W Forum, które odbyło się w dniach 6 – 7 grudnia 2023 r. w CIC Warsaw, wzięło udział stacjonarnie ponad 400, a online około 1400 przedstawicieli korporacji, spółek giełdowych, dużych polskich przedsiębiorstw z różnych branż. Jednym z kluczowych wydarzeń na Forum była premiera II Ogólnopolskiego Raportu „Szanse i ryzyka ESG”, opracowanego przez Polskie Stowarzyszenie ESG wraz z Instytutem Badań Rynkowych i Społecznych IBRIS oraz firmą Quality Watch. Raport powstał na podstawie ankiet w 170 firmach zatrudniających od 50 do 500 pracowników oraz kilkunastu pogłębionych wywiadów z przedstawicielami dużych organizacji, które już raportują ESG.
Świadomość ESG w polskich firmach znacząco wzrosła – z 46 do 70 proc. rok do roku. Połowa firm posiada strategię ESG i co ciekawe aż 66 proc. przyjęło ją z własnej woli i przekonania, że ESG to szansa na rozwój. Duża część firm, bo aż 40 proc. deklaruje chęć zmian, aby pozostać w łańcuchach dostaw swoich kontrahentów i zwiększyć swoją konkurencyjność. Wnioski, jakie płyną z naszego badania napawają optymizmem i pokazują, że polskie duże i małe firmy dojrzały do tego, aby potraktować ESG poważnie – powiedziała Marta Biernacka – Miernik, członkini zarządu Polskiego Stowarzyszenia ESG.
Oczywiście część przedsiębiorców nadal postrzega ESG przede wszystkim jako koszt, dodatkowe obciążenie i liczy nakłady jakie będzie musiało ponieść, aby dostosować się do nowej rzeczywistości.
Zdaniem firm mogą one wynieść nawet do 15 proc. rocznych przychodów. To koszty inwestycji w innowacyjne rozwiązania, nowoczesne linie technologiczne, mapowanie i monitorowanie łańcuchów dostaw, zewnętrzych doradców, stworzenie i rozbudowanie zespołów ds. ESG czy edukację i szkolenia pracowników – podkreśliła Joanna Dargiewicz – Rożek, członkini zarządu Polskiego Stowarzyszenia ESG.
Coraz więcej organizacji uważa jednak, że wysiłek i wydatki zaowocują w przyszłości sporymi oszczędnościami, dostępem do lepszego finansowania, czy sprawniejszym zarządzaniem.
Zdaniem Piotra Szawca, dyrektora zarządzającego firmy Quality Watch, temat ESG jest coraz lepiej rozumiany przez firmy, a samo ESG stało się ważnym elementem ekosystemu gospodarczego.
Dla polskich firm być może jednym z najważniejszych wniosków z badania jest to, że choć raportować ESG w pierwszych latach będzie musiało około 4000 największych spółek, to obowiązek zbierania danych i wdrażania zmian związanych z ESG będzie także spoczywał na małych i średnich firmach. Te są bowiem w łańcuchach dostaw dużych organizacji. Według szacunków KIG będzie to dotyczyło blisko 100 tyś. firm z sektora MSP. Na pewno mogą się tego spodziewać eksporterzy, którzy zaopatrują rynek niemiecki. Niemieccy przedsiębiorcy z racji na krajowe ustawodawstwo, ale też największą w Unii Europejskiej dojrzałość ESG, mają wyśrubowane wymagania. W Niemczech aż 90 proc. firm aktywnie wdraża zasady ESG.
Część polskich przedsiębiorstw skłonią do zbierania danych i wdrażania zmian instytucje finansowe, które będą traktować to jako warunek konieczny do uzyskania finansowania – stwierdził Piotr Szawiec.
33 proc. ankietowanych przyznaje, że temat ESG już pojawia się przy składaniu wniosków o granty unijne, 31 proc. firm spotkało się z takimi oczekiwaniami ze strony inwestorów, a jedna piąta – spodziewa się tego w procesach przetargowych.
Nowe postawy wśród badanych dostrzegł Marcin Duma, prezes zarządu firmy IBRiS, który zauważył, że dla wielu rozmówców ESG to już nie jedynie kolejne zadanie do zrobienia. – Nasi rozmówcy wyraźnie chcieli się zaangażować, aby ESG miało wpływ na realną poprawę funkcjonowania ich firm. Ta postawa kiełkowała już rok temu, ale dziś ładnie rozkwitła, co widzimy w wynikach badań – komentował Duma.
Wyzwania transformacji
Przedstawiciele największych polskich firm, banków oraz instytucji wspierających eksporterów podczas panelu: Jak będzie się transformował biznes pod wpływem ESG, dyskutowali o wpływie ESG na całą gospodarkę.
O podejściu banków do raportowania ESG mówił Radosław Kwiecień, członek zarządu BGK. BGK od 2021 r. realizuje strategię, która głównym założeniem jest realizacja zrównoważonego rozwój. Przyznał, że banki patrzą na ESG także od strony ryzyka. – Obecnie oceniamy naszych kredytobiorców nie tylko przez pryzmat zdolności kredytowej definiowanej jako finansowa możliwość spłaty swoich zobowiązań kredytowych w przyszłości rat, ale też ryzyka ESG czyli wpływu aspektów środowiskowych, społecznych, zarządczych w tym zmian otoczenia prawnego na funkcjonowanie przedsiębiorstw, jego produkty usługi które dostarcza na rynek.
Jest to jest ryzyko trudno mierzalne, bo nie istnieją model stochastyczne, które precyzyjnie przewidują wpływ zrównoważonej transformacji na przedsiębiorców. Informacje te powinny wynikać z raportowania ESG – mówił Radosław Kwiecień, członek zarządu BGK. Dodał, że obecnie z perspektywy przedsiębiorstw, które już od jakiegoś czasu wdrażają/realizują model rozważonego rozwoju/działania, pozwala im osiągnąć trwałą przewagę konkrecyjną na rynku, a dzięki temu ich wartość ekonomiczna rośnie.
Nad strategią wdrażania i edukowania firm w zakresie ESG zastanawia się obecnie Polska Agencja Inwestycji i Handlu. – W Ramach PAIH EDU HUB mamy w planach wprowadzić programy edukacyjne dla MŚP z udziałem naszych i zewnętrznych ekspertów, edukować co to jest ESG, jaki wpływ będzie miało na łańcuchy dostaw, eksporterów i ekspansję zagraniczną. PAIH jest na etapie podnoszenia własnych kwalifikacji w temacie ESG, zbieramy wiedzę z wielu rynków na świecie.
Już teraz pytają nas przedsiębiorcy jak dyrektywa unijna wpływa na ich biznes nie tylko w krajach europejskich, ale też w Australii, Kanadzie czy w Chinach, rozumiemy, jak ważny jest to temat – powiedziała Anna Kaczmarska, dyrektor departamentu komunikacji, partnerstwa i promocji. I dodała: – Agencja prowadzi biura handlowe w ponad 55 krajach – będzie zatem nieocenionym źródłem wiedzy na temat tego, jak proces wdrażania ESG będzie wyglądać wygląda na poszczególnych rynkach.
Jacek Łukaszewski, prezes Schneider Electric na obszar Europy Środkowo-Wschodniej zauważył, że przez ostatnie 10 lat wartość rynkowa firmy Schneider Electric wzrosła czterokrotnie, mimo intensywnie wdrażanej strategii ESG. Dostrzegł przy tym nieoczywiste zalety związane z pozycją firmy jako pracodawcy. – Gdy staliśmy się firmą, która stawia na zrównoważony rozwój, równość szans, zaangażowanie społeczne, staliśmy się dużo bardziej atrakcyjnym pracodawcą, przyciągamy mnóstwo młodych osób oraz znacznie więcej kobiet, co nie jest oczywiste w branży elektrycznej. Mamy cel 50 proc. kobiet w organizacji, 40 proc. na stanowiskach kierowniczych średniego szczebla. Przychodzą do nas kobiety, które mówią, że zdecydowały się na tę rekrutację, ponieważ u nas nie ma szklanego sufitu – stwierdził Jacek Łukaszewski.
O tym z jakimi wyzwaniami w kontekście ESG mierzy się branża odzieżowa opowiedział Przemysław Mitraszewski, pełnomocnik zarządu firmy LPP. Podkreślił, że leżą one przede wszystkim w kwestiach środowiskowych (E) i społecznych (S). – Nasza produkcja opiera się o mocno rozproszony łańcuch dostaw zlokalizowany głównie w Azji, gdzie podejście kulturowe i zwyczajowe do aspektów zarówno środowiskowych, jak i społecznych mocno różni się od tego, które znamy i praktykujemy w Europie.
