Co to jest akredytywa i kiedy się ją stosuje?

Co to jest akredytywa i kiedy się ją stosuje?

Kontenerowiec, zdjęcie ilustracyjne
Kontenerowiec, zdjęcie ilustracyjne Źródło: Shutterstock / ABB Photo
Akredytywa to jedna z najlepszych form zabezpieczeń transakcji handlowych. Stosowana jest przede wszystkim w handlu międzynarodowym.

Przedsiębiorcy narażeni są na wiele różnych niebezpieczeństw w relacjach gospodarczych. Mogą trafić na nieuczciwego kontrahenta, albo takiego, który nie może się wywiązać ze swoich zobowiązań ze względu na problemy finansowe. Dlatego nie dziwi fakt, że na rynku powstaje coraz więcej rozwiązań pomagających im w zminimalizowaniu ryzyk występujących w obrocie handlowym. Do przykładowych usług bankowych, które są formą zabezpieczenia transakcji, zaliczyć możemy m.in. gwarancję bankową, poręczenie, inkaso, albo akredytywę. Czym jest ta ostatnia? Kiedy jest stosowana i jakie są jej rodzaje?

Co to jest akredytywa?

Akredytywa to usługa oferowana przez banki. Służy zabezpieczeniu interesów stron danej transakcji. Poprzez akredytywę na zlecenie klienta bank zobowiązuje się do tego, że wypłaci kontrahentowi klienta wskazaną w umowie sumę pieniędzy, ale tylko wtedy jeśli zostaną spełnione wcześniej ustalone warunki, np. kontrahent wyśle dokumenty potwierdzające odbiór towaru.

Ten instrument finansowy najczęściej wykorzystywany jest w obrocie gospodarczym do rozliczeń krajowych i zagranicznych, jednak zazwyczaj akredytywa stosowana jest do zabezpieczania transakcji międzynarodowych.

Akredytywa ma funkcję gwarancyjną i dlatego też często jest wykorzystywana przez przedsiębiorców, zwłaszcza w przypadku rozliczeń z nieznanym wcześniej kontrahentem, lub takim, który znalazł się w niezbyt dobrej sytuacji finansowej. Mechanizm akredytywy handlowej powoduje, że bank staje się podmiotem uczestniczącym w kontrakcie. Jego zadaniem jest sprawowanie pieczy nad tym, aby zlecenie przebiegało prawidłowo tak jak samo rozliczenie.

Na czym polega akredytywa?

Jak przebiega akredytywa? Ten instrument finansowy zleca odbiorca zamówionego towaru w swoim banku. Bank blokuje wyznaczoną kwotę pieniędzy na rachunku swojego klienta – robi to na poczet zapłaty za zamówione przez niego produkty. Oprócz tego bank ustala z klientem, jakie są warunki wypłaty środków dla kontrahenta, czyli firmy, od której klient kupił towar. Po ustaleniu tych szczegółów akredytywa jest otwierana, a informacja o tym trafia do kontrahenta i jego banku. Otrzymują oni również warunki realizacji akredytywy. Jeśli sprzedawca towaru je spełni, to bank, w którym została otwarta akredytywa, przekaże sprzedawcy pieniądze z tytułu realizacji kontraktu.

Zazwyczaj, aby wypłata mogła być zrealizowana, beneficjent, czyli firma sprzedająca towar, musi dostarczyć do banku dokumenty potwierdzające, że zlecenie zostało zrealizowane. Może to być np. przedłożenie listów przewozowych, które dokumentują fakt wysłania zamówienia. W takim przypadku mówimy o akredytywie dokumentowej, a jej najpopularniejszym rodzajem jest akredytywa importowa. Jak łatwo się domyślić, jest ona uruchamiana właśnie przy okazji realizacji transakcji w handlu międzynarodowym.

Ile podmiotów bierze udział w akredytywie?

Akredytywa w swoim procesie angażuje cztery podmioty. Ich obecność jest wymagana, aby zaistniał ten proces.

Po pierwsze musi być zleceniodawca. Określamy tak firmę, która zamówiła dany towar – może to być np. importer. Po drugie, mamy beneficjenta. Jest nim firma, która sprzedaje, a także dostarcza towar, czyli np. eksporter. Po trzecie w akredytywie bierze też udział bank zleceniodawcy. To w nim otwierana jest akredytywa. Po czwarte mamy też bank beneficjenta. Jest to bank pośredniczący w akredytywie.

Oba banki – i bank zleceniodawcy, jak i bank beneficjenta – odgrywają najważniejszą rolę w całej akredytywie. To one sprawdzają, czy zostały spełnione warunki kontraktu przez beneficjenta. A następnie, po pomyślnej weryfikacji, wypłacają mu należne pieniądze za zamówiony towar.

Jakie są rodzaje akredytywy?

Akredytywa zaliczana jest do tzw. warunkowych płatności. Dlatego też ta forma bankowego zabezpieczenia może wiązać się z różnymi rodzajami warunków. Na co dzień można spotkać się z różnymi rodzajami akredytywy. Aktem prawnym, który określa ich podstawowe warianty, jest ustawa Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. Opisuje je w art. 85 i 86. Jednak oprócz tych wymienionych w ustawie, są też rodzaje akredytyw, które różnią się np. uprawnieniami banków, albo formą wypłaty środków.

Rodzaje akredytyw według Prawa bankowego

W ustawie Prawo bankowe wyróżnione są dwa rodzaje akredytywy: akredytywa dokumentowa i pieniężna.

