Dodatek stażowy — co to takiego?
Dodatek stażowy to dodatkowe wynagrodzenie dodawane do pensji zasadniczej pracowników tzw. budżetówki. Dodatek ten to nagroda za przepracowanie u danego pracodawcy określonej liczby lat.
Dodatek stażowy może funkcjonować także w sektorze prywatnym, ale jego przyznawanie i zasady w pełni zależą wówczas od pracodawcy. Wśród zawodów publicznych prawo do dodatku stażowego zapisane jest w Ustawie z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych.
Jak obliczyć dodatek stażowy?
Dodatek stażowy zaczyna być wypłacany po przepracowaniu 5 lat i wynosi 5% wynagrodzenia zasadniczego. Z każdym kolejnym rokiem wysokość dodatku wzrasta o 1%. Czyli jeśli pracownik pracuje już np. 10 lat, to wysokość jego dodatku stażowego to 10% płacy zasadniczej i tak dalej.
Granicą jest 20 lat stażu pracy. Kiedy wysokość dodatku dojdzie do 20% wynagrodzenia zasadniczego, przestaje rosnąć, pomimo wzrostu stażu pracy. Oznacza to, że osoba pracująca w sektorze publicznym 20 lat, już do samego przejścia na emeryturę nie otrzyma większego dodatku stażowego, niż 20% swojej płacy zasadniczej.
Przykład: Pan Jan jest policjantem i właśnie świętuje piątą rocznicę rozpoczęcia pracy. Jego płaca minimalna wynosi w tym roku 5 219 zł brutto. W związku z wysługą lat otrzyma dodatek stażowy wynoszący 5% jego pensji zasadniczej. 5% z 5 219 zł to 260 zł i 95 gr. Pan Jan, razem z dodatkiem stażowym, zarobi zatem 5 479,95 zł brutto, a więc 3 966,32 zł netto.
Dodatek stażowy nauczyciela
Nauczyciele to jedna z grup zawodowych, którą obowiązują nieco odmienne zasady przyznawania dodatku stażowego. Przepisy te reguluje Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku, czyli popularna Karta Nauczyciela.
Wynika z niej, że nauczycielom dodatek stażowy przyznawany jest już po 4. roku pracy, a nie po 5. Wysokość tego świadczenia pozostaje jednak taka sama (od 5 do 20% wynagrodzenia zasadniczego, wzrasta o 1% z każdym kolejnym przepracowanym rokiem).
W przypadku nauczycieli istotnym jest także to, że dodatek stażowy naliczany i wypłacany jest w każdym miejscu pracy pedagoga. To znaczy, że jeśli nauczyciel pracuje na pół etatu w jednej szkole i na kolejne pół w drugiej, musi otrzymać dodatek stażowy naliczany zarówno przez jedną, jak i drugą placówkę.
Wyrównanie dodatku stażowego
Do 2020 roku dodatek stażowy był częścią składową wynagrodzenia zasadniczego pracowników sfery budżetowej. Oznacza to, że jeśli płaca minimalna wynosiła 2 600 zł brutto miesięcznie, to pracownik instytucji publicznej mógł pobierać np. 2 400 zł brutto wynagrodzenia oraz 200 zł dodatku stażowego. Oba te składniki pensji tworzyły jego wynagrodzenie zasadnicze, które było co najmniej takie, jak płaca minimalna.
Od 1 stycznia 2020 roku nie ma już takiej możliwości — dodatek stażowy jest niezależnym dodatkiem do pensji zasadniczej, a nie jej składnikiem. Pensja zasadnicza nie może być niższa niż płaca minimalna. Dlatego też wszystkim pracownikom, którzy po odjęciu dodatku stażowego z wynagrodzenia zasadniczego, nie zarabiali co najmniej płacy minimalnej, należały się podwyżki lub wyrównania.
Dodatek za wysługę lat przysługuje nie tylko za sam staż pracy w zawodzie. Do okresu uprawniającego do wypłacania dodatku zalicza się również m.in.:
- studia doktoranckie trwające nie dłużej niż 4 lata i zakończone uzyskaniem tytułu doktorskiego,
- służbę wojskową,
- urlop wychowawczy,
- czas pracy za granicą,
- okres pobierania zasiłku jako zarejestrowana osoba bezrobotna,
- czas pracy we własnym gospodarstwie rolnym lub należącym do małżonka.
Jeśli pracownik przedstawi pracodawcy odpowiednie udokumentowanie powyższych okresów i złożą się one w czas uprawniający do otrzymywania dodatku stażowego, to pracodawca musi go wypłacać.
Przykład: Pan Robert rozpoczyna pracę w urzędzie miasta. Przy zatrudnianiu przedstawia pracodawcy świadectwo pracy, które uzyskał, pracując w Paryżu. Dokument potwierdza, że pan Robert pracował we Francji przez 5 lat i 3 miesiące. Okres pracy za granicą liczy się do czasu naliczanego przy dodatku stażowym. Pan Robert pracował ponad 5 lat, zatem otrzyma dodatek za wysługę lat, pomimo że dopiero zaczyna pracę w urzędzie.
Co więcej, jeśli pracownik pracuje już jakiś czas w zawodzie i przedstawi pracodawcy dowody na posiadanie wyżej wymienionych okresów, pracodawca ma obowiązek wypłacić mu wyrównanie dodatku stażowego.
Przykład: Pan Artur pracuje 6 lat jako urzędnik państwowy. Otrzymuje odpowiedni dodatek stażowy od momentu, w którym przepracował 5 lat. Zanim został urzędnikiem, pan Artur był rolnikiem i pracował w gospodarstwie swojej żony przez 3 lata. Po 6 latach pracy w urzędzie dostarczył pracodawcy dowód pracy w gospodarstwie rolnym swojej żony. Teraz pracodawca wie, że pan Artur posiada staż pracy uprawniający go do otrzymywania dodatku wynoszącego nie 6, a 9 lat i w związku z tym panu Arturowi należy się wyrównanie dodatku stażowego. Pracownik będzie otrzymywał odpowiednio większy dodatek, ale także dostanie wyrównanie za czas, w którym przysługiwała mu odpowiednia stawka dodatku. Bez znaczenia jest fakt, że pan Artur dostarczył dokument potwierdzający większy staż pracy dopiero po 6 latach zatrudnienia w urzędzie. Pracodawca musi wypłacić wyrównanie za okres, kiedy panu Arturowi przysługiwał dodatek, a nie jedynie podnieść wysokość wypłacanego dodatku od momentu otrzymania dokumentu, który do tego uprawnia.
Dodatek stażowy a chorobowe i inne okresy
Dodatek stażowy nie jest wypłacany pracownikom przebywającym na urlopie macierzyńskim. Wciąż otrzymują go jednak osoby będące w okresie pobierania innych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Dodatek stażowy przysługuje podczas zwolnienia lekarskiego czy też opieki na dziecko.
Dodatek stażowy a zatrudnienie w trakcie miesiąca
Jeśli pracownik uzyska staż pracy wynoszący np. 5 lat w lutym, to pierwszy dodatek stażowy otrzyma wraz z wynagrodzeniem wypłaconym w marcu. Dodatek za wysługę lat jest wypłacany w następnym miesiącu kalendarzowym, następującym po tym, w którym otrzymało się uprawnienie do tego świadczenia lub, w którym jego stawka uległa zwiększeniu.
Dodatek stażowy w prywatnej firmie
Dodatek stażowy może przysługiwać także podczas pracy w prywatnej firmie, zależy to jednak wyłącznie od pracodawcy, którego nie obowiązują przepisy Ustawy o pracownikach samorządowych.
Reguły funkcjonowania dodatku stażowego muszą być jednak zapisane w jednym z wewnętrznych regulaminów przedsiębiorstwa lub w umowie o pracę pracownika. Co więcej, wewnętrzne ustalenia dotyczące wynagrodzeń nie mogą dyskryminować żadnego pracownika oraz ustalać gorszych warunków płacowych, niż te, które wynikają z Kodeksu pracy.
Czytaj też:
Odpowiedzialność cywilna — czym jest?