Licytacja komornicza – co to jest i na czym polega?

Jak wynika z Raportu InfoDług opublikowanego przez BIG InfoMonitor, na koniec 2021 roku łączna wartość zaległych zobowiązań finansowych 2,6 mln Polaków opiewała na kwotę 72,5 mld zł. Niespłacane zobowiązania to duży problem. Jeśli nie regulujemy na czas swoich rat, lub nie płacimy rachunków, musimy liczyć się z przykrymi konsekwencjami – zwłaszcza jeśli nie współpracujemy z wierzycielem lub unikamy z nim kontaktu. Wtedy sprawa trafia do sądu, a w proces wyegzekwowania od dłużnika istniejącego zobowiązania, zostaje włączony komornik.

Na początku, aby uzyskać należność, zajmuje on wynagrodzenie, a także wszelkie środki zgromadzone na rachunkach bankowych dłużnika. Jest to najbardziej “korzystna” opcja dla dłużnika, ponieważ oprócz opłat za czynności egzekucyjne, nie ponosi on większych strat finansowych. Jednak zazwyczaj bywa tak, że komornik nie może ściągnąć pełnej kwoty należności, ponieważ dłużnik nie ma wystarczających środków. Tym samym musi sięgnąć po inną formę odzyskiwania należności, czyli licytację komorniczą. I choć takie licytacje budzą zazwyczaj negatywne emocje, to na pewno dla wielu osób mogą być źródłem tanich zakupów. Na czym polegają takie licytacje i jaki jest ich przebieg?

Licytacje komornicze – co to takiego?

Tego typu licytacje są rodzajem publicznej sprzedaży ruchomości – czyli np. auta, dzieł sztuki – lub nieruchomości dłużnika – mowa tu o domu, mieszkaniu, a nawet biurze. Komornik zajmuje składniki majątku dłużnika, czyli ruchomości lub nieruchomości, a następnie wystawia je na sprzedaż w ramach licytacji komorniczej. Jej przebieg regulują odpowiednie przepisy.

Zasady licytacji są dość proste – odbywa się ona aż do czasu uzyskania jak najwyższej kwoty. Wygrywa ją ta osoba lub podmiot prawny, która zapłaci najwyższą kwotę za przedmiot licytacji, czyli element majątku dłużnika – nieruchomy i ruchomy. Organem, który odpowiada za przeprowadzenie egzekucji, jest komornik działający przy właściwym sądzie rejonowym.

Kto może wziąć udział w licytacji komorniczej?

W sposób bierny w licytacji komorniczej może uczestniczyć każdy. Jednak osoby chcące uczestniczyć w niej aktywnie, muszą spełnić warunki postawione w ustawie – nie mogą być bezpośrednio związane z dłużnikiem lub osobą prowadzącą licytacje. Mowa tu m.in. o osobach takich jak: dłużnik, komornik, ich małżonkowie, dzieci, rodzice itp. Poza wymienionymi w ustawie, może w niej wziąć udział każdy, kto wpłaci wadium w odpowiedniej wysokości. Jeśli chodzi o miejsce licytacji to odbywa się ona publicznie w wyznaczonym w obwieszczeniu komornika miejscu i czasie. Może być przeprowadzona tam, gdzie mieszka dłużnik, ale także w biurze komornika, albo zupełnie innym miejscu.

Ruchomości stanowiące przedmiot licytacji komorniczej

W Kodeksie cywilnym znajdują się zapisy wskazujące konkretnie, które ruchomości, mogą stanowić przedmiot licytacji komorniczej. Zgodnie z ustawą zaliczają się do nich:

• antyki i dzieła sztuki,
• biżuteria,
• zegarki,
• łodzie i jachty,
• maszyny przemysłowe,
• maszyny rolnicze,
• materiały przemysłowe,
• meble,
• odzież,
• przyczepy, samochody, motory i inne pojazdy,
• sprzęt AGD i RTV,
• sprzęt komputerowy,
• surowce i inne przedmioty wykazujące wartość rynkową.

Nieruchomości a licytacje komornicze

Prawo precyzuje również nieruchomości, które mogą stanowić przedmiot licytacji komorniczej. Są to:

• domy,
• garaże i miejsca postojowe,
• grunty,
• lokale użytkowe,
• magazyny,
• hale,
• mieszkania,
• inne nieruchomości.

Co nie może być przedmiotem licytacji komorniczej?

Jak wskazano wyżej licytacji mogą zostać poddane praktycznie dowolne elementy majątku dłużnika, które są nieruchomościami lub ruchomościami. Jednak Kodeks postępowania cywilnego (art. 829, 831 § 1 oraz 833 § 6) określa również wyjątki w tym zakresie. Zgodnie z prawem egzekucji nie mogą podlegać następujące elementy m.in.:

• przedmioty urządzenia domowego – mowa tu o przedmiotach niezbędnych do urządzenia mieszkania, jak sprzęty kuchenne i sanitarne;
• zapasy żywności i opału niezbędne na czas jednego miesiąca,
• ubrania, a także pościel niezbędne dla dłużnika i osób, które są na jego utrzymaniu,
• odzież robocza/ubrania konieczne do pełnienia służby,
• narzędzia konieczne do wykonywania pracy zarobkowej przez dłużnika,
• przedmioty, które są potrzebne do nauki,
• przedmioty pozwalające wykonywanie praktyk religijnych,
• przedmioty codziennego użytku o wartości użytkowej dla dłużnika, które byłyby sprzedane za cenę niższą od swojej faktycznej wartości – mowa tu np. o osobistych dokumentach, odznaczeniach itp.,
• wózek inwalidzki niepełnosprawnego dłużnika,
• jedna krowa, dwie kozy, trzy owce lub 20 sztuk drobiu potrzebne do wyżywienia dłużnika i będącej na jego utrzymaniu rodziny wraz z zapasem ściółki i zboża,
• surowce niezbędne dla dłużnika do produkcji na okres jednego tygodnia.

Licytacja nieruchomości

Licytacja nieruchomości jest to rodzaj publicznej sprzedaży hipoteki osoby zadłużonej. Może w niej wziąć udział każdy, kto wpłacił wadium (poza wspomnianymi wyżej wyjątkami). Co warte uwagi – komornik może zająć i przeprowadzić licytację tylko takiej nieruchomości, która stanowi własność dłużnika. W drodze licytacji może być dokonana sprzedaż:

• domów własnościowych,
• mieszkań – również spółdzielczych własnościowych,
• nieruchomości obciążonych hipoteką na rzecz wierzyciela.

Licytacje nieruchomości prowadzi komornik, ale pod nadzorem sądu właściwego dla miejsca położenia licytowanej nieruchomości.

Czym jest postępowanie egzekucyjne?

Postępowanie egzekucyjne to czynności stron, a także organów egzekucyjnych, które zmierzają do zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Jest to zbiór przepisów prawnych, które wchodzą w skład postępowania cywilnego. Są one podejmowane w celu realizacji świadczenia określonego w tytule egzekucyjnym w drodze przymusu z majątku dłużnika.

Wszczęcie egzekucji następuje przez tytuł wykonawczy – z urzędu, na wniosek wierzyciela, prokuratora lub organizacji pozarządowej. Postępowanie egzekucyjne, której jest wszczynane z urzędu, a więc na żądanie uprawnionego sądu pierwszej instancji, który zajmował się sprawą, jest egzekucją na podstawie tytułów sądowych. Mogą być one zarówno postępowaniami nieprocesowymi, jak i procesowymi.

Tytuł egzekucyjny a wykonawczy – który decyduje o wszczęciu egzekucji?

