Z poprzedniej perspektywy na lata 2014-2020 Polska wykorzystała już blisko 100 proc. środków. Jesteśmy też największym beneficjentem w perspektywie bieżącej: polska część środków europejskich na lata 2021-2027 to ponad 337 mld zł.
Za liczbami stoją konkretne inwestycje
Liczby mogą nie działać na wyobraźnię, ale konkretne inwestycje, z których tysiące ludzi korzysta każdego dnia – już tak. Drogi szybkiego ruchu, dworce kolejowe, nowoczesne autobusy i składy kolejowe – nie zawsze wiemy, że powstały z udziałem środków unijnych, a Fundusze Europejskie były realnym wsparciem dla polskich przedsiębiorców w realizacji tych zadań.
Przyjrzyjmy się kilkunastu wybranym inwestycjom zrealizowanym z Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Jest to krajowy program wspierający gospodarkę niskoemisyjną, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu, transport i bezpieczeństwo energetyczne. Środki unijne z tego programu przeznaczone zostały również na inwestycje w obszary ochrony zdrowia i dziedzictwa kulturowego.
Autostrady i drogi szybkiego ruchu połączyły odległe regiony
Jeszcze kilkanaście lat temu dojazd z Polski centralnej nad morze zajmował ponad pół dnia. Kierowy jechali drogami lokalnymi, przejeżdżali przez centra miast. Tak właśnie wyglądały wakacyjne dojazdy. Dziś w czasie, który niegdyś był potrzebny do przejechania 350 km, można przejechać Polskę z północy do południowej granicy kraju, robiąc sobie w drodze przerwy na nowoczesnych parkingach – miejscach obsługi podróżnych.
Ten szybki – i znacznie poprawiający bezpieczeństwo użytkowników dróg – przejazd umożliwia m.in. autostrada A1. Powstawała etapami, ale teraz kierowcy mogą już korzystać ze wszystkich pasów liczącej 570 km Autostrady Bursztynowej. 138 km tej autostrady zrealizowano z udziałem środków unijnych.
Na budowę tej ważnej dla Polski drogi składają się dwa projekty. Pierwszy to Pyrzowice – Częstochowa o długości 57,7 km, wartość całkowita projektu: 3,018 mld zł, dofinansowanie UE: 1,3 mld zł. Drugi to odcinek koniec obwodnicy Częstochowy – Tuszyn o długości 80 km, wartość całkowita projektu: 3,5 mld zł, w tym 1,7 mld z UE). Łączne wsparcie wyniosło ponad 3 mld zł. W obu przypadkach beneficjentem była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.
Jedną z najważniejszych inwestycji sektora transportu, realizowanych z udziałem środków unijnych jest budowa 311 km drogi ekspresowej S7, która umożliwia szybki i wygodny przejazd z Gdańska do Zakopanego, a nawet dalej do Chyżnego, gdzie znajduje się przejście graniczne.
W ciągu trasy S7 powstał m.in. tunel, który odciążył tzw. zakopiankę. Wsparciem unijnym objęto budowę 14 odcinków trasy. Łączne dofinansowane z Funduszy Europejskich wyniosło ponad 9 mld zł.
Warto w tym miejscu wspomnieć o budowie drogi ekspresowej na odcinku Warszawa – Grójec (29 km) oraz dwóch odcinków: Jędrzejów – granica województwa świętokrzyskiego i małopolskiego (20 km) i dalej do Chęcin (21 km), co usprawniło podróż między Warszawą a Krakowem.
S1 elementem sieci łączącej basen Morza Bałtyckiego i Europę Południową
Drogą wpisującą się w międzynarodową sieć transportową jest droga ekspresowa S1. Docelowo będzie liczyć 135 km. Dzięki jej budowie powstanie połączenie drogowe o znaczeniu międzynarodowym lotniska Katowice w Pyrzowicach oraz autostrady A1 z polsko-słowacką granicą w Zwardoniu i ze słowacką autostradą D3. Na realizację tej ważnej dla Polski drogi składają się 4 projekty. Ich dofinansowanie z Funduszy Europejskich wyniosło blisko 850 mld zł.
S8 i S17: Połączenie Warszawy z Podlasiem i Lubelszczyzną
Bardzo ważną inwestycją drogową, realizowaną z udziałem środków unijnych jest budowa ponad 111 km drogi ekspresowej S8.
S8 jest częścią trasy biegnącej przez województwo mazowieckie i podlaskie i ma na celu stworzenie dogodnego połączenia Białystok – Warszawa, a następnie w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego i Wrocławia. Na realizację inwestycji składa się 5 projektów, które otrzymały dofinansowanie unijne w wysokości ponad 2 mld zł.
W kierunku wschodnim, ale na Lubelszczyznę, dojedziemy ciągiem drogowym S17 Warszawa – Lublin – Zamość – Tomaszów Lubelski – Hrebenne (granica państwa). W węźle Piaski Wschód droga łączy się z drogą ekspresową S12, a poprzez wybudowane odcinki S12 i S17 oraz istniejące węzły na obwodnicy Lublina, stanowi także połączenie z drogą ekspresową S19. Na realizację budowy drogi S17 składają się 4 projekty dofinansowane z Funduszy Europejskich na ponad 2,1 mld zł.
Via Carpatia: połączyć Kłajpedę z Salonikami
Postępuje budowa trasy S19, czyli Via Carpatii. To międzynarodowy szlak transportowy relacji „północ-południe” prowadzący wzdłuż wschodniej granicy Unii Europejskiej. Ma łączyć Kłajpedę na Litwie z Salonikami w Grecji, przebiegając przez Polskę, Słowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię. Szlak Via Carpatia w Polsce liczy blisko 700 km długości.
Utworzenie Via Carpatii zainicjował prezydent Lech Kaczyński, co zaowocowało podpisaniem Deklaracji Łańcuckiej w 2006 r. przez Litwę, Polskę, Słowację i Węgry. W ten sposób formalnie powstał szlak, w który w 2010 r. zaangażowały się kolejne kraje: Bułgaria, Rumunia i Grecja.
Budowa drogi Via Carpatia jest jednym z kluczowych filarów współpracy w ramach inicjatywy Trójmorza. Na realizację tej ważnej dla Polski drogi składa się 6 projektów realizowanych w perspektywie 2014-2020 z dofinansowaniem unijnym z Programu Infrastruktura i Środowisko. Wsparcie z Funduszy Europejskich wyniosło blisko 3 mld zł.
Miasto na wyspach zostało połączone z lądem
30 czerwca 2023 r. uroczyście otwarto tunel pod rzeką Świną, który usprawni połączenie komunikacyjne pomiędzy wyspami Uznam i Wolin w Świnoujściu – jedynym polskim mieście położonym w całości na wyspach.
Dzięki tunelowi mieszkańcy Świnoujścia i turyści nie będą już musieli czekać na prom, ale szybko przedostaną się na drugą stronę. Tunel pod Świną jest najdłuższą podwodną przeprawą w Polsce. Inwestycja kosztowała 912 mln zł, z czego ze środków unijnych wyłożono 775 mln zł.
Tunel pod Świną to nie tylko zwiększenie komfortu podróży i bezpieczeństwa Świnoujścia, ale także znaczący impuls dla rozwoju gospodarczego regionu i Polski. To ważny symbol integralności i suwerenności naszego kraju.
– Tunel, obok budowy Terminala LNG, jest kolejną strategiczną inwestycją dofinansowaną z polskiej części funduszy UE zlokalizowaną w Świnoujściu. Jesteśmy jednym z liderów w pozyskiwaniu środków unijnych oraz krajem, który te środki wykorzystuje bardzo skutecznie – powiedział minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda.
