Produkty regionalne – jakościowe, naturalne, cenione

Czym jest produkt regionalny, jak powstaje i dlaczego jest tak ważny?

Produkt regionalny to produkt znajdujący się pomiędzy zwykłymi „płodami rolnymi”, jakimi są np. owoce a produktami przemysłowymi wysoko przetworzonymi. Jest on produktem przetworzonym a zarazem naturalnym, gdyż do jego wytworzenia wykorzystywane są surowce w postaci świeżej, poddawane procesom naturalnym, takim jak np. fermentacja, suszenie, a nawet procesy pleśnienia. W taki sposób powstają tradycyjne sery czy wina.

Na jakość i charakter tak wytworzonego produktu wpływa przede wszystkim jakość surowca, z którego powstaje oraz warunki, w jakich był on uprawiany – czyli klimat i gleba. Produkty w ten sposób wytwarzane charakteryzuje różnorodność, która koresponduje i wyraża różnorodność warunków naturalnych regionu, z którego pochodzą. Tylko produkt naturalnie wytworzony może zatem posiadać cechy charakterystyczne miejsca z którego pochodzi i tylko wówczas nazywamy go regionalnym. Produkty regionalne powstają zatem z wykluczeniem wysokoprzemysłowych procesów produkcyjnych, w których surowiec przetwarzany jest w koncentraty, a produkt wytwarzany jest z użyciem dodatków, aromatów i innych przemysłowych składników powodujących utratę związku produktu ze swoim źródłem.

Obok regionalnych uwarunkowań naturalnych drugim czynnikiem decydującym o specyficznym charakterze produktów regionalnym są wykształcone kultury ich produkcji, oparte na naturalnych procesach. Są one bardzo różnorodne i często również wynikają z uwarunkowań danego regionu. Na przykład słabe warunki pogodowe na północy Węgier spowodowały, że podczas produkcji wina do kadzi zaczęto dosypywać suszone winogrona. W ten sposób powstał szlachetny tokaj – słynne białe wino węgierskie.

Produkty regionalne to najbardziej ceniona grupa produktów rynku spożywczego. Rynek produktów regionalnych w Europie stanowi 8 procent całego rynku spożywczego i tworzą go produkty najdroższe i najbardziej wartościowe, które stanowią wizytówkę regionów i krajów, z jakich pochodzą. Z oczywistych powodów prym w tym najcenniejszym segmencie rynku europejskiego wiodą kraje o dużym potencjale rolnictwa: Francja, Włochy i Hiszpania.

Ochrona produktów regionalnych i wytwarzanych tradycyjnymi metodami wynika z przepisów prawa Unii Europejskiej. Chroniona jest nazwa gwarantująca miejsce pochodzenia, w którym powinien odbywać się co najmniej jeden z trzech procesów: produkcja, przetwarzanie lub też przygotowywanie. Ochroną objęte są również ściśle określone zasady uprawy oraz produkcji gwarantujące wysoką jakość i tożsamość produktu regionalnego.

Natomiast gwarantowana tradycyjna specjalność przyznawana jest produktom wytwarzanym z tradycyjnych surowców lub charakteryzujących się tradycyjnym składem czy sposobem produkcji.

Wbrew utartym opiniom produkty regionalne nie zawsze są to produkty oparte na wieloletniej tradycji, metody i tajniki naturalnej fermentacji i uszlachetniania przeżywają ciągłe udoskonalenia, czego przykładem jest chociażby światowy wyścig regionów w uprawie i produkcji coraz bardziej wyszukanych win ku uciesze milionów konsumentów.

W jaki sposób produkty regionalne chronią polski rynek?

Ponieważ cechą produktów regionalnych jest różnorodność, można porównać ich produkcję do zalesiania terenów w celu ochrony gleby przed erozją. W środowisku gospodarczym i społecznym odgrywają one taką rolę, jak bioróżnorodność w naturze. Jak to działa?

Przede wszystkim zapewniają one rozwój gospodarczy regionom rolnym. Zapobiegają ubożeniu regionów peryferyjnych. Gdy na danym terenie powstają produkty regionalne, na przykład wina, produkowane w lokalnych winnicach, winiarze, czyli sadownicy uprawiający winorośl stają się producentami wina, mogąc uzyskiwać wyższe dochody. Dalszym efektem jest powstawanie innych usług związanych z tą gałęzią produkcji. Rozwija się ruch turystyczny i kulturalny, widzimy to na przykład w Polsce w województwie lubuskim, w Zielonej Górze i okolicy.

Gospodarka jest łańcuchem wartości, który w każdym sektorze ma podobnych uczestników, w przypadku żywności są to – rolnicy, przemysł, handel oraz konsumenci. W gospodarce zdominowanej przez masową produkcję żywności większość korzyści kumuluje się w wysoce skoncentrowanym przemyśle oraz handlu. Rolnicy, uprawiający ziemię dostarczają swoje produkty rolne jako albo gotowe do spożycia, albo jako surowiec przetwórczy dla przemysłu. W tej roli pozostają najsłabszym uczestnikiem rynku. Produkt regionalny otwiera tymczasem rolnictwu i małym przedsiębiorstwom szanse rozwoju i uczestnictwa w rynku na lepszych warunkach. Wykluczenie wysokoprzemysłowej obróbki i prymat „naturalności” oraz świeżości stawia uprawiających ziemię w uprzywilejowanej pozycji. W ten sposób w wielu regionach Europy strategie produktu regionalnego stały się kluczem do zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego.

Rynek wina jest istotny dla strategii zrównoważonego rozwoju regionów, w których działają dziesiątki tysięcy producentów. Wytwarzają oni produkty oparte na różnorodnych recepturach. Wino jest zresztą specyficznym wyrobem, w zasadzie każde wino ma cechy typowe dla produktu regionalnego, gdyż z definicji może powstawać wyłącznie ze świeżych moszczy, bez żadnych przemysłowych dodatków. To powoduje, że wina trzeba wytwarzać blisko miejsca uprawy, a często w integracji z winnicą. Stąd całe światowe winiarstwo jest przykładem bogactwa produktów wytwarzanych przez niezliczone rzesze małych producentów. Dzięki definicji produktu opartej na naturalności, sektor wina nie doświadczył zjawisk koncentracji oraz globalizacji, tworząc dobrobyt w wielu rolniczych regionach Europy i świata.

Tak jest w wielu krajach, takich jak na przykład Włochy czy Francja. W Polsce wartość produktów regionalnych jest o wiele mniejsza, chociaż mamy potencjał, aby je rozwijać i produkować. Może to dotyczyć chociażby winiarstwa owocowego, które mogłoby podążać drogą sukcesu wytyczoną przez winiarstwo gronowe. Jesteśmy krajem bogactwa owoców, a ogromna społeczność sadowników, którzy sprzedają je wprost do spożycia lub jako surowiec do masowego przetwórstwa jest naszym bezcennym kapitałem oczekującym na stworzenie strategii rozwoju polskiego winiarstwa.

Polskie strategie dotyczące sektora spożywczego są zorientowane na tworzenie konkurencyjności cenowej dla masowej produkcji i sprzedaży. W przypadku produktów regionalnych mówimy o „biznesie inaczej”, gdyż nie ma on na celu obniżenia kosztów produkcji i uzyskania konkurencyjności cenowej. Wręcz przeciwnie: wszelkie strategie związane z rozwojem produktów regionalnych zaczynają się od ustanowienia restrykcyjnych zasad jego produkcji, ograniczających możliwość uczynienia go produktem tańszym. Są więc prostą odwrotnością strategii konkurencyjności kosztowej. Rynek produktów regionalnych to wyścig o jakość i unikalny charakter.

