Czego dotyczy Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych? 

Jak to w życiu bywa, zdarzają się różne sytuacje, na które nie mamy wpływu. W razie wypadku czy choroby albo śmierci osoby, która utrzymywała rodzinę, przydatne są ubezpieczenia, które zabezpieczą nasze interesy i pomogą przetrwać trudniejszy czas. Właśnie na wypadek losowych zdarzeń i ochrony obywateli, stworzono ubezpieczenia społeczne. Są one wsparciem w trudniejszym czasie dla osób ubezpieczonych. Kogo dotyczą ubezpieczenia społeczne, jakie są ich rodzaje, a także co reguluje Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych?

Co to są ubezpieczenia społeczne?

Ubezpieczenia społeczne są swego rodzaju zabezpieczeniem i wsparciem społecznym innych obywateli, którzy w przypadku nieprzewidzianych zdarzeń, jak np. choroba, stali się niezdolni do pracy, albo po prostu przeszli już na wiek emerytalny. Są to więc ubezpieczenia, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które na skutek określonych w prawie zdarzeń losowych, jak np. choroba, ciąża czy starość, nie mogą utrzymać się z własnej pracy. Do ubezpieczeń społecznych zaliczamy: ubezpieczenia emerytalne, rentowe, ale też wypadkowe i ubezpieczenia chorobowe.

System ubezpieczeń społecznych jest zapisany w art. 67 Konstytucji RP. Jednak to, kiedy, kto i na jakich zasadach podlega ubezpieczeniom społecznym, reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – wraz z późniejszymi zmianami. To ona jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych – co określa?

Wspomniana ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych jako fundamentalną zasadę przyjmuje zasadę równego traktowania ubezpieczonych. W związku z tym zgodnie z prawem każda osoba jest jednakowo traktowana zarówno w zakresie obowiązku opłacania składek, nabywania konkretnych uprawnień, jak i okresów wypłaty składek. Jednak należy zauważyć ważną kwestię. To nie jest tak, że każdy ma takie same ubezpieczenia, ponieważ są one zależne od wielu różnych czynników, m.in. od tego, jakiej wysokości składki odprowadzaliśmy, a także kiedy np. przechodzimy na emeryturę.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przede wszystkim zawiera wskazania, na jakich zasadach ubezpieczeni podlegają samym ubezpieczeniom. W związku z tym określa kwestie, takie jak sposób naliczania i odprowadzania składek oraz to, jak mają wyglądać wszelkie formalności, np. sposób wypłacania zasiłku chorobowego.

Oprócz kwestii ważnych dla obywateli ustawa wskazuje również sposób, w jaki Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prowadzić konta osób ubezpieczonych. Dodatkowo precyzuje sposób funkcjonowania i finansowania ZUS-u.

Omawiana ustawa wskazuje również zasady funkcjonowania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Jest to państwowym fundusz celowy, który utworzono 1 stycznia 1999 r., na mocy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W jego ramach wyodrębniono cztery fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy oraz wypadkowy, a FUS jest odpowiedzialny za wypłaty świadczeń przysługującym ubezpieczonym z racji nabycia do nich uprawnień.

Przychody FUS pochodzą głównie:

• ze składek ubezpieczeniowych,
• dotacji z budżetu państwa,
• pożyczek płynnościowych.

Jednak obecnie Fundusz jest instytucją deficytową – oznacza to, że wartość składek wpłacanych przez osoby obecnie pracujące, nie jest w stanie pokryć wypłat z FUS na rzecz osób pobierających emeryturę. Dlatego też Fundusz ten jest dotowany środkami z budżetu państwa.

Rodzaje ubezpieczeń społecznych

Jak wspomniano wyżej, są cztery rodzaje ubezpieczeń społecznych. Wyróżniamy je ze względu na rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową.

Po pierwsze mamy ubezpieczenie emerytalne. W tym wypadku przedmiotem ochrony jest osiągnięcie przez ubezpieczonego ustalonego wieku, uprawniającego do otrzymania emerytury. Ubezpieczenie to ma za zadanie zapewnić osobie opłacającej składkę dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej ze względu na przejście na emeryturę.