Dlatego wzrost świadomości społeczności lokalnych i ich percepcja na zagadnienia środowiskowe, i nie tylko na nie, jest konieczna, ale niewątpliwie wymaga wdrożenia rozwiązań systemowych. Do nich potrzebne jest współdziałanie firm odzieżowych z organizacjami branżowymi i pozarządowymi, z którymi jesteśmy w stanie wspólnie wypracować skuteczne zmiany uwzględniające czynniki lokalne i specyfikę danego rynku. Dlatego od kilku lat intensywnie angażujemy się w tego typu działalność i partnerstwa międzynarodowe.
Niezależnie od tego każdy dostawca LPP, przed przystąpieniem do współpracy z firmą musi złożyć pisemną deklarację, w której zobowiązuje się do wypełniania konkretnych wymogów, czy to w zakresie bezpieczeństwa pracy, zagadnień społecznych czy środowiskowych. Te elementy dla LPP są bardzo ważne. W strukturach spółki w jednej osobie połączono funkcję dyrektora zakupu i dyrektora ds. ESG. To pokazuje, że zarządzanie procesem produkcyjnym, pozostaje w ścisłym związku z wymogami społeczno-środowiskowymi.
Wyzwania związane z ESG nie dotyczą oczywiście tylko i wyłącznie łańcuchów dostaw, ale też np. modelu w jakim wykorzystywana jest odzież. Zależy nam na tym, aby zamykać obieg naszych ubrań. Nie wyrzucać ich docelowo lecz przetwarzać na kolejne ubrania. Jak pokazują analizy rynkowe, jedynie 1-2 proc. odpadów tekstylnych na świecie jest poddawanych recyklingowi. Z tego względu postanowiliśmy dołożyć swoją cegiełkę do zmiany i rok temu rozpoczęliśmy szeroko zakrojone badania nad opracowaniem technologii recyklingu odpadów poliestrowych, która umożliwiłaby odzysk włókien i wykorzystanie ich do produkcji nowych ubrań. W tej chwili zakończyliśmy prace laboratoryjne i jesteśmy w przededniu etapu pilotażowego – mówił Mitraszewski.
O tym z jakimi wyzwaniami w kontekście ESG mierzy się branża odzieżowa opowiedział Przemysław Mitraszewski, pełnomocnik zarządu firmy LPP. Podkreślił, że leżą one przede wszystkim w kwestiach środowiskowych (E) i społecznych (S). – Nasza produkcja opiera się o mocno rozproszony łańcuch dostaw zlokalizowany głównie w Azji, gdzie podejście kulturowe i zwyczajowe do aspektów zarówno środowiskowych, jak i społecznych mocno różni się od tego, które znamy i praktykujemy w Europie.
Dlatego wzrost świadomości społeczności lokalnych i ich percepcja na zagadnienia środowiskowe, i nie tylko na nie, jest konieczna, ale niewątpliwie wymaga wdrożenia rozwiązań systemowych. Do nich potrzebne jest współdziałanie firm odzieżowych z organizacjami branżowymi i pozarządowymi, z którymi jesteśmy w stanie wspólnie wypracować skuteczne zmiany uwzględniające czynniki lokalne i specyfikę danego rynku. Dlatego od kilku lat intensywnie angażujemy się w tego typu działalność i ESG w ochronie zdrowia.
O technologiach i trendach, tym razem w kontekście ich wpływu na poprawę zdrowia Polaków, dyskutowali eksperci podczas kolejnego panelu na Forum Innowatorów ESG. Zgodnie podkreślili, że trudny czas pandemii przyniósł jednak szybkie wypracowanie niezwykle przydatnych cyfrowych rozwiązań, jak choćby e-recepta.
Wdrażanie nowych technologii trwa do dziś, ten system wygląda już kompletnie inaczej niż trzy lata temu. Nie jest on oczywiście idealny, ale Polska to 37 milionowy kraj, więc ilość danych do przetworzenia jest ogromna. Są kraje, które są bardziej zaawansowane, jak Łotwa czy Estonia, ale są to kraje o wielkości populacyjnej Warszawy. My jesteśmy zachwyceni tym postępem – powiedział dr Janusz Krupa, lekarz rodzinny, prezes Instytutu Człowieka Świadomego.
Dr hab. Dominik Olejniczak z Zakładu Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podkreślił, że przy tworzeniu nowych usług, jak choćby e-recepty, e-porady, niezbędne jest skupienie się na potrzebach pacjentów, czyli użytkowników tych usług.