Budowa i modernizacja linii i dworców kolejowych
Program Infrastruktura i Środowisko w latach 2014-2020 przełożył się na ponad 850 km zmodernizowanych i wybudowanych linii kolejowych. Przebudowano na przykład linię kolejową E 75 Rail Baltica Warszawa – Białystok – granica z Litwą. Wartość projektu wyniosła 1,8 mld zł, a dofinansowanie UE – 1,28 mld zł. Zmodernizowano linię kolejową nr 93 na odcinku Trzebinia – Oświęcim – Czechowice Dziedzice. Koszt jej przebudowy wyniósł 1 mld zł, z czego dofinansowanie z UE to 686 mln zł.
Usprawnienia infrastrukturalne na kolei zachęciły większą liczbę pasażerów do skorzystania z usług przewoźników. W 2022 r. z było to 342,2 mln osób. To o 97,2 mln więcej w porównaniu z 2021 r.
W oczekiwaniu na pociąg podróżni mogą schronić się w odrestaurowanych dworcach. Nie tylko wyposażono je we wszystkie udogodnienia dla podróżnych, jak np. dostępne dla wszystkich kasy czy poczekalnie, ale też odnowiono fasady budynków, z których część ma walory historyczne, ale przez lata zaniedbań cały ich urok zniknął pod warstwą brudu i przypadkowo dobranej farby.
Projekty dworcowe realizowane w Programie Infrastruktura i Środowisko obejmują wiele lokalizacji. Ich celem jest dostosowanie infrastruktury do realnych potrzeb podróżnych. To dlatego budynki dworcowe przechodzą adaptację m.in. do potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz z utrudnioną możliwością poruszania się.
Projekt dworcowy realizowany na Dolnym Śląsku polegał na przebudowie 7 dworców: Boguszów Gorce Zachód, Bolesławiec, Imbramowice, Malczyce, Szklarska Poręba Górna, Wałbrzych Główny, Węgliniec. Sześć z nich, w tym dworzec w Szklarskiej Porębie, było przebudowywanych we współpracy z konserwatorami zabytków.
Bezpieczeństwo energetyczne: Gazociąg Lwówek-Odolanów
Elementem wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju jest Gazociąg Lwówek-Odolanów. Gazociąg jest częścią międzynarodowego Korytarza Gazowego Północ-Południe. Stanowi końcowy fragment magistrali łączącej terminal LNG w Świnoujściu z podziemnymi zbiornikami gazu w Wierzchowicach i Mogilnie. Dzięki tej inwestycji możliwe jest zwiększenie przesyłu gazu i bezpieczeństwa tego procesu. Jest to także kolejny krok do transformacji w kierunku niskoemisyjnych źródeł energii. Wytwarzanie energii w oparciu o gaz ziemny zamiast inne źródła kopalne wpływa na jakość powietrza poprzez zmniejszenie emisji tlenków siarki, azotu i innych zanieczyszczeń.
Fundusze Europejskie wsparły także inwestycje przeciwpowodziowe. W 2020 r. zakończyła się budowa suchego zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze. Wsparcie środków unijnych wyniosło tu ponad 667 mln zł.
Zbiornik jest w stanie przejąć ok. 185 mln m3 wody i zredukować falę powodziową o skali porównywalnej do katastrofalnej fali z 1997 roku.
Środki z POIiŚ sfinansowały także bazy Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego. W Polsce jest 21 takich baz, w każdym województwie przynajmniej jedna. Pieniądze z UE w wysokości ponad 34 mln zł przeznaczono na budowę nowych baz i modernizację istniejących oraz zakup sprzętu i wyposażenia niezbędnego do ratowania ludzkiego życia.
Czytaj też:
Z Gdańska do Czech w 5 godzin. Koniec budowy autostrady A1Czytaj też:
Darmowe autostrady w Polsce. Ile zaoszczędzimy?