Dobre zarządzanie gminą, powiatem czy województwem wiąże się z ich rozwojem, a więc poprawą infrastruktury, a także innymi inwestycjami, które służą poprawie jakości życia i zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności w strefach, za które odpowiedzialny jest samorząd. Wiąże się to z prowadzeniem przez zarządzających jednostkami samorządu terytorialnego odważnej i odpowiedzialnej polityki inwestycyjnej, a tym samym korzystanie także z zewnętrznych źródeł finansowania. Szansą na rozwój różnych samorządów jest emisja obligacji komunalnych. Są one instrumentem równoważenia budżetu samorządu oraz poprawiają jego płynność finansową. Co to są obligacje komunalne i jakie są ich zalety?
Obligacje komunalne – co to jest?
Obligacje komunalne (municypalne) to rodzaj obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, czