Odpowiedzialność cywilna — co to takiego?
Odpowiedzialność cywilna to różnego rodzaju konsekwencje prawne ponoszone w wyniku wyrządzenia szkody drugiemu podmiotowi na drodze popełnienia czynu zabronionego lub wadliwego wywiązania się z umowy zawartej z tym podmiotem.
W niektórych przypadkach odpowiedzialność cywilna ponoszona jest również za czyny i zaniechania osób trzecich. To np. zadośćuczynienie wypłacane za szkody wyrządzone przez nasze dziecko lub zwierzę domowe.
Zadośćuczynienie szkód wyrządzonych podmiotowi przyjmuje najczęściej formę pieniężną lub rzeczową. To wypłaty adekwatnego świadczenia lub nawet procedury egzekucji majątkowej.
Odpowiedzialność cywilna deliktowa
Jak wynika z definicji tego terminu, odpowiedzialność cywilna może powstać na skutek wyrządzenia szkody drugiemu podmiotowi na drodze czynu niedozwolonego. W takiej sytuacji mowa o odpowiedzialności deliktowej.
Przykład: Pewien mężczyzna dopuścił się aktu wandalizmu i umyślnie wybił szybę witryny sklepu należącego do pana Jana. Mężczyzna popełnił przestępstwo przeciwko mieniu. Powstała wobec niego odpowiedzialność cywilna deliktowa regulowana przepisami Kodeksu Cywilnego. Mężczyzna musi wypłacić panu Janowi adekwatne odszkodowanie pieniężne m.in. w myśl zapisu artykułu 415. Kodeksu Cywilnego: “Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia”.
Trzeba pamiętać, że odpowiedzialność cywilna deliktowa nie powstaje tylko w wyniku świadomie popełnionego przestępstwa. Jest również skutkiem naszych nieumyślnych czynów i zaniechań lub czynów osób, za które odpowiadamy. Np. opiekun prawny dziecka, które grając w piłkę na placu zabaw, przypadkowo wybiło szybę w pobliskim mieszkaniu, ponosi odpowiedzialność cywilną deliktową za ten czyn i zobowiązany jest do naprawienia szkody. To samo dotyczy hipotetycznej sytuacji, kiedy biegnąc chodnikiem, zupełnie przypadkowo wpadniemy na osobę wychodzącą z bramy, a ta przewróci się i złamie rękę. Nieumyślnie wyrządziliśmy szkodę, za którą ponosimy odpowiedzialność cywilną deliktową.
Odpowiedzialność cywilna kontraktowa
Źródłem odpowiedzialności cywilnej bywa także niewypełnienie lub wadliwe wypełnienie zobowiązania powstałego w wyniku zawarcia umowy między dwoma podmiotami. W tym przypadku mowa o odpowiedzialności cywilnej kontraktowej.
Przykład: Pan Jan wynajął mieszkanie dwójce studentów na okres roku. W ramach umowy zawiązywanej między obiema stronami studenci zobowiązali się do dbania o czystość i poprawny stan techniczny wyposażenia mieszkania, a w przypadku pojawienia się usterek, o natychmiastowe poinformowanie o nich pana Jana. W trakcie trwania umowy studenci nie dbali jednak o mieszkanie, w wyniku świadomych zaniedbań doprowadzili do zniszczenia kilku mebli i sprzętów, również nie poinformowali o tym pana Jana. Po roku wyprowadzili się, lecz powstała wobec nich odpowiedzialność cywilna zmuszająca do zadośćuczynienia szkód wyrządzonych w majątku pana Jana.
Odpowiedzialność cywilna kontraktowa powstaje, jeśli jedna ze stron zawartej umowy nosi świadomy zamiar niewywiązania się lub wadliwego wywiązania ze swojej części umowy, ale także, gdy strona wyrządza szkody, lecz działa nieumyślnie! Np. studenci zepsuli pralkę w domu pana Jana, nieumyślnie piorąc spodnie, z których nie wyjęli kluczy, a te dostały się przez bęben do wnętrza urządzenia i poczyniły szkody. Studenci nie nosili się ze świadomym zamiarem zepsucia urządzenia, ale przez ich zaniechanie doszło do szkody i ciąży na nich odpowiedzialność cywilna.
Z odpowiedzialności cywilnej kontraktowej zwalnia jedynie sytuacja, w której strona umowy nie miała wpływu na powstanie szkody, innymi słowy, kiedy szkoda powstała przez przypadek lub w wyniku wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, nad którymi strona nie mogła mieć kontroli. Np. fachowiec, który zobowiązał się do wykonania remontu mieszkania pana Jana w określonym terminie, nie ponosi odpowiedzialności cywilnej za niedotrzymanie wskazanej daty zakończenia robót, jeśli przyczyną opóźnienia był niespodziewany na rynku brak odpowiednich materiałów budowlanych.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej
Jako że odpowiedzialność cywilna powstaje także w wyniku czynów i zaniechań popełnionych nieumyślnie albo w wyniku działań osób trzecich, bardzo ważnym jest wykupienie ubezpieczenia, które zabezpiecza przed koniecznością wypłacania świadczeń pieniężnych poszkodowanemu i przenosi tę czynności na ubezpieczyciela. Na rynku funkcjonuje wiele ofert dobrowolnych ubezpieczeń OC, które może wykupić każdy zainteresowany.
Niektóre ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej są obowiązkowe. Dotyczy to m.in. właścicieli pojazdów mechanicznych, którzy, przyłapani na braku wykupionego ubezpieczenia OC, płacą wysokie kary.
Obowiązkowe ubezpieczenie OC dotyczy także wielu zawodów, m.in.:
- przedstawicieli zawodów prawniczych, np. notariuszy, komorników, radców prawnych, adwokatów itp.,
- brokerów i agentów ubezpieczeniowych,
- księgowych,
- zarządców i rzeczoznawców majątkowych oraz pośredników obrotu nieruchomościami,
- detektywów i ochroniarzy,
- wszelkich lekarzy, pielęgniarki i położne,
- przewoźników lotniczych,
- osób zajmujących się zawodowo opieką nad dziećmi,
- organizatorów imprez masowych,
- architektów i inżynierów budownictwa,
- rolników.
Czytaj też:
Dom modułowy — co to jest i ile kosztuje?