Blisko miesiąc bez stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce. Co się zmieniło?

Minister Zdrowia rozporządzeniem z dnia 14 czerwca 2023 r. ogłosił oficjalne odwołanie na obszarze Polski stanu zagrożenia epidemicznego. Oznacza to, że 1 lipca nasz kraj dołączył do grona krajów, w których formalnie zakończyła się epidemia. Zmiana ta nie jest przy tym tylko kosmetyczna. Wiąże się bowiem z końcem obowiązywania, wprowadzonej na czas trwania epidemii oraz zagrożenia epidemicznego, Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (skrótowo nazywanej Ustawą covidową). Co to oznacza? Wyszczególniamy niektóre, najważniejsze obowiązki i przywileje, które zostaną zniesione.

Okres przejściowy

Na wstępie należy zaznaczyć, że sam koniec stanu zagrożenia epidemicznego, nie oznacza wcale pełnego powrotu stanu prawnego do postaci sprzed pandemicznej ery COVID-19. Po pierwsze wiele regulacji ustawodawca zdążył już przez ten czas przenieść z Ustawy covidowej do innych aktów prawnych, co oznacza, że zostaną one z nami na dłużej. Niektóre regulacje natomiast posiadają okres przejściowy, co równoznaczne jest, z tym że zostaną one zniesione, ale dopiero kilka miesięcy po dacie faktycznego końca stanu zagrożenia epidemicznego. Znaczna część przepisów przestanie jednak obowiązywać z dnia na dzień. Warto więc się na to przygotować.

Koniec maseczek

Od 1 lipca nie ma już prawnego obowiązku noszenia maseczek w budynkach, w których prowadzona jest działalność lecznicza, a więc ostatnich miejscach, w których taki wymóg jeszcze funkcjonował. Oznacza to, że idąc do przychodni czy szpitala, nie będziemy już zobligowani do zasłaniania ust oraz nosa. W środowisku lekarskim pojawiają się jednak apele (przede wszystkim płynące od dyrektorów takich placówek, ale czasem także od zwykłych pracowników), proszące o rozsądek i dbanie w tym zakresie o wspólne bezpieczeństwo, a co za tym idzie dalsze używanie maseczek, gdy jesteśmy chorzy lub przeziębieni.

Badania medycyny pracy i szkolenia BHP

Czas epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego był czasem, w którym nie było obowiązku przeprowadzania okresowych, pracowniczych badań lekarskich.

Od 1 lipca pracodawcy będą mieli 180 dni, aby wysłać swoich pracowników na zaległe badania do lekarza medycyny pracy.

W tym samym czasie podobnie jak okresowe badania lekarskie, zawieszone były także okresowe szkolenia BHP. Na przeprowadzenie tych szkoleń, zgodnie z przepisami przejściowymi, pracodawcy będą mieli teraz jedynie 60 dni.

Skończą się również szkolenia BHP dla nowych pracowników w formie on-line. Od 1 lipca tego typu warsztaty będą musiały znów odbywać się w formie stacjonarnej.

Zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemców oraz orzeczenia o niepełnosprawności

Jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy danego cudzoziemcy wypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, termin ten ulegał przedłużeniu do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania tych stanów. Cudzoziemcy bez ważnego zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce będą więc musieli się pospieszyć i taki wniosek w wyznaczonym terminie złożyć.

Bliźniaczo-podobna sytuacja ma miejsce w odniesieniu do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, którzy takie orzeczenie mieli wydane na czas określony, który upływał w trakcie trwania zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Ważność takich orzeczeń (jak również kart parkingowych) została w Polsce przedłużona do upływu 60 dnia od dnia odwołania tych stanów.

Zmiany na tym gruncie powinny być przy tym istotne nie tylko dla osób z tego typu orzeczeniami, ale także dla zatrudniających je pracodawców. W szczególności natomiast tych, którzy z tytułu zatrudniania takich osób otrzymują określone dofinansowania. Utrata ważności orzeczenia, jednocześnie przekreśla bowiem prawo do dofinansowania.

Koniec ograniczeń praw pracowniczych w obiektach infrastruktury krytycznej oraz miejscach ważnych z perspektywy interesów państwa

Ustawa covidowa w artykule 15x dopuszczała szereg ograniczeń praw pracowniczych, których w określonych sytuacjach dopuścić mógł się określonego typu pracodawca.

Chodziło tu o takie miejsca pracy jak:

1. Systemy i obiekty infrastruktury krytycznej;
2. Sieci przesyłowe i dystrybucyjne;
3. Źródła ciepła i sieci ciepłownicze;
4. Stacje paliw płynnych;
5. Obiekty ważne dla obronności, interesu gospodarczego, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa;
6. Przedsiębiorstwa wykonujące czynności bankowe;
7. Przedsiębiorstwa unieszkodliwiające odpady wydobywcze;
8. Przedsiębiorstwa rolno-spożywcze, prowadzące działalność związaną z wytwarzaniem lub dostarczaniem żywności.

Zniesienie tych regulacji jest jednoznaczne z końcem takich ograniczeń praw jak:

1. Jednostronnych zmian systemu oraz rozkładu czasu pracy pracowników;
2. Poleceń świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym do zapewnienia ciągłości funkcjonowania danego podmiotu;
3. Pracowniczego obowiązku pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę;
4. Możliwości wydania przez pracodawcę służbowego polecenia realizowania przez pracownika prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Wracają wyższe odprawy

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, a także stanu epidemii funkcjonował przepis limitujący wysokości wszelkich odpraw, odszkodowań oraz innych świadczeń pieniężnych, do których wypłacenia pracownikowi zobowiązany był pracodawca w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Limitem tym była kwota 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od 1 lipca przepis ten przestaje obowiązywać, a co za tym idzie, dla wszystkich pracodawców, wraca tu limit w wysokości 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (który wynika z art. 8 ust. 4 Ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników).

Interpretacja indywidualna? Teraz szybciej

Zgodnie z Ustawą covidową, w trakcie epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego, fiskus miał pół roku na wydanie interpretacji indywidualnej. Zniesienie tych przepisów oznacza powrót do terminu trzymiesięcznego. To z kolei krótszy czas niepewności dla wielu przedsiębiorców niewiedzących, jak skomplikowane przepisy stosować do swoich indywidualnej sytuacji.

Powrót krajowych schematów podatkowych (MDR)

Artykuł 31y Ustawy covidowej na czas trwania epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego zawiesił obowiązek raportowania do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o krajowych schematach podatkowych. Obowiązek ten odwiesza się 30 dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, co dla wielu firm, które nie musiały tego robić przez około 3 lata, może być sporym szokiem.

Co jeszcze się zmieni?

Koniec stanu zagrożenia epidemicznego to jeszcze więcej, mniej lub bardziej istotnych, zmian. Mowa tu między innymi o końcu:

1. Możliwości wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji z zachowaniem 7-dniowego terminu wypowiedzenia;
2. Możliwości udzielenia pracownikowi zaległego urlopu w narzuconym przez pracodawcę terminie;
3. Ograniczenia tak zwanej fikcji doręczenia (a więc uznania za doręczone pism nieodebranych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii);
4. Szczególnych zasad udzielania świadczeń opieki medycznej.
   

Czytaj też:
Sejm przyjął nowelizację Kodeksu pracy. Kiedy pracodawca nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej?Czytaj też:
Praca zdalna. Wiemy, kiedy można spodziewać się wprowadzenia regulacji