Dlaczego tak potrzebna była nowelizacja przepisów dotyczących rad nadzorczych?
Do tej pory rada nadzorcza bardzo często pozbawiona była odpowiednich informacji, czy dostępu do właściwej dokumentacji spółki. A to znacząco wpływało na efektywność sprawowania jej funkcji nadzorczych. Teraz rada może żądać od zarządu, prokurentów czy innych osób zatrudnionych w spółce rozbudowanych informacji, powoływać stałe lub tymczasowe komitety oddelegowane do określonych zadań. A co najważniejsze będzie miała prawa – na koszt spółki – zatrudnić niezależnego zewnętrznego eksperta tzw. doradcę rady nadzorczej.
Kim jest doradca rady nadzorczej i kto może nim zostać?
Doradca rady nadzorczej na zlecenie rady nadzorczej może zbadać – na koszt spółki – określoną sprawę lub przygotować wymagane do podjęcia decyzji analizy czy opinie. Doradca musi mieć zapewniony przez zarząd spółki odpowiedni dostęp do dokumentów oraz informacji. Wszelkie dane, jakie doradca w czasie swojej pracy zgromadzi ma obowiązek zachować w całkowitej tajemnicy. Zobowiązanie to będzie nieograniczone w czasie.
Kto może zostać doradcą i dlaczego warto takiego powołać?
KSH nie określa szczególnych wymogów stawianych doradcom rady nadzorczej. Z pewnością musi być to ekspert w dziedzinie właściwej ze względu na zakres zlecanej przez organ ekspertyzy. To właśnie eksperckość oraz doświadczenie powinny stanowić podstawowe kryterium wyboru danego podmiotu na doradcę rady.
Doradca rady nadzorczej ma przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo i komfort członkom organu. Rada nadzorcza odpowiada bowiem za nadzór nad działalnością spółki, a w wybranych przypadkach musi nawet wyrazić zgodę lub pozytywną opinię na temat planowanych przez zarząd działań. Ustawodawca chce przy tym zapewnić, że wypełniając te obowiązki organ będzie dysponował wystarczającymi danymi, opiniami czy argumentami aby móc samodzielnie i profesjonalnie ocenić czy takie, a nie inne działania realizowane przez zarząd realizują jej interes.
Musimy przy tym pamiętać, że z wprowadzeniem instytucji doradcy rady skorelowano przy tym zmiany w zakresie odpowiedzialności członków rady. Zgodnie z nowymi przepisami, będą oni zwolnieni z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce, o ile ich działanie będzie się mieściło w ramach uzasadnionego ryzyka biznesowego (tzw. business judgement rule). Nowelizacja KSH przyjęła przy tym założenie, że nie przekracza granic ryzyka członek organu, który działał na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Tym samym, doradca rady zapewniający ekspercką ocenę poszczególnych działań lub sytuacji może skutecznie zminimalizować ryzyko odpowiedzialności członków organów względem spółki, zarówno na gruncie cywilnym, jak i karnym.
Czy możemy powiedzieć, że zaostrzyła się odpowiedzialność członków rad nadzorczych?
Nowelizacja KSH sprawiła, że pełnienie funkcji członka rady nadzorczej zyskuje w pełni zawodowy charakter. Jeżeli rada nadzorcza nie wykryje nieprawidłowości w funkcjonowaniu spółki albo wyrazi zgodę na zbyt ryzykowne gospodarczo działania zarządu, to jej członkowie będą odpowiadać odszkodowawczo za wywołany w ten sposób uszczerbek. Ich wina objęta jest ustawowym domniemaniem. Jego obalenie może polegać na wykazaniu przez nadzorcę, że działał on w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, m.in. właśnie poprzez bieżące zasięganie opinii ekspertów (doradców rady). Przy tym, występujące w przepisach niejednoznaczne i nieostre pojęcia, sprzyjają swobodnej interpretacji i zaostrzaniu odpowiedzialności. Uprawnienie do powoływania komitetów oraz opłacania wyspecjalizowanych doradców rady, w zasadzie obliguje radę nadzorczą do sprawowania ciągłego i profesjonalnego nadzoru nad działalnością spółki i jej zarządu, tym samym również zaostrzając zasady odpowiedzialności.
Jakie jeszcze uprawnienia zyskała rada nadzorcza?
W celu wzmocnienia kontroli rady nadzorczej nad majątkiem spółki, rada nadzorcza spółki akcyjnej zyska dodatkową kompetencję w zakresie wyrażania zgody na zawarcie przez spółkę transakcji ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką z nią powiązaną, jeżeli wartość przedmiotowej czynności przekracza 10% aktywów spółki, chyba że statut stanowi inaczej.
Aby zapewnić maksymalne wykorzystanie swoich kompetencji przez radę, organ ten będzie zobowiązany do sporządzana i przedstawiania corocznego sprawozdania z działalności. Sprawozdanie takie będzie źródłem informacji o pracy rady nadzorcze i jedną z podstaw do oceny tej pracy przez zgromadzenia właścicielskie spółek. W odniesieniu do spółek akcyjnych nowe przepisy określą wprost obowiązkowe elementy sprawozdania rady nadzorczej, natomiast w pozostałych typach spółek, rozstrzygnięcie o tym, jakie informacje znajdą się w sprawozdaniu pozostawiono samym spółkom do uregulowania w umowie spółki.
W nowelizacji zawarta została również regulacja dotycząca komitetów rad nadzorczych. Określa zasady tworzenia stałych i doraźnych komitetów rady nadzorczej, wpływ ich utworzenia na odpowiedzialność całej rady nadzorczej oraz kompetencje przysługujące komitetom rady nadzorczej.
Jaki może być zakres usług doradczych?
Rada nadzorcza w wielu przypadkach przeprowadza ocenę efektywności ekonomicznej projektów inwestycyjnych, analizuje planowane działania z zakresu fuzji i przejęć, porównuje dostępne opcje strukturyzacji finansowania. W niektórych przypadkach odpowiada za nadzór nad realizowanymi planami naprawczymi i restrukturyzacyjnymi, zatwierdza nową strategię przedsiębiorstwa, ale także musi opiniować złożone projekty z zakresu informatyzacji, nowych technologii, nowych modeli biznesu, czy też decyzji o realizacji dużych projektów infrastrukturalnych, nieruchomościowych i przemysłowych. Wszystkie powyższe zagadnienia mogą być wspierane przez doświadczony zespół doradców rady nadzorczej.
Autorzy: r.pr. Joanna Chmielińska, dr Bartosz Soroczyński