Akredytywa dokumentowa polega na tym, że bank ją otwierający, po przedstawieniu przez beneficjenta wymaganych dokumentów, określonych w warunkach akredytywy, zobowiązuje się do wypłaty mu określonej kwoty pieniędzy. Aby ta akredytywa była ważna, musi zawierać:

  • nazwę i adres zleceniodawcy,
  • nazwę i adres beneficjenta,
  • kwotę, która ma zostać wypłacona,
  • walutę akredytywy,
  • termin ważności akredytywy,
  • szczegółowy opis dokumentów potrzebnych do wypłaty środków beneficjentowi.

Z kolei akredytywa pieniężna polega na tym, że beneficjent otrzymuje najpierw pieniądze od banku pośredniczącego, a bank otwierający akredytywę jest zobowiązany do ich zwrotu. Zwrot może być zrealizowany np. poprzez wykup weksla trasowanego.

Oba rodzaje akredytywy odróżnia od siebie przede wszystkim sposób rozliczenia między bankami.

Rodzaje akredytywy z punktu widzenia banku otwierającego

Z punktu widzenia banku otwierającego akredytywę możemy wskazać dwa jej rodzaje. Ma to związek z różnym zakresem ochrony interesów stron transakcji.

Po pierwsze wyróżniamy akredytywę nieodwołalną. Polega ona na tym, że bank nie może anulować zobowiązania lub zmienić warunków akredytywy bez zgody wszystkich stron. Jest to rozwiązanie najkorzystniejsze dla wszystkich podmiotów. Akredytywa nieodwołalna musi zawierać klauzulę o nieodwołalności, a dodatkowo mieć podany termin ważności.

Z kolei w przypadku akredytywy odwołalnej sprawa ma się zgoła odmiennie. Bank zleceniodawcy może w dowolnym momencie anulować lub zmienić akredytywę i to bez zgody i informowania o tym beneficjenta.

Rodzaje akredytywy ze względu na sposób płatności

Akredytywę możemy podzielić również ze względu na sposób rozliczenia się między stronami umowy. W tym wypadku mamy trzy rodzaje akredytyw: gotówkową, akceptacyjną i negocjacyjną.

Akredytywa gotówkowa wypłacana jest w momencie, gdy jej beneficjent przedłoży zapisane w warunkach dokumenty. Jest to akredytywa dokumentowa.

Akredytywa akceptacyjna polega na tym, że importer zaciąga dług u eksportera, natomiast bank jest gwarantem jego spłaty. Można powiedzieć, że eksporter udziela importerowi jakby pożyczki pod weksel. Z kolei bank importera zobowiązuje się do udzielenia akceptu na wekslu, który zabezpiecza rozliczenie między kontrahentami. Zabezpiecza spłatę.

Akredytywa negocjacyjna – w tym wypadku to bank pośredniczący, a więc bank beneficjenta, weryfikuje zgodność dokumentów dostarczonych przez niego. Na tej podstawie zobowiązany jest do wypłaty środki pozostawionych do dyspozycji przez bank otwierający.

Rodzaje akredytywy ze względu na rolę pośrednika

Wyróżniamy również podział ze względu na uprawnienia, jakie ma bank pośredniczący, czyli bank beneficjenta.

Mamy akredytywę potwierdzoną. Bank pośredniczący weryfikuje dokumenty, które przekazał beneficjent, a także wypłaca mu należne środki we własnym imieniu.

Drugim rodzajem jest akredytywa awizowana, która jest formą akredytywy niepotwierdzonej. W tym wypadku bank pośredniczący zobowiązuje się do poinformowania beneficjenta o otwarciu akredytywy, a także pośredniczy w korespondencji między beneficjentem i bankiem otwierającym.

Jakie są zalety akredytywy i kogo chroni to rozwiązanie?

Akredytywa jest instrumentem finansowym, który jest najkorzystniejszy dla jej beneficjenta. Dzięki niej beneficjent ma możliwość finansowania zakupu poprzez przeniesienie kosztów na kupującego. Kolejną zaletą tego rozwiązania jest fakt, że dzięki temu, że akredytywa jest formą zabezpieczenia, beneficjent może uzyskać kredyt na opłacenie produkcji. Innym plusem tego rozwiązania jest to, że daje ono gwarancję natychmiastowej zapłaty, jeśli tylko zostaną spełnione warunki umowy. Beneficjent otrzymuje całą kwotę – nawet jeśli kupujący ma zastrzeżenia do towaru. A dodatkowo rozwiązanie to gwarantuje wypłatę środków niezależnie od sytuacji finansowej importera.

Inną ważną kwestią jest fakt, że akredytywa jest formą ochrony dla beneficjenta – nie musi się on martwić, że w trakcie importer odstąpi od umowy, albo nie będzie chciał przyjąć zamówionego towaru.

Akredytywa ma też zalety dla importera. Przede wszystkim gwarantuje, że przed otrzymaniem zapłaty, eksporter musi wypełnić warunki umowy. Dodatkowo importer ma wpływ na termin wysyłki towarów, a także dobór dokumentów, które mają potwierdzać wykonanie zlecenia.

Czy akredytywa ma wady?

Oczywiście to rozwiązanie nie jest też pozbawione wad. Występują one zarówno po stronie importera, jak i eksportera. Na pewno patrząc z perspektywy sprzedawcy, problematyczna może być czasochłonność całej procedury akredytywy. Może odstraszać długi proces weryfikacyjny – sprawdzanie warunków akredytywy, a także weryfikacja zapisów, czy są takie, które się wykluczają, albo są niemożliwe do zrealizowania. Dodatkowo czasochłonny może być proces zbierania i przygotowywania dokumentów do przedstawienia bankowi.

Natomiast patrząc z perspektywy zleceniodawcy, wadą tego rozwiązania może być konieczność zaangażowania własnych środków jeszcze przed realizacją dostawy.

Czytaj też:
Wierzytelność – co to jest?

Autor:
Źródło: WPROST.pl