E-porady nie mogą zastępować kontaktu z lekarzem na żywo, nie mogą być traktowane jako substytut – mówił dr Olejniczak, który przy okazji podkreślił, że jest ogromna różnica między wiedzą a zachowaniem prozdrowotnym. Wiedza musi być przekazywana odbiorcom w sposób, który będzie prosty do zastosowania w praktyce. – Wiedza to jedna rzecz, ale w łańcuchu edukacyjnym to nie jest koniec, końcem, a zarazem sukcesem, jest wdrożenie zachowania prozdrowotnego – mówił dr OIejniczak.
Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gaciong, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wskazał przy tym na ryzyka związane z rozwojem e-usług w obszarze opieki zdrowotnej.
Rozwiązania informatyczne nie są rozwijane liniowo, tylko widzimy gwałtowne skoki. Dostrzegamy też patologie, jak e-receptomaty, e-porady, które pozwalają na uzyskanie każdego leku, łącznie z psychotropowymi czy odurzającymi. To ryzyko o którym trzeba pamiętać – mówił prof. Gaciong, który także podkreślił, że e-porady nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem na żywo.
Wśród panelistów zarysowała się różnica zdań co do postawy młodych konsumentów. Zdaniem jednych – są oni dużo bardziej świadomi środowiskowo, zdaniem sceptyków – młodzi konsumenci najlepiej wypadają w deklaracjach i są najbardziej wrażliwi na cenę, więc nawet drobna różnica zdań prowadzi do porzucenia ich wymagań środowiskowych i sięganie po ofertę tańszych, ale mniej odpowiedzialnych środowiskowo sklepów.
Profesor wskazał także na znany paradoks: sama wiedza na temat profilaktyki nie prowadzi jeszcze do zachowań prozdrowotnych. Przecież pod ostrzeżeniami o negatywnym wpływie papierosów na zdrowie na paczkach papierosów podpisują się ministrowie zdrowia, z których co najmniej czterech w ciągu ostatnich 20 lat – paliło papierosy.
Profesor podkreślił, że w niektórych dziedzinach medycyny Polska należy do czołówki światowej. – Pierwszy obszar to kardiologia inwazyjna, tu reprezentujemy w Polsce najwyższy poziom światowy. Jeśli porównamy liczbę wykonywanych zabiegów na mieszkańców, Szwajcarzy są daleko w tyle.
Doktor Janusz Krupa w wywiadzie udzielonym nam bezpośrednio po panelu dyskusyjnym odniósł się do słów profesora Zbigniewa Gacionga I podkreślił, że w kwestii palenia papierosów istnieją już dobre praktyki na świecie jak choćby w Szwecji gdzie udało się osiągnąć poziom 5% osób palących tradycyjne wyroby tytoniowe. Przypomniał również słowa byłego Wiceministra Zdrowia Waldemara Kraski, który w jednej ze swoich wypowiedzi deklarował, że to jest również cel dla Polski. Doktor Krupa pozostawił nas z pytaniem “dlaczego zatem nie czerpiemy z praktyk, które odniosły już pożądany skutek?”.
Piotr Szostak, dyr. zarządzający ds. strategii i rozwoju produktu, Benefit Systems podkreślił, że pandemia przedefiniowała wiele naszych postaw i zachowań. – Przede wszystkim odkryto na nowo wagę zdrowia psychicznego. Firmy, ale także my sami zaczęliśmy zwracać większą uwagę na zdrowie psychiczne i szeroko pojęty work-life-balance. W konsekwencji pracownicy poszukują benefitów pozapłacowych, które umożliwiają im dbanie o swój dobrostan. Świadomi pracodawcy wybierają takie produkty i usługi, które dają elastyczny wybór i są dopasowane do indywidualnych potrzeb i aspiracji.
Piotr Szostak, dyr. zarządzający ds. strategii i rozwoju produktu, Benefit Systems podkreślił, że pandemia przedefiniowała wiele naszych postaw i zachowań. – Przede wszystkim odkryto na nowo wagę zdrowia psychicznego. Firmy, ale także my sami zaczęliśmy zwracać większą uwagę na zdrowie psychiczne i szeroko pojęty work-life-balance. W konsekwencji pracownicy poszukują benefitów pozapłacowych, które umożliwiają im dbanie o swój dobrostan. Świadomi pracodawcy wybierają takie produkty i usługi, które dają elastyczny wybór i są dopasowane do indywidualnych potrzeb i aspiracji.
