Panie ministrze, prosiłbym o przybliżenie naszym czytelnikom idei Interreg?
To program, który powstał po to, aby wspierać współpracę przygraniczną między państwami. Interreg od 32 lat działa w Europie, a od blisko 20 lat w Polsce, od początku naszej obecności w Unii Europejskiej. Jesteśmy obecnie na bardzo poważnym zakręcie w naszej najnowszej historii. Z powodu ataku Putina na Ukrainę mamy największy w naszych czasach kryzys humanitarny, energetyczny, gospodarczy. Została zachwiana stabilność geopolityczna świata. To czas kiedy UE i cała Europa, jak nigdy dotąd potrzebuje jedności i współpracy, a pogłębianie współpracy między sąsiednimi krajami to jeden z filarów bezpieczeństwa. W ten sposób wzmacniamy jedność i siłę nie tylko naszego regionu, ale i całej Europy. Nasza współpraca w rozwoju naszych ojczyzn, a obecnie dodatkowo wobec zagrożeń niech będzie przykładem dla całej UE.
My ludzie gór jesteśmy otwarci na współdziałanie i pomoc potrzebującym. Doświadczyli jej teraz uchodźcy z Ukrainy, których spora grupa znalazła schronienie w przygranicznych powiatach i gminach. Mamy z naszymi sąsiadami osiem programów transgranicznych Interreg: Polska – Słowacja, Południowy Bałtyk (Polska-Niemcy-Dania-Szwecja-Litwa), Polska-Saksonia, Meklemburgia − Pomorze Przednie/Brandenburgia − Polska, Brandenburgia-Polska, Litwa – Polska oraz Czechy − Polska. Na wschodniej granicy Polski program współpracy transgranicznej z Ukrainą.
Ideą programów Interreg jest, aby wspólna granica przestała być barierą w relacjach między sąsiadami i zachęcała do większej współpracy. I tak właśnie się dzieje. Ta współpraca ma bardzo szeroki wymiar, począwszy od modernizacji infrastruktury drogowej, ochrony środowiska i klimatu, zachowania różnorodności biologicznej pogranicza poprzez zwiększenie rozwoju elektromobliności, turystyki i wzmocnienie ochrony dziedzictwa kulturowego granicznych terenów. Programy wspierają także małe projekty współpracy, które dotyczą najczęściej sfer życia codziennego. To one integrują lokalne społeczności i budują wzajemne zaufanie między sąsiadami.
Dzięki zaangażowaniu samorządów lokalnych, instytucji publicznych i organizacji samorządowych Interreg stał się rozpoznawalną marką po obu stronach granicy.
Efekty programów są namacalne i mają istotne znaczenie dla rozwoju regionów. Rewitalizowane obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz zmodernizowana infrastruktura drogowa to większa dostępność, a także podniesienie atrakcyjności turystycznej pogranicza. Z rezultatów innowacyjnych projektów korzystają zarówno mieszkańcy pogranicza, jak też liczni turyści.
Przed trzema tygodniami Komisja Europejska zatwierdziła program Interreg Polska − Słowacja na lata 2021-27. Budżet programu to prawie 130 mln euro z EFRR dla pogranicza polsko-słowackiego. Kto może być beneficjentem tych środków i na co będą one mogły zostać przeznaczone?
W nowej edycji programu będziemy kontynuować dofinansowanie dla dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, współpracy instytucji i mieszkańców. Pojawią się także nowe tematy związane z dostosowaniem się do zmian klimatu, dbaniem o czystość środowiska naturalnego, segregacją odpadów, energooszczędnością, rozbudową ekologicznego transportu drogowego i utrzymaniem różnorodności biologicznej na pograniczu.
Mierzymy się z problemami demograficznymi, dlatego zależy nam, aby w nowej perspektywie finansowej program pomógł także ograniczyć odpływ ludności. Będziemy wspierać budowanie integracji między pokoleniami, w tym w szczególności pomiędzy seniorami i młodszym pokoleniem.
O wsparcie z Interreg Polska − Słowacja 2021-2027 będą mogły ubiegać się samorządy, zarządzający obiektami kultury i przyrody, służby zarządzania kryzysowego, np. policja, straż pożarna, GOPR, a także organizacje pozarządowe, instytucje oświatowe, zarządy dróg.