Kolejnym rodzajem ubezpieczeń społecznych są ubezpieczenia rentowe. Tutaj przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy osoby ubezpieczonej, albo śmierć żywiciela rodziny. Tym samym opłacanie składek rentowych gwarantuje świadczenie w momencie utraty dochodów na skutek wystąpienia ryzyka inwalidztwa. Osoba, opłacająca składki na ubezpieczenie rentowe, ma prawo do renty, która zastępuje utracone wynagrodzenie lub dochód.

Następnym jest ubezpieczenie chorobowe, w przypadku którego przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy na skutek choroby, ale także rodzicielstwa lub koniecznością opieki nad chorym członkiem rodziny. W przypadku tego ubezpieczenia mamy zapewnione świadczenie pieniężne na czas przebywania na zwolnieniu lekarskim w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, pobytem w szpitalu czy macierzyństwem.

Ostatnim rodzajem ubezpieczeń jest ubezpieczenie wypadkowe. Jest ono zabezpieczeniem w przypadku wystąpienia niezdolności do pracy ubezpieczonego wywołanej zdarzeniem zakwalifikowanym jako wypadek przy pracy lub choroba zawodowa. W razie takich sytuacji mamy zapewnione świadczenie wypłacane przez ZUS. Co ważne osoby, które zapadły na chorobę zawodową w związku z wykonywaną pracą, także są uprawnieni do skorzystania z takiego ubezpieczenia.

Ubezpieczenia społeczne – kto im podlega?

Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe, dobrowolne lub nie obejmują danej osoby w zależności od sytuacji zawodowej, lub społecznej.

• Jeśli chodzi o osoby zatrudnione na umowę o pracę, to są one objęte obowiązkowymi czterema ubezpieczeniami społecznymi. Muszą opłacać zatem ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.

• Z kolei w przypadku osób zatrudnionych na umowę zlecenie, muszą być opłacane trzy rodzaje ubezpieczeń – emerytalne, rentowe i wypadkowe. Z kolei ubezpieczenie chorobowe nie jest obowiązkowe a dobrowolne – więc to od nas zależy, czy będziemy chcieli, aby była pobierana na nie składka.

• Jeśli jesteśmy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło, nie obejmują nas żadne ubezpieczenia społeczne. Nie ponosimy więc żadnych opłat na FUS.

• W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, a także tych współpracujących przy jej prowadzeniu, to muszą one płacić składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe. Są to ubezpieczenia obowiązkowe. Dodatkowo dobrowolnie mogą oni opłacać ubezpieczenie chorobowe.

• Taka sama sytuacja dotyczy osób duchownych. Przy tym typie zatrudniania również obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

• Inna sytuacja jest w przypadku osób, które pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. W tym wypadku obowiązkowe ubezpieczenia społeczne to emerytalne i rentowe.

• Podobnie jest w momencie, gdy przebywamy na urlopie wychowawczym i nie mamy prawa do emerytury lub renty czy innych tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wtedy również obowiązkowe są ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

• Jeśli pobierasz świadczenie pielęgnacyjne, także musisz opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

• W sytuacji, gdy pobierasz specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, obowiązkowe jest ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

• Natomiast, gdy jesteś członkiem rady nadzorczej i pobierasz wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji, musisz obowiązkowo opłacać ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

W przypadku osób, które nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, to mogą do niego przystąpić dobrowolnie. Jednak ta możliwość nie dotyczy ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, ponieważ ubezpieczenie wypadkowe obejmuje tylko osobę ubezpieczoną opłacającą składki emerytalne i rentowe.

Mały ZUS Plus a obniżone składki

Od 1 lutego 2020 roku osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą mogą płacić obniżone składki na ubezpieczenia społeczne w ramach Małego ZUS Plus. Polega ona na tym, że przedsiębiorcy, spełniający określone warunki, mogą płacić obniżone i liczone proporcjonalnie od dochodu składki na ubezpieczenia społeczne. Aby móc skorzystać z tej ulgi, należy spełnić dwa kluczowe warunki:

• przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej przez cały poprzedni rok kalendarzowy nie mogą przekroczyć 120 000 zł;
• działalność gospodarcza w poprzednim roku kalendarzowym była prowadzona przez nie mniej niż 60 dni kalendarzowych.

Czytaj też:
Ogromny wzrost cen hoteli i restauracji. Polska w czołówce