Piotr Szostak, dyr. zarządzający ds. strategii i rozwoju produktu, Benefit Systems podkreślił, że pandemia przedefiniowała wiele naszych postaw i zachowań. – Przede wszystkim odkryto na nowo wagę zdrowia psychicznego. Firmy, ale także my sami zaczęliśmy zwracać większą uwagę na zdrowie psychiczne i szeroko pojęty work-life-balance. W konsekwencji pracownicy poszukują benefitów pozapłacowych, które umożliwiają im dbanie o swój dobrostan. Świadomi pracodawcy wybierają takie produkty i usługi, które dają elastyczny wybór i są dopasowane do indywidualnych potrzeb i aspiracji.
Łańcuchy dostaw
Krystian Nowakowski, prezes firmy DEKRA Certification w panelu: Efektywne zarządzanie łańcuchami dostaw zorganizowanego z inicjatywy firmy CRIF, twórcy platformy Synesgy umożliwiającej ocenę firm zgodnie z kryteriami ESG oraz monitoring łańcucha dostaw, podkreślił, że świadomość ESG rośnie kaskadowo. Przechodzi z firmy na firmę w łańcuchu dostaw, ale pojawia się też u klientów i konsumentów. Zdaniem ekspertów zależy także od branży. – Tematy zrównoważonego rozwoju dla przemysłu i handlu są najbardziej namacalne. Od zawsze zajmujemy się ochroną środowiska czy kwestiami społecznymi.
Sieć Biedronka współpracuje z ok tysiącem dostawców i posiada 3,5 tys. sklepów oraz 17 magazynów dystrybucyjnych, a więc nasza skala działania jest bardzo duża. Rozpoczęliśmy już rozmowy na temat wdrożenia ESG z partnerami biznesowymi, nie tylko dostawcami, ale też odbiorcami odpadów – powiedziała Agnieszka Koc, dyrektor ds. ochrony środowiska, sieci Biedronka. Zauważyła przy tym, że partnerzy inwestują w projekty zgodne z ESG, takie jak panele słoneczne czy monitoring spraw pracowniczych z różnych przyczyn np. ze względu niższe ceny energii. – ESG wpływa na poprawę efektywności działania firmy z powodów kosztowych, zarządczych.
Ponadto zmienia się przecież rynek pracy, a młodym pracownikom coraz częściej zależy na tym, aby ich pracodawca nie wpływał negatywnie na środowisko czy lokalne społeczności – podkreśliła Koc. Zdaniem dr Marty Szymborskiej, menedżerki ds. komunikacji, PR & ESG w firmie GS1 duże sieci handlowe, takie jak Biedronka mają niezwykle ważną rolę do odegrania w transformacji ESG, ponieważ mają bezpośredni wpływ na firmy w swoich długich łańcuchach dostaw.
Naszym sztandarowym produktem jest kod kreskowy, a już wkrótce 2D, który ma gromadzeniu i współdzieleniu informacji w ustandaryzowany sposób w łańcuchach. Sami, bez sieci handlowych i dużych producentów, nie bylibyśmy w stanie wdrożyć naszych rozwiązań, np. paperless. To oni nam pomagają, współpracując ze swoimi dostawcami – powiedziała Marta Szymborska.
Z kolei Edyta Bartoszek, managerka ds. ESG w firmie Energy Solution przyznała, że wymagania ESG, ale również kryzys energetyczny zmobilizowały firmy do szukania oszczędności w zielonych źródłach energii. – Wzrosło zainteresowanie tematem ESG wśród Klientów Energy Solution, również dlatego, że firmy łączą ESG głównie z kwestiami energetycznymi. Pojawiają się zapytania o różne możliwości jednoczesnego zmniejszenia kosztów za energię elektryczną oraz spełnienia celów w zakresie ESG. Zainteresowaniem cieszą się zarówno możliwości inwestycji we własne źródła OZE, umowy typu cPPA, jak również zakup gwarancji pochodzenia. – mówiła Edyta Bartoszek.
Jak podkreślili eksperci na koniec panelu – niewykorzystana szansa staje się ryzykiem. Według raportu KPMG 58 proc. firm deklaruje, że będzie zrywała współpracę z partnerami w łańcuchu wartości, jeśli nie będą realizować ich założeń związanych ze zrównoważonym rozwojem. Krajowa Izba Gospodarcza szacuje, ze w ciągu następnych dwóch lat będzie nawet 90 tys. zapytań między firmami o dane związane z ESG.
Jeśli firma nie będzie miała tych danych, to kontrahent będzie szukał partnera, który te dane mu dostarczy – zauważyła Marta Szymborska. I podała przykłady korzyści wprowadzania zmian zgodnych z ESG: wyeliminowanie papieru z listów przewozowych z łańcucha dostaw sprawiło, że dostawy są o 44 proc. szybsze.