Program otworzy się dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Tak, aby była współpraca instytucji publicznych z sektorem prywatnym w celu świadczenia usług dla społeczności lokalnych oraz turystów. W ten sposób MŚP będą mogły współuczestniczyć w realizacji projektów zarządzanych przez publiczne instytucje np. samorządy. To także szansa na zwiększenie dopasowania umiejętności pracowników do potrzeb pracodawców oraz tworzenie warunków do zdobywania kolejnych kompetencji.
Nowością w programie jest partycypacja społeczna, która polegać ma na włączaniu różnych grup społecznych w projektowanie i wdrażanie przedsięwzięć w sektorach kultury i turystyki. O jakich grupach mowa?
To mieszkańcy najlepiej wiedzą, czego najbardziej im potrzeba, aby ich życie było bardziej komfortowe. Zachęcamy potencjalnych wnioskodawców do konsultacji pomysłu na projekt z lokalnymi grupami społecznymi.
Partycypacja jest po to, aby zwiększyć realny wpływ ludzi na planowane działania projektodawców i tym samym tworzyć rozwiązania bardziej dopasowane funkcjonalnie, dostępne dla społeczności.
Podkreślają państwo, że jednym z najważniejszych wyzwań będzie minimalizowanie negatywnych skutków pandemii, w szczególności w branżach związanych z ruchem turystycznym. Prosiłbym o wskazanie przykładów? Na ile branże te ucierpiały wskutek pandemii w regionie?
Skutki pandemii odczuły firmy, które prowadzą działalność hotelarską, gastronomiczną, transportową oraz branże z nimi powiązane. Dotyczy to zarówno dużych ośrodków wypoczynkowych, jak i mikro przedsiębiorców oferujących wynajmem kwater, usługi przewodnickie, sprzedaż pamiątek, przewóz osób itd.
Dlatego znaczna część środków finansowych programu, przewidziana na projekty (ponad 62 mln euro), została przeznaczona na rozwój społeczno-gospodarczy pogranicza poprzez stymulowanie odbudowy tej branży turystycznej.
Kiedy wystartują konkursy na projekty i jakie kryteria będą stosowane przy ich wyborze?
Pierwsze konkursy na dofinansowanie projektów ze środków programu Polska − Słowacja 2021-2027 zamierzamy ogłosić jeszcze w tym roku. Planujemy zacząć od konkursów na projekty dotyczące klimatu, ochrony środowiska, modernizacji infrastruktury drogowej oraz Funduszy Małych Projektów. W drugim kwartale 2023 r. planujemy zaprosić do składania wniosków z obszaru kultury i turystyki, eklektromobilności oraz współpracy instytucjonalnej.
W tym tygodniu zebrał się w Nowym Kubinie (Słowacja) nowy polsko-słowacki Komitet Monitorujący program, który zdecydował o szczegółowych kryteriach oceny i wyboru projektów. Najważniejsze kryteria to m.in. obowiązek wspólnego przygotowania i wdrażania projektu w polsko-słowackim partnerstwie, osiągnięcie transgranicznego oddziaływania projektu, które przyczyni się do realizacji celu szczegółowego programu, zgodność z zasadami horyzontalnymi UE, w tym zapewnienie dostępności efektów projektów dla jak najszerszego grona użytkowników, ze specjalnymi potrzebami włącznie.
Panie ministrze, jak podsumowałby pan efekty programu Interreg Polska − Słowacja na lata 2014-2020?
Pula środków w programie wyniosła 178,6 mln euro i została wykorzystana prawie w 100 proc. Skoncentrowaliśmy się na trzech głównych obszarach naszej współpracy – na ochronie i rozwoju dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, transportu oraz edukacji.
Zmodernizowaliśmy ponad 190 km dróg. Rozbudowaliśmy szlaki EuroVelo, powstały połączenia pętlami rowerowymi miejscowości, parków krajobrazowych, zabytków architektury oraz ponad 90 produktów i ofert turystycznych, jak np. wycieczki szlakami kulturowymi czy historycznymi. W szkoleniach i inicjatywach lokalnych na rzecz zatrudnienia oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych uczestniczyło ponad 20 tys. Polaków i Słowaków.
Warto przy tej okazji wspomnieć również o małych projektach. Przyniosły one polsko-słowackiemu pograniczu całkiem duże rezultaty z różnych obszarach tematycznych, np. pielęgnacji tradycji regionalnej kuchni, rękodzielnictwa, lokalnej turystyki i rekreacji.
Czytaj też:
Gorąco w Sejmie. Krzyki opozycji podczas wypowiedzi ministra. „Gdzie jest kasa?”