Jaki mają związek z inflacją?