Prokurator w toku postępowania przygotowawczego po postawieniu zarzutów w przypadku zarzucenia popełnienia przestępstwa w związku, z którym można orzec grzywnę, świadczenie pieniężne, przepadek, środek kompensacyjny lub zwrot korzyści majątkowej albo jej równowartości, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione, może wydać postanowienie o zabezpieczenie przez ustanowienie przymusowego zarządu. Takie postanowienie podlega zatwierdzeniu przez sąd w terminie 7 dni od dnia przekazania mu postanowienia. Jest to jednak termin instrukcyjny. Odmowa sądu w zakresie zatwierdzenia postanowienia o zabezpieczeniu powoduje, że zabezpieczenie upada z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu.
W praktyce nie sposób wskazać w ilu przypadkach prokuratorzy występowali z wnioskiem o ustanowienie przymusowego zarządu jako formy zabezpieczenia majątkowego. Zwracając się do Ministerstwa Sprawiedliwości z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej dotyczącej przedstawionej materii otrzymałem informację, że Ministerstwo nie prowadzi w tym zakresie statystyk i nie posiada żądanych danych.
Ustanowienie przymusowego zarządu następuje poprzez wyznaczenie zarządcy z licencją doradcy restrukturyzacyjnego. Postanowienie jest zaskarżalne, a zażalenie może wnieść pokrzywdzony, właściciel lub osoba kierująca w jego imieniu przedsiębiorstwem. Postanowienie może obejmować przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część.
Ustanowiony zarządca ma obowiązek zapewnić ciągłość pracy zabezpieczonego przedsiębiorstwa oraz przekazać sądowi lub prokuratorowi posiadanych informacji m.in. na temat sposobów i okoliczności wykorzystania przedsiębiorstwa do popełnienia przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści, a także sporządzić spis składników majątku i praw majątkowych.
Według nieoficjalnych wiadomości w 2019 roku nastąpił gwałtowny wzrost stosowania konfiskaty rozszerzonej jako sposób na skuteczną walkę z przestępczością gospodarczą. W mojej ocenie jest to narzędzie niebezpieczne i nazbyt represyjne, ale mimo wszystko niezbędne. Niebezpieczeństwo dotyczy sytuacji, gdy to narzędzie stosowane jest pochopnie, a kontrola sądowa nie zawsze jest w stanie wyhamować przedwcześnie zastosowaną konfiskatę rozszerzoną. Zwłaszcza jeżeli konfiskata miałaby zostać zastosowana co do przedsiębiorstw działających legalnie.
Autor: Tomasz Wiliński, adwokat, karnista, Kancelaria WILIŃSKI LEGAL