Przedsiębiorcy długo na to czekali. Jak będzie działała fundacja rodzinna?

Przedsiębiorcy długo na to czekali. Jak będzie działała fundacja rodzinna?

Pieniądze pod lupą
Pieniądze pod lupą Źródło: Materiały prasowe
Z wielu badań wynika, że w przeciągu najbliższych pięciu lat sukcesję, czyli przekazanie firmy następcom, planuje ponad połowa firm rodzinnych. Przy czym zaledwie ponad 8 proc. następców przedsiębiorców deklaruje chęć poprowadzenia firmy stworzonej przez rodziców. Fundacja rodzinna to rozwiązanie dla wielu firm i paradoksalnie nie tylko o charakterze rodzinnym.

W aktualnym stanie prawnym właściciele firm rodzinnych mają ograniczone możliwości przekazania swojego biznesu. Mogą oni darować albo przekazać w spadku swoje przedsiębiorstwo wybranej osobie albo osobom. Zapewnia to jednak sukcesję tylko w drugim pokoleniu. Nie mają natomiast wpływu na dalszą przyszłość przedsiębiorstwa i zgromadzonego dzięki niemu majątkowi. Niekiedy, dla zapewnienia sukcesji,wykorzystuje się rozwiązania holdingowe. Budowa takich złożonych struktur i utrzymanie sieci powiązań wymaga jednak znacznych kosztów. Co więcej, nie gwarantuje to zachowania w pełni rodzinnego charakteru prowadzonego przedsiębiorstwa.

Fundacja rodzinna pozwoli firmie uniknąć sporów między spadkobiercami

Firmy rodzinne od dawna postulują wprowadzenie fundacji rodzinnych. Nie trzeba wywarzać otwartych drzwi – takie rozwiązania z powodzeniem obowiązują w wielu krajach Europy Zachodniej. Fundacje ułatwiają sukcesję oraz pozwalają pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą oraz interesy prywatne.

Choć polski ustawodawca ma bardzo dobre wzorce, to prace nad regulacją szły bardzo niemrawo, a termin wejścia przepisów w życie kilkakrotnie był przekładany.Wygląda jednak na to, że wreszcie jest szansa na uchwalenie przepisów. Na początku listopada pojawił się projekt ustawy.

Firmy rodzinne to podstawa naszego biznesu – brak wystarczających rozwiązań

– Obecnie w polskim prawie nie ma wystarczających rozwiązań prawnych zapewniających ochronę przed niekorzystnym rozdrobnieniem majątku firmowego wtoku spadkobrania. Problem ten dotyczy także przypadków, gdy rodzina lub inni następcy prawni właściciela chcą kontynuować działalność firmy, ale różnią się co do koncepcji tego działania- mówi mecenas Jacek Miłaszewski, który specjalizuje się w sprawach związanych z sukcesją przedsiębiorstw.

Brak rozwiązań w tym zakresie jest dostrzegalny przede wszystkim wśród osób, które chciałyby zadbać o przyszłość zgromadzonego majątku w dłuższej perspektywie.Zjawisko to powoduje niekiedy, że najbogatsi przedsiębiorcy decydowali się na przeniesienie majątku do zagranicznych fundacji lub trustów.

Fundacja rodzinna ma zapewnić dalszy rozwój firmy i zabezpieczyć rodzinę

I tu właśnie powinna wejść fundacja rodzinna, która pozwoli kumulować rodzinny majątek i zatrzyma kapitał w kraju na wiele pokoleń. Założeniem projektu o fundacji rodzinnej jest minimalizowanie ryzyka nieudanej sukcesji oraz zagwarantowanie kontynuacji działalności firmy. Przekazanie majątku fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na potrzeby osób wskazanych przez fundatora.

Fundacja rodzinna może być utworzona za życia fundatora albo przewidziana w jego testamencie

Zgodnie z założeniami projektu ustawy o fundacji rodzinnej wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej. Zgłoszenia utworzenia fundacji rodzinnej będzie dokonywać fundator, a w przypadku utworzenia fundacji rodzinnej w testamencie – zarząd. Fundacja będzie mogła spełniać na rzecz określonych przez jej fundatora beneficjentów nieodpłatne świadczenia.

Fundacja rodzinna statut i organizacja

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej wskazuje, iż fundacja rodzinna będzie mogła zostać utworzona na podstawie aktu założycielskiego albo testamentu. Oprócz dokumentu powołującego fundację rodzinną najistotniejszą rolę będzie odgrywać statut.Zostaną w nim uregulowane najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Kwestie organizacyjne o charakterze poufnym będą mogły natomiast zostać regulowane w regulaminie oraz innych dokumentach wewnętrznych fundacji rodzinnej.

– Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, iż oprócz ogólnego wskazania w statucie, dane dotyczące beneficjenta i jego uprawień określa się na liście beneficjentów. W celu zachowania poufności będzie możliwość zastrzeżenia przez fundatora, w jakim zakresie lista beneficjentów może nie być jawna, np. dla pozostałych beneficjentów. Uprawnienie to nie będzie jednak dotyczyć zachowania w tajemnicy tożsamości beneficjentów np. wobec organów administracji skarbowej, lecz poufności w relacjach prywatnych – wyjaśnia mecenas Jacek Miłaszewski.

Kogo zabezpieczy fundacja rodzinna

Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła być wyłącznie:

  • osoba fizyczna, w tym także fundator;
  • organizacja pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Określenie rodzaju wypłat czy wsparcia przysługujących uprawnionym będzie wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Można założyć, że co do zasady będą to wypłaty pieniężne albo inne świadczenia o charakterze majątkowym, np. prawo do korzystania z rzeczy.Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.

Fundacja rodzinna zabezpieczy rodzinę fundatora, rodzina będzie mogła kontrolować fundację

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, iż beneficjentowi będzie przysługiwało prawo wglądu do dokumentów fundacji rodzinnej, w szczególności statutu, oraz uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Beneficjent będzie mógł przeglądać dokumenty, sprawozdania finansowe i księgi rachunkowe fundacji rodzinnej,sporządzać z nich odpisy, żądać wyjaśnień od zarządu, osobiście lub przez upoważnioną przez siebie osobą. Wyłączenie z tego uprawnienia będzie dotyczyło wyłącznie dokumentów i informacji, których jawność została zastrzeżona przez fundatora.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, iż świadczenie od fundacji rodzinnej będzie mogło zostać przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Jak przykład można wskazać tutaj warunek ukończenia studiów, ukończenie określonego wieku, stan zdrowia, narodziny wnuków itd. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej zakłada, iż realizacja świadczenia na rzecz beneficjenta nie będzie mogła zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo będzie uzależniona od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. Fundacja będzie podlegać też kontroli w zakresie realizacji celów.

Fundator i beneficjent będą mogli skierować do organów fundacji rodzinnej list intencyjny, w którym będzie możliwe określenie działania lub zaniechania. List intencyjny nie będzie jednak w żaden sposób wiążący i nie będzie pociągał za sobą konsekwencji prawnych.Dokument ten będzie mógł być jednak wskazówką dla osób zarządzających sprawami fundacji rodzinnej.

Zarządzanie fundacją rodzinną: rodzina, bliscy, profesjonalny zarząd

Organem zarządzającym fundacji rodzinnej będzie zarząd, który będzie odpowiedzialny za realizację celów fundacji rodzinnej oraz gospodarowanie jej majątkiem. Zaproponowane w projekcie rozwiązanie nie wyklucza, aby zarząd był organem jednoosobowym.

Nadzorowanie fundacji rodzinnej

Projekt ustawy przewiduje jako organ nadzoru – radę nadzorczą. Obowiązek powołania rady nadzorczej powstanie,gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób. W innych sytuacjach powołanie rady nadzorczej będzie zależne od woli fundatora. Członkiem rady nadzorczej będzie mogła być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.Beneficjenci, którzy będą sprawowali funkcję w organach fundacji rodzinnej,będą obowiązani do przestrzegania statutu oraz uwzględniania woli fundatora, w takim samym stopniu jak członkowie tych organów nieposiadający praw beneficjenta. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje przy tym zakaz jednoczesnego zasiadania w ramach zarządu oraz w radzie nadzorczej.

Rodzina może wpływać na losy fundacji rodzinnej, o ile tak zadecyduje fundator

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej zakłada, iż zgromadzenie beneficjentów będzie organem o charakterze pomocniczym i uzupełniającym. Zgromadzenie beneficjentów będzie zwoływane w przypadku wystąpienia okoliczności faktycznych wymagających podjęcia decyzji przez beneficjentów, w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach. Zadaniem zgromadzenia beneficjentów będzie w szczególności wybieranie składu poszczególnych organów i zatwierdzanie sprawozdania finansowego oraz wybór audytora. Jeżeli w fundacji rodzinnej ustanowiono radę nadzorczą,członków tego organu po śmierci fundatora będzie powoływało zgromadzenie beneficjentów. W zgromadzeniu beneficjentów będzie mógł wziąć udział każdy beneficjent, któremu przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Decyzja w tym zakresie będzie należeć do fundatora.

Fundacja rodzinna – najważniejsze założenia podatkowe

  • wyposażenie fundacji w aktywa jest neutralne podatkowo, czyli zwolnione od opodatkowania CIT i PIT nie jest odpłatnym zbyciem na gruncie PIT;
  • fundacja rodzinna jest zwolniona z CIT (a zatem także z dywidend i obrotu udziałami), przy czym będzie ograniczony katalog aktywności fundacji;
  • dystrybucja do najbliższej rodziny fundatora jest zwolniona z PIT i podatku od spadków i darowizn;
  • dystrybucja do dalszej rodziny fundatora i osób niepowiązanych jest opodatkowana zryczałtowanym 15 proc. PIT i traktowana jako przychód z innych źródeł.

W ramach ostatnich prac przewidziano,że fundacja rodzinna będzie mogła wykonywać działalność gospodarczą, ale w określonym zakresie: zbywanie mienia, najem i dzierżawa nieruchomości,przystępowanie do spółek handlowych i funduszy inwestycyjnych, nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, udzielanie pożyczek podmiotom powiązanym,obrót dewizami w niezbędnym zakresie, prowadzenie gospodarstwa rolnego.

Nowym, właściwym rozwiązaniem jest również to, że fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie doliczany do spadku po fundatorze tylko w okresie 10 lat, licząc wstecz od otwarcia spadku. Przewidziana została także możliwość odroczenia terminu płatności zachowku, rozłożenia go na raty (na 5 lat, a w szczególnych przypadkach na 10lat), a w wyjątkowych przypadkach nawet jego obniżenia.

Czytaj też:
Gdy umiera jednoosobowy przedsiębiorca. Gołębiewski zadbał o firmę, ale sprawa jest skomplikowana