Eurostat podaje, że w 2022 roku w Unii Europejskiej było prawie 7,3 mln kobiet naukowców i inżynierów, o ponad 310 tys. więcej niż w 2021 roku. Panie stanowiły 41 proc. kadr w nauce i inżynierii. Polska zajmuje w statystykach szóste miejsce z wynikiem 49 proc.
– Odsetek kobiet w nauce rośnie. Polska jest szóstym krajem w Unii Europejskiej pod względem udziału kobiet badaczek, więc możemy mówić już o równości płci w nauce. Natomiast jak przyjrzymy się bardziej szczegółowo tym statystykom, to mamy więcej kobiet, które zaczynają studia, i więcej ich na studiach doktoranckich, natomiast im wyżej w hierarchii naukowej, tym kobiet jest mniej. Mamy mniej profesorek, kobiet dziekanek, mniej kobiet we władzach uczelni i instytucji naukowych – mówi Barbara Stępień, dyrektorka komunikacji korporacyjnej L’Oréal Polska i Kraje Bałtyckie, menedżerka Programu L'Oréal-UNESCO dla Kobiet i Nauki.
O ile do etapu doktoratu odsetek kobiet i mężczyzn jest podobny, o tyle z kolejnymi szczeblami kariery naukowej liczba kobiet spada. Dr Ewa Krause z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy w opracowaniu „O współczesnej sytuacji kobiet w świecie nauki, szkolnictwa wyższego i hierarchii akademickiej”, powołując się na dane GUS, wylicza, że w Polsce w roku akademickim 2021/2022 stopień doktora uzyskało więcej kobiet (53 proc.), habilitację już mniej (46 proc.) i zdecydowanie mniej tytuł naukowy profesora (37 proc.).
Połowa pracowników naukowych w Polsce to kobiety
Jak podaje NCBR w raporcie „Zaangażowanie kobiet w projekty B+R w ramach programów NCBR”, kobiety stanowią mniej więcej połowę osób otrzymujących stopień naukowy doktora, lecz już zaledwie jedną piątą wśród profesorów zwyczajnych. W 2020 roku wśród personelu wewnętrznego B+R z wykształceniem wyższym udział kobiet z tytułem profesorskim wynosił 26 proc., ze stopniem naukowym doktora habilitowanego – 41,5 proc. W sektorze przedsiębiorstw dysproporcje są jeszcze większe: udział kobiet w grupie profesorów wynosi 18 proc., a w grupie doktorów habilitowanych – 29 proc.
– Środowisko naukowe jest coraz bardziej przyjazne kobietom, natomiast cały czas widzimy bariery. Kobiety w nauce są niedoreprezentowane z wielu powodów. Mówi się o barierach instytucjonalnych, o efekcie szklanego sufitu i stereotypach dotyczących płci. Kiedy zapytaliśmy parę lat temu, jak Polacy i Polki wyobrażają sobie naukowca, to był to nadal starszy mężczyzna, tylko kilka procent wskazywało na kobietę – tłumaczy ekspertka.
Badanie dr Ewy Krause wskazuje, że kobietom na uczelniach przydzielane są też znacznie częściej niż mężczyznom na podobnych stanowiskach czasochłonne zajęcia administracyjne, które odrywają je od głównej ścieżki badawczej. Muszą się też bardziej wykazać, żeby być ocenione na tym samym poziomie co mężczyźni, a żeby dostać takie samo stanowisko, muszą mieć więcej publikacji. Kobiety częściej niż mężczyźni zajmują się dydaktyką, która jest postrzegana w środowisku akademickim jako zajęcie mniej znaczące niż np. prowadzenie badań. To jedna z przyczyn zjawiska „leaky pipeline”, czyli „nieszczelnego rurociągu”, gdzie część kobiet ucieka z systemu akademickiego lub spowalnia działalność badawczą.
– Jeżeli mamy dwóch naukowców, mężczyznę i kobietę, którzy prowadzą badania naukowe i rodzi się dziecko w takiej parze, to kariera naukowa mężczyzny dynamicznie przyspiesza, a kariera naukowa kobiety zwalnia. Nadal nie ma otwartości na uczelniach, żeby mężczyźni naukowcy brali urlopy rodzicielskie. Odsetek panów, którzy decydują się na taki urlop, jest bardzo niewielki. Wyzwaniem jest więc godzenie ról związanych z macierzyństwem. To kwestia stereotypów, na kim opieka nad dziećmi powinna spoczywać, ale też kwestia otwartości lub braku otwartości na poziomie instytucji – ocenia Barbara Stępień.
Czytaj też:
Pełczyńska-Nałęcz: 40 mld zł z KPO to szansa na lepszą jakość życia w miastachCzytaj też:
Polacy podzieleni w ocenie UE. W nowym sondażu widoczny jest pewien trend