Jak wygląda egzekucja należności z ZUS?

Przedsiębiorcy muszą liczyć się z wieloma obowiązkami. Jednym z nich jest uiszczanie składek wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Muszą one być opłacane w ściśle określonych terminach. Do 10. dnia każdego miesiąca w momencie, gdy przedsiębiorca opłaca składki na swoją rzecz, albo do 15. dnia każdego miesiąca w przypadku, gdy uiszcza składki na rzecz pracowników.

Przekroczenie terminu płatności skutkuje konsekwencjami. W ten bowiem sposób powstaje dług względem ZUS i zaczynają być naliczane odsetki. Nierzetelnemu przedsiębiorcy grożą także takie konsekwencje, jak choćby konieczność zapłaty kosztów egzekucyjnych, czy nawet postępowanie karne oraz możliwość zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Zakres odpowiedzialności za należności wobec ZUS jest uzależniony od formy prowadzenia działalności. Przykładowo osoba, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, odpowiada całym swoim majątkiem za długi względem ZUS – wliczając w to nie tylko majątek firmowy, lecz także osobisty czy ten zgromadzonym wspólnie z małżonkiem.

Zgodnie z prawem ZUS może przymusowo dochodzić należności z tytułu składek. Jak wygląda takie postępowanie?

Czego może dochodzić ZUS, jeśli przedsiębiorca nie wywiązuje się z obowiązków?

W momencie, gdy przedsiębiorca zachowuje się nierzetelnie i nie dotrzymuje terminów płatności składek, ZUS ma prawo do tego, aby przymusowo dochodzić swoich należności. W trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej, ściągnięte przez tę instytucje mogą być nieopłacone w terminie:

• składki,
• odsetki za zwłokę,
• koszty egzekucyjne,
• koszty upomnienia,
• dodatkowe opłaty.

Organami, które mogą prowadzić egzekucję należności z tytułu składek, są dyrektor Oddziału ZUS lub naczelnik urzędu skarbowego, a także komornik sądowy.

W jakim trybie ZUS możesz egzekwować należności?

Zgodnie z prawem ZUS ma wręcz ustawowy obowiązek, aby egzekwować od nierzetelnych przedsiębiorców niespłacone należności z tytułu składek. Organ ten może dochodzić swoich roszczeń w następujący sposób:

• poprzez postępowanie egzekucyjne prowadzone w trybie egzekucji administracyjnej;
• postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego;
• ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości, która należy do dłużnika;
• ustanowienie zastawu na ruchomości, która jest własnością dłużnika.

Zanim zostanie wszczęta egzekucja, najpierw do dłużnika wysyłane jest upomnienie, czyli wezwanie do zapłaty. Jeśli chodzi o postępowanie egzekucyjne w trybie egzekucji administracyjnej, jest ono prowadzone przez dyrektora ZUS jako egzekucja własna. Może być również przeprowadzane przez naczelnika urzędu skarbowego.

Egzekucja może być prowadzona na różne sposoby i to wierzyciel ustala, z której metody skorzysta. Może dochodzić swoich należności poprzez zajęcie wynagrodzenia za pracę, albo środków na rachunku bankowym. Oprócz tego może zająć przysługujące przedsiębiorcy wierzytelności względem innych podmiotów.

W przypadku, gdy dochodzi do ustalenia wysokości należności przedsiębiorcy względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to może ono stać się podstawą do ustanowienia hipoteki przymusowej. Ten rodzaj dochodzenia należności może zostać ustanowiony niezależnie od tego, w jakiej wysokości jest zadłużeniem. Dodatkowo ZUS może domagać się ustanowienia hipoteki na każdej nieruchomości należącej do zadłużonego przedsiębiorcy – i to niezależnie od tego, czy jest to pełna własność, czy przysługuje mu jedynie prawo do ułamkowej części nieruchomości.

Zabezpieczenie należności ZUS może poczynić również poprzez zastaw ustawowy, czyli ustanowiony tylko na rzeczach ruchomych, a także m.in. na niektórych prawach zbywalnych jak akcje czy obligacje.

Co ważne Zakład Ubezpieczeń Społecznych może żądać od dłużnika, aby ten ujawnił należący do niego majątek – wszystkie jego składniki, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu. Jeśli dłużnik to zatai, będzie odpowiadał za złożenie fałszywych zeznań.

Egzekucja administracyjna a egzekucja sądowa – na czym polegają?

Czym się różnią od siebie egzekucja administracyjna i egzekucja sądowa? W przypadku postępowania administracyjnego zgodnie z ustawą można je rozpocząć po 7 dniach od dnia doręczenia upomnienia przez wierzyciela. W tym przypadku zazwyczaj mamy do czynienia z egzekucją własną, a więc prowadzoną przez dyrektora oddziału ZUS jako organu egzekucyjnego, która odbywa się z konta bankowego dłużnika. Dlatego też ustalane jest, gdzie dłużnik ma swoje konto, a w kolejnym kroku ZUS składa do konkretnego banku wniosek o zajęcie środków, które są na rachunku zadłużonej firmy.

Dodatkowo organ ten wzywa do tego, aby wierzyciel bez jego zgody nie dokonywał wypłat z tego rachunku do wysokości wierzytelności oraz aby wszelkie zajęte środki zostały przesłane na pokrycie egzekwowanego długu. Oprócz tego zajęcie wierzytelności obejmuje również wszelkie środki przychodzące bieżące, czyli takie, które wpłynęły na konto już po terminie obciążenia rachunku – mogą być to np. renty.

Istotne jest to, że od momentu zajęcia konta, firma nie może wypłacać środków ze swojego konta bez uprzedniej zgody od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Bank nie może udostępniać ich właścicielowi. Jednak istnieją tu również wyjątki. Jest bowiem tak, że zadłużenie przedsiębiorcy nie może negatywnie wpływać na pracowników, osoby, którym zalega alimenty czy renty alimentacyjne. Jest to równoznaczne z tym, że bank musi udostępnić pieniądze potrzebne do wypłaty wynagrodzeń dla pracowników, czy też alimentów oraz renty o charakterze alimentacyjnym.

Z kolei drugą możliwością dochodzenia należności jest droga egzekucji sądowej. Jest ona wszczynana na wniosek ZUS i prowadzona przez komornika sądowego. Zgodnie z prawem taka egzekucja jest stosowana w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy egzekucja administracyjna zbiega się w tym samym elemencie majątku z komornikiem wyznaczonym przez sąd w drodze postanowienia jako organ prowadzący łączną egzekucję. A po drugie, kiedy oddział ZUS przyłącza się do egzekucji prowadzonej z nieruchomości przez komornika.

Kto odpowiada za długi względem ZUS poza przedsiębiorcą?

Nie tylko przedsiębiorca może być pociągnięty do odpowiedzialności za długi wobec ZUS. Niestety może to dotyczyć również osób trzecich z otoczenia dłużnika. Zgodnie z artykułem 26 i 29 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa: „podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki” i „w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka”. W związku z tym małżonek nierzetelnego przedsiębiorcy, jeśli w ich związku małżeńskim panuje wspólnota majątkowa, również ponosi odpowiedzialność za należności względem ZUS.

Ulga w postępowaniu egzekucyjnym – kto może się ubiegać?

Przedsiębiorca, który ma długi wobec ZUS, ale chce podjąć działania, które pozwolą mu nieco zminimalizować te należności, może złożyć wniosek o ulgę w postępowaniu egzekucyjnym. To często jedyny ratunek dla zadłużonej firmy.

Wniosek może złożyć każdy, kto ma zadłużenie z tytułu składek i jest wobec tej osoby prowadzone postępowanie egzekucyjne. Dodatkowo osoba ta musi uzasadnić konieczność udzielenia ulgi. Zgodnie z informacjami na stronie ZUS wniosek o ulgę może zatem złożyć:

• płatnik składek, a także były płatnik składek,
• osoba, na którą została przeniesiona odpowiedzialność za zobowiązania, które wynikają z nieopłaconych składek,
• małżonek, który odpowiada z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka,
• pełnomocnik dłużnika lub innej osoby, która jest odpowiedzialna za zadłużenie.

Na jakie rodzaje ulg w postępowaniu egzekucyjnym może liczyć dłużnik?

Na jakie ulgi może liczyć przedsiębiorca, który jest dłużnikiem ZUS i wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne? Ma on kilka możliwości. W zależności od swojej sytuacji dłużnik może wnioskować o:

• zawieszenie postępowania egzekucyjnego,
• zwolnienie z egzekucji składników majątkowych,
• możliwość dokonywania wypłat z kont bankowych,
• uchylenie czynności egzekucyjnych.

Jakie korzyści wynikają z poszczególnych ulg w postępowaniu egzekucyjnym?

W zależności od wyboru ulgi, przedsiębiorca może liczyć na różne korzyści z nią związane. W przypadku zawieszenia postępowania egzekucyjnego dłużnik ma ten komfort, że ZUS nie będzie podejmował nowych czynności egzekucyjnych przez okres zawieszenia. W związku z tym przedsiębiorca zyskuje czas, który pozwoli np. zgromadzić środki finansowe na uregulowanie zadłużenia. Co ważne takie zawieszenie egzekucji nie jest równoznaczne z tym, że możesz dysponować zajętym przez ZUS składnikiem majątkowym, albo środkami finansowymi.

Z kolei wybierając jako ulgę zwolnienie spod egzekucji składnika majątkowego, sam będziesz mógł nim dysponować zgodnie z tym, co wskazałeś we wniosku.

Natomiast wnioskując do ZUS o zgodę na dokonywanie wypłat z rachunków bankowych jest równoznaczne z tym, że będziesz mógł z nich wypłacić kwoty niezbędne do pokrycia koniecznych wydatków, mimo zajęcia egzekucyjnego.

Z kolei przedsiębiorca, który jako ulgę wybrał uchylenie czynności egzekucyjnych, zyskuje to, że dokonane już w ramach postępowania egzekucyjnego działania nie wywołują skutków. W związku z tym, jeśli dłużnik wnioskuje np. o uchylenie zajęcia wynagrodzenia za pracę, to będzie mógł wypłacić pracownikom należne wynagrodzenie.

Czytaj też:
Wspólny kredyt gotówkowy – jak wnioskować? O czym pamiętać?