Jak produkty regionalne są przyjmowane przez konsumentów?

Wysoką wartość rynku produktów regionalnych tworzą oczywiście konsumenci, to oni wynoszą na wyżyny ceny win francuskich czy włoskich lub szlachetnych gatunków sera. Największym trendem światowych rynków spożywczych ostatnich lat jest rosnące zainteresowanie konsumentów krajów rozwiniętych produktami regionalnymi, produktami o prawdziwej i autentycznej wartości, produktami naturalnymi z metryką pochodzenia.

Za tym trendem rynków spożywczych idzie zainteresowanie samymi regionami pochodzenia autentycznych produktów. Efekty widzimy w rosnących przychodach regionów winiarskich z turystyki oraz ich atrakcyjność jako miejsce zamieszkania. To właśnie chroni regiony wiejskie przed ubożeniem i daje mieszkańcom perspektywę dobrobytu. Świadoma strategia rozwoju produktów regionalnych może stać się częścią strategii mającej na celu rozwój i promocję poszczególnych regionów czy krajów oraz strategii wspierających zrównoważony rozwój.

Jaką rolę odgrywają produkty regionalne w działalności firmy Ambra?

Zajmujemy się winem od 30 lat. Importujemy ponad tysiąc rodzajów win z około setki winnic z całego świata, ale czerpiemy także z naszych miejscowych tradycji. Na przykład zwróciliśmy uwagę na bogactwo polskich owoców i stworzyliśmy recepturę cydru, czyli napoju alkoholowego stanowiącego przefermentowany sok z dojrzałych jabłek.

Ponieważ produkcję prowadzimy na Zamojszczyźnie, zainteresowaliśmy się także rosnącymi tam regionalnymi owocami miękkimi, takimi jak porzeczki czy maliny i wytwarzaniem z nich win regionalnych.

W jaki sposób Grupa Ambra wspiera regionalne produkty?

W celu wsparcia regionalnych produktów i ich wytwarzania utworzyliśmy fundację Winiarnie Zamojskie. Jej celem jest wspieranie sadowników, którzy chcieliby zająć się winiarstwem, udostępniamy im, szczególnie tym poczatkującym, nasze laboratorium, a także rozlewnię i półki naszej sieci sklepów. Fundacja zrzesza rosnącą grupę winiarzy działających w regionie Roztoczańskiego Szlaku Winnic.

Mamy też wiele innych pomysłów na wspieranie wizji rozwojowych dotyczących produktu regionalnego.

Na czym polega przyjęta przez firmę Ambra Strategia Zrównoważonego Rozwoju 2020/2025?

Strategia dotyczy kilku obszarów naszej działalności. Jeden z nich to ochrona środowiska, zgodnie z nią jeszcze w tym roku osiągniemy zeroemisyjność oraz wprowadzimy gospodarkę obiegu zamkniętego.

Drugi obszar strategii ma na celu osiągnięcie równowagi społecznej. Oznacza to zarówno stworzenie takich systemów pracy, aby pracownicy utrzymali równowagę między życiem zawodowym i życiem prywatnym, jak i takiej polityki zatrudnienia, aby była ona adresowana do wszystkich grup społecznych, na przykład kobiet czy osób starszych.

Jak przyjęta strategia działania pozwala wspierać produkty regionalne?

Istnieje bardzo ścisły związek między ideą regionalności oraz ideą zrównoważonego rozwoju. Regionalność jest wielowymiarowym podejściem, formułą, która pozwala zrównoważyć skutki globalizacji, koncentracji dobrobytu i pracy w dużych centrach urbanistycznych oraz negatywnych skutków tych procesów, czyli erozji gospodarczej, społecznej i demograficznej regionów leżących z dala od aglomeracji.

Produkty regionalne są ważne dla stworzenia zrównoważonych regionów, a także dla całego polskiego rynku produktów spożywczych. Nie może on się rozwijać bez produktów regionalnych i bez czystego regionu.