Jakie są różnice pomiędzy tytułem egzekucyjnym a wykonawczym? Który z nich sprawia, że dochodzi do egzekucji? W przypadku tytułu egzekucyjnego mamy do czynienia z orzeczeniem sądu lub innym dokumentem urzędowym, który potwierdza roszczenie wierzyciela i jego zakres, a także istnienie i zakres powinności dłużnika. W momencie nadania tytułowi egzekucyjnemu przez odpowiedni sąd klauzuli wykonalności, staje się on tytułem wykonawczym. Tym samym stanowi on podstawę do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Musi być sformułowany w taki sposób, aby był zrozumiały dla wszystkich stron – jednoznacznie wskazywać, kto jest dłużnikiem, a kto wierzycielem. Oprócz tego tytuł egzekucyjny musi być możliwy do wykonania pod względem prawnym i rzeczywistym.

Z kolei w przypadku tytułu wykonawczego mowa jest o orzeczeniu sądu z klauzulą wykonalności. Tytuł ten stwierdza istnienie, a także wysokość roszczenia wierzyciela, które nadaje się do egzekucji, a oprócz tego istnienie i zakres obowiązku dłużnika.

Klauzula wykonalności – na czym polega?

Wspomniana wyżej klauzula wykonalności to po prostu decyzja sądu w formie aktu. Stwierdza ona, że konkretny dokument jest tytułem wykonawczym. Tym samym klauzula wykonalności umożliwia rozpoczęcie postępowania egzekucyjnego.

Jej wydanie następuje na wniosek wierzyciela bądź z urzędu. Muszą się jej podporządkować urzędy i osoby, których dotyczy sprawa i są one zobowiązane do pomocy w realizacji tytułu wykonawczego.

Wierzyciel może wybrać komornika – nie ma znaczenia jego miejsce pobytu, może wybrać osobę z dowolnego miejsca w kraju. Poza komornikiem działającym przy danym sądzie rejonowym, organem egzekucyjnym może być również sam sąd rejonowy. Jeśli dochodzi do realizacji decyzji sądu, to w postępowaniu egzekucyjnym może uczestniczyć nawet wojsko, policja czy bank.

Wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej – co powinien zawierać?

Wniosek egzekucyjny powinien zawierać najważniejsze dane, aby został pozytywnie rozpatrzony przez sąd. Muszą znaleźć się tam:

• dane komornika, do którego kierowany jest wniosek;
• dane wierzyciela oraz dłużnika;
• orzeczenie sądu z tytułem wykonawczym, na podstawie którego wierzyciel występuje z wnioskiem egzekucyjnym;
• kwotę wierzytelności;
• sposób prowadzenia postępowania egzekucyjnego;
• oryginał orzeczenia sądowego z klauzulą wykonalności.

Taki wniosek należy złożyć do wybranego przez siebie komornika po uzyskaniu sądowego tytułu wykonawczego.

Czy można złożyć skargę na czynności komornika?

Jak w każdym zawodzie, także i w przypadku komorników, mamy do czynienia z sytuacjami, gdy dochodzi do niezgodnego z prawem wykonywania obowiązków. Zgodnie z prawem zarówno dłużnik, jak i wierzyciel mogą złożyć skargę na postępowanie komornika w trakcie prowadzenia egzekucji. Co więcej – mogą to również zrobić inne osoby, które uważają, że działania komornika lub ich brak – nie są zgodne z obowiązującymi przepisami.

Jednak ważną kwestią jest tu czas, ponieważ na wniesienie takiej skargi do właściwego sądu, przy którym działa komornik, jest tylko tydzień. Termin ten liczony jest w zależności od sytuacji. Jeśli komornik zawiadomił stronę postępowania pisemnie o dokonaniu czynności, termin na wniesienie skargi liczony jest od momentu otrzymania zawiadomienia. Z kolei, gdy zabrakło takiego zawiadomienia, to tygodniowy termin złożenia skargi rozpoczyna się w momencie, gdy strona postępowania dowie się o dokonaniu danej czynności.

Ważne! Wniesienie skargi nie sprawi, że postępowanie egzekucyjne ani czynności komornika zostaną wstrzymane. Jeśli więc chcemy, by tak się stało, należy zawrzeć dodatkowo wniosek o wstrzymanie lub zawieszenie postępowania komorniczego do czasu wyjaśnienia sprawy.

Czytaj też:
Licytacje komornicze wkrótce także w sieci. Udogodnienie w czasie pandemii