Każdemu pracownikowi przysługują dni urlopowe, które są możliwe do wykorzystania w bieżącym roku kalendarzowym. Każdy z nas ma inne plany wypoczynkowe. Część pracowników robi w tym czasie remonty i generalne sprzątania domów, część jedzie na ROD-os (Rodzinne Ogródki Działkowe), a część robi sobie wczasy za granicą. Są też tacy, którzy nie wykorzystali wszystkich przysługujących im dni urlopowych. Dlaczego? Główny powód to fakt, że kochają swoją pracę. Inne, bardziej poboczne powody są takie, że po prostu nie mieli okazji bądź zapomnieli. Co w takim przypadku stanie się z niewykorzystanym urlopem?
Dni urlopowe
Urlop to jeden z najważniejszych przywilejów i praw przysługujących pracownikom. Jest to zapisane zarówno w Konstytucji jak i w Powszechnej Deklaracji Praw człowieka. Brzmi poważnie prawda? I tak jest. Możliwość podjęcia urlopu wypoczynkowego jest także regulowana przez Kodeks pracy. W art. 154 znajdziemy paragrafy opisujące dokładny wymiar dni urlopowych przysługujący każdemu pracownikowi z rozróżnieniem na długość stażu pracy.
“Art. 154. § 1. Wymiar urlopu wynosi:
1) 20 dni — jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
2) 26 dni — jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
§2. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w § 1; niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Przepisy mówią, że urlop ma służyć odpoczynkowi. To czas, gdy pracownik powinien skupić się na regeneracji sił. Czas bez pracy jest często jedynym ratunkiem przed wypaleniem zawodowym. Szczególnie że filozofia work-life balance urządziła sobie na naszym rynku pracy całkiem ciepłe gniazdko. Z tego powodu wielu pracodawców nalega, aby wykorzystywać wszystkie przysługujące pracownikowi dni urlopowe.
Każdemu pracownikowi przysługują także 4 dni urlopu na żądanie, które wliczają się w wymiar normalnych dni urlopowych.
Czy zaległy urlop przechodzi na kolejny rok?
Tak, zaległy urlop przechodzi na kolejny rok. Dotyczy to jednak tylko urlopu wypoczynkowego. Wynika to z faktu, że pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. W przypadku niewykorzystanego urlopu na żądanie — ten przepada.
Termin określający tę sytuację to “urlop zaległy”. Dokładniej jest to urlop wypoczynkowy niewykorzystany przez pracownika w poprzednim roku kalendarzowym.
Przykład:
W każdym roku kalendarzowym przysługuje Ci 20 dni urlopu wypoczynkowego w tym 4 dni urlopu na żądanie. Jeśli nie wykorzystałeś 10 dni urlopu, a w tym 2 dni na żądanie, to nadal masz 10 dni zaległego urlopu. Jednak z racji tego, że niewykorzystany urlop na żądanie przepada, to fizycznie przysługuje Ci 8 dni urlopu wypoczynkowego, który przeszedł na kolejny rok.
Do kiedy trzeba wykorzystać urlop?
Zaległy urlop pracownik musi wykorzystać najpóźniej do 30 września następnego roku. W praktyce oznacza to, że pracownik musi rozpocząć dni wolne najpóźniej 30 września. Niestety jeśli pracownik nadal nie wykorzysta dni urlopowych, nie przechodzą one na kolejny rok.
Mimo to w specjalnych przypadkach, takich jak choroba lub inne wypadki losowe, pracownik może dochodzić swoich praw do wykorzystania zaległego urlopu w terminie do 3 lat. Termin ten zawarty jest w Kodeksie pracy i określany jest jako czas roszczeń pracowniczych.
Warto nadmienić, że gdy nie wykorzystasz urlopu zaległego z własnej woli, na pracodawcę czeka kara grzywny od 1000 do 30000 zł. To na nim ciąży obowiązek dopilnowania prawa do urlopu swoich pracowników. Dlatego ważne jest, aby wraz z terminem 30 września następnego roku wszyscy pracownicy nie mieli już zaległych dni urlopowych.
Przymusowy urlop: co to?
Przymusowy urlop to sytuacja, w której pracodawca podejmuje jednostronną decyzję o wysłaniu pracownika na urlop w celu wykorzystania zaległych dni urlopowych. Jeśli pracownik nie chce wykorzystać przysługujących mu dni wolnych w przewidzianym przez przepisy terminie, pracodawca ma prawo wysłania go na przymusowy odpoczynek w wymiarze dni zaległych. Jest to polecenie służbowe, do którego pracowniku musi się zastosować.
Dotyczy to także pracowników będących w okresie wypowiedzenia. Przed ustaniem stosunku pracy, który mija po 30 września, urlop zaległy musi zostać wykorzystany, aby pracodawca nie został ukarany przez Państwową Inspekcję Pracy.
Możliwość przymusowego urlopu dotyczy tylko przypadku zaległego urlopu. Pracodawca nie ma prawa jednostronnie wysyłać pracownika na urlop, rozporządzając jego bieżącymi dniami wolnymi.
Ekwiwalent pieniężny a zaległy urlop
Wielu pracowników zastanawia się, czy można zamienić zaległy urlop na ekwiwalent pieniężny. Niestety (lub stety) takie działania są niezgodne z prawem. Mimo to zdarza się, że pracodawca podpisuje z pracownikiem porozumienie dotyczące wymiany zaległych dni na pieniądze. W praktyce takie porozumienie nic nie znaczy. Pracownik nadal może ubiegać się o wykorzystanie urlopu, a pracodawca może żądać zwrotu ekwiwalentu.
Jedyną sytuacją, w której możliwa jest taka zamiana to rozwiązanie umowy lub wygaśnięcie stosunku pracy. W takim wypadku pracodawca musi uregulować zaległy urlop w formie pieniężnej.
Czytaj też:
Czy możesz „sprzedać” pracodawcy zaległy urlop? Adwokat wyjaśnia