Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomił w kwietniu br. pierwszy instrument finansowany z Krajowego Planu Odbudowy – pożyczki wspierające zieloną transformację miast, z budżetem wynoszącym niemal 9 mld euro. Te fundusze umożliwią samorządom realizację projektów, które sprawią, że polskie miasta staną się bardziej ekologiczne, nowoczesne i przyjazne dla mieszkańców.
„Samorządy opierają swoje finansowanie na trzech filarach: własnych dochodach, środkach unijnych i kredytach. Stabilność finansowa jest dla nich kluczowa, dlatego tak ważna jest reforma finansowania jednostek samorządu terytorialnego, nad którą pracuje Ministerstwo Finansów” – podkreśla Mateusz Walewski, główny ekonomista BGK.
Projekt nowych przepisów dotyczących finansowania samorządów, który wkrótce trafi do konsultacji publicznych, ma na celu uniezależnienie ich dochodów od centralnych decyzji podatkowych oraz zwiększenie stabilności budżetowej. Reforma przewiduje, że samorządy będą otrzymywać część dochodów podatkowych zależną od dochodów mieszkańców, a nie od zebranych podatków. Ma to zapewnić większą przewidywalność finansową i umożliwić długoterminowe planowanie inwestycji.
„Reforma jest odpowiedzią na trudną sytuację finansową samorządów, wynikającą ze zmian podatkowych wprowadzonych przez Polski Ład. Zmniejszenie dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego o ponad 20 mld zł od 2019 roku stawia je przed wyborem między zaciąganiem kredytów a rezygnacją z części inwestycji” – mówi Krzysztof Żuk, prezydent Lublina.
W obecnym systemie samorządy mają udział w podatkach dochodowych, ale zmiana przewiduje, że będą one partycypować w dochodach wypracowanych przez mieszkańców. Ministerstwo Finansów planuje, że nowe przepisy wejdą w życie z początkiem 2025 roku, co ma zwiększyć wpływy do samorządowych budżetów o kilkadziesiąt miliardów złotych rocznie.
„Nowa ustawa o dochodach JST-ów została zaakceptowana przez stronę samorządową. Oczekujemy dalszych prac legislacyjnych, aby już jesienią móc przygotowywać nowe budżety i wieloletnie plany finansowe” – dodaje Żuk.
BGK odgrywa kluczową rolę w finansowaniu samorządów. W 2023 roku bank wsparł je kwotą 6,6 mld zł poprzez kredyty, pożyczki oraz emisję obligacji. BGK oferuje pełną gamę finansowania, w tym kredyty rozwojowe i środki unijne, co czyni go niezastąpionym partnerem dla samorządów.
Nowy instrument finansowy BGK, uruchomiony w ramach KPO, wspiera zieloną transformację miast i jest największym takim projektem w historii członkostwa Polski w UE. Samorządy mogą sfinansować z tych środków projekty ekologiczne, takie jak budowa parków, zeroemisyjny transport publiczny czy termomodernizacja budynków.
Pożyczki z KPO oferują długi okres finansowania do 20 lat oraz atrakcyjne oprocentowanie, w niektórych przypadkach nawet 0 proc. Dodatkowo, dla projektów niegenerujących przyszłych dochodów, możliwe jest uzyskanie umorzenia części kapitału.
W ramach KPO Polska ma do dyspozycji 59,8 mld euro, w tym 25,27 mld euro w formie dotacji i 34,54 mld euro w formie pożyczek. Dodatkowo, z polityki spójności na lata 2021–2027 Polska otrzyma rekordowe 76 mld euro, co stanowi największy budżet wśród krajów UE. Z tej puli około 150 mld zł trafi bezpośrednio do samorządów.
O perspektywach finansowania i planowanych reformach rozmawiano podczas konferencji BGK dla JST, która odbyła się 25 czerwca w Warszawie.