Na to, że nauczyciele w Polsce powinni zarabiać godne pieniądze, zdają się zgadzać wszyscy. To nauczyciele uczą, a także wychowują nasze dzieci podczas najważniejszych lat ich życia. Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia najmłodszych obywateli naszego kraju wydaje się jednak niemożliwe bez odpowiednich zarobków nauczycieli. Głosy o tym, że ta grupa zawodowa zarabia za mało, można przy tym wciąż słyszeć w mediach, a fakt ten mało kto podważa. Jak jest w rzeczywistości? Ile zarabiają w Polsce nauczyciele, od czego wysokość tego wynagrodzenia zależy i co się na nie składa?
Zarobki nauczycieli – co się na nie składa i jaka jest ich podstawa prawna?
Kwestię zarobków pedagogów w Polsce reguluje artykuł 30 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Według tego przepisu na wynagrodzenie nauczycieli składa się:
- Wynagrodzenie zasadnicze;
-
Dodatki, w tym:
- Dodatek za wysługę lat
- Dodatek motywacyjny
- Dodatek funkcyjny (w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy)
- Dodatek za warunki pracy - Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw
- Nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy
Oprócz powyższych składowych wynagrodzeń nauczyciele mogą także liczyć na takie świadczenia jak:
- Świadczenia z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (w tym świadczenia urlopowe wypłacane na start wakacji dla nauczycieli zatrudnionych na Karcie Nauczyciela, a także dodatkowe pieniądze wypłacane przed świętami Bożego Narodzenia);
- Świadczenie na start dla nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela (jednorazowe świadczenie w wysokości 1000 zł);
- Dodatek dla nauczyciela zatrudnionego na terenie wiejskim lub w mieście liczącym do 5000 mieszkańców (dodatek w wysokości 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego).
Wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli
Wynagrodzenie zasadnicze stanowi podstawę wynagrodzenia każdego dydaktyka. Jego wysokość uzależniona jest od stopnia awansu zawodowego, posiadanych kwalifikacji oraz wymiaru zajęć obowiązkowych.
Kluczowa w tym kontekście jest tak zwana kwota bazowa, która corocznie określana jest w ustawie budżetowej i która przekłada się na wynagrodzenie zasadnicze wszystkich nauczycieli w naszym kraju.
W 2023 roku kwota ta wynosiła 3 981,55 zł, natomiast zgodnie z zapowiedziami oraz projektem przyszłorocznego budżetu, od 1 stycznia 2024 roku kwota ta wynosić ma już 4 471,28 zł. Byłby to wzrost aż o 12,3 proc.
Zgodnie z ustępem 3 artykułu 30 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowi przy tym:
-
Dla nauczyciela początkującego – 120 proc. kwoty bazowej, czyli:
- W 2023 roku: 4 777,86 zł
- W 2024 roku (zgodnie z zapowiedziami oraz projektem budżetu): 5 365,54 zł -
Dla nauczyciela mianowanego – 144 proc. kwoty bazowej, czyli:
- W 2023 roku: 5 733,43 zł
- W 2024 roku (zgodnie z zapowiedziami oraz projektem budżetu): 6 438,64 zł -
Dla nauczyciela dyplomowanego – 184 proc. kwoty bazowej:
- W 2023 roku: 7 326,05 zł
- W 2024 roku (zgodnie z zapowiedziami oraz projektem budżetu): 8 227,16 zł
W kontekście powyżej podanych wyliczeń należy pamiętać jednak, że są to tylko i wyłącznie kwoty średnie. O kwotach tych wielu nauczycieli może tylko pomarzyć.
Większe znaczenie dla przeciętnego nauczyciela mają stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego. Stawki te określa Minister Edukacji i Nauki w drodze rozporządzenia. Najnowsze rozporządzenie z dnia 24 lutego 2023 r. podaje przy tym następujące kwoty:
-
Dla nauczyciela zawodowego z tytułem magistra oraz z przygotowaniem pedagogicznym:
- Nauczyciel początkujący: 3 690 zł
- Nauczyciel mianowany: 3 890 zł
- Nauczyciel dyplomowany: 4 550 zł -
Dla nauczyciela bez przygotowania pedagogicznego, a także nauczyciela posiadającego inne wykształcenie:
- Nauczyciel początkujący: 3 600 zł
- Nauczyciel mianowany: 3 700 zł
- Nauczyciel dyplomowany: 3 960 zł
Jeżeli zapowiadane podwyżki wynoszące 12,3 proc. wejdą w życie, od 2024 roku nauczyciele zarabiać powinni kolejno:
-
Nauczyciele zawodowi z tytułem magistra oraz z przygotowaniem pedagogicznym:
- Nauczyciel początkujący: 4 143,87 zł
- Nauczyciel mianowany: 4 368,47 zł
- Nauczyciel dyplomowany: 5 109,65 zł -
Nauczyciele bez przygotowania pedagogicznego, a także nauczyciele posiadający inne wykształcenie:
- Nauczyciel początkujący: 4 042,80 zł
- Nauczyciel mianowany: 4 155,10 zł
- Nauczyciel dyplomowany: 4 447,08 zł
Dodatki dla nauczycieli – ile dokładnie wynoszą?
Wynagrodzenie zasadnicze to jedno. Zarobki nauczycieli zazwyczaj są jednak nieco wyższe dzięki przysługującym im dodatkom, o których pisaliśmy już wyżej. Ile jednak dokładnie dodatki te wynoszą i czy są to duże kwoty pieniędzy?
Dodatek za wysługę lat
Dodatek za wysługę lat, zgodnie z ustępem 1 artykułu 33 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela to 1 proc. wynagrodzenia zasadniczego za każdy przepracowany rok pracy. Dodatek ten wypłacany jest co miesiąc, rozpoczynając od czwartego roku pracy jako nauczyciel. Nie może on jednak przekroczyć 20 proc. zasadniczego wynagrodzenia.
Dodatek motywacyjny
Dodatek motywacyjny to dodatek, który przyznać może dyrektor placówki za szczególną aktywność danego nauczyciela (np. osiągnięcia jego uczniów). Dodatek ten nie może być jednak wyższy niż 50 proc. wynagrodzenia zasadniczego i przyznany może być na okres od 2 do 6 miesięcy.
Dodatek funkcyjny (w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy)
Dodatek funkcyjny to dodatek dla nauczycieli, którzy poza typową dla nauczycieli pracą dydaktyczną, na swoje barki zdecydowali się przejąć także dodatkowe funkcje. Mowa tu o takich funkcjach jak funkcja:
- Dyrektora,
- Wicedyrektora,
- Osoby będącej na stanowisku kierowniczym przewidzianym w statucie szkoły,
- Mentora,
- Doradcy merytorycznego,
- Nauczyciela-konsultanta,
- Nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym,
- Wychowawcy klasy.
Kwoty dodatku funkcyjnego nie są nigdzie w przepisach doprecyzowane. Wyjątkiem jest tu dodatek funkcyjny dla wychowawcy klasy, który powinien wynosić co najmniej 300 zł.
Dodatek za warunki pracy
Dodatek za szczególne warunki pracy to dodatek przysługujący nauczycielom pracującym w warunkach trudnych lub uciążliwych. Co rozumie się przez takie warunki? Na to pytanie udzielił odpowiedzi Minister Edukacji Narodowej i Sportu w rozporządzeniu z dnia 31 stycznia 2005 r., wskazując dwie naprawdę długie listy sytuacji, które spełniają takie znamiona.
Oprócz zajęć praktycznych pod ziemią prowadzonych w ramach nauki zawodu górnika czy zajęć w lesie w ramach nauki zawodu szkół leśnych, na liście zajęć w warunkach trudnych znajdują się zajęcia w szkołach przysposabiających do pracy, zakładach karnych, zakładach poprawczych, klasach łączonych, a także klasach realizujących program „Międzynarodowej Matury”. Za pracę w warunkach uciążliwych uznano z kolei przykładowo zajęcia z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi w stopniu lekkim, wśród których znajduje się co najmniej jedno dziecko, które jest upośledzone umysłowo lub posiada stan chorobowy, uzasadniający konieczność stałej opieki.
Dodatek za warunki trudne wynosi 20 lub 25 proc. wynagrodzenia zasadniczego, natomiast dodatek za warunki uciążliwe powiększony jest o dodatkowe 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego.
Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw
Nauczycielom, zgodnie z przepisami, przysługuje również wynagrodzenie za godziny ponad ustalony wymiar czasu pracy, w tym również za doraźne zastępstwa swoich nieobecnych koleżanek i kolegów.
Nagrody dla nauczycieli oraz „trzynastka”
Ostatni element, składający się na całkowite wynagrodzenie nauczycieli w Polsce to nagrody. Nagrody te udzielane są jednorazowo, między innymi za wieloletnią pracę w zawodzie nauczyciela. Będący długo w zawodzie dydaktycy mogą liczyć na nagrody w wysokości:
- 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego — za 20 lat pracy;
- 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego — za 25 lat pracy;
- 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego – za 30 lat pracy;
- 200 proc. wynagrodzenia miesięcznego — za 35 lat pracy;
- 250 proc. wynagrodzenia miesięcznego — za 40 lat pracy.
Oprócz nagród jubileuszowych nauczyciele mogą liczyć na różnego rodzaju nagrody specjalne. Najbliższą tego typu nagrodę, wynoszącą 1125 złotych polscy dydaktycy dostaną do dnia 14 października br. z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.
Do końca marca 2024 roku nauczyciele dostaną również tak zwaną trzynastkę, a więc dodatkowe wynagrodzenie wynoszące 8,5 proc. sumy wynagrodzeń otrzymanych przez każdego nauczyciela w roku 2023. Do sumy tej wlicza się przy tym nie tylko płacę zasadniczą, ale także wszelkie otrzymane nagrody i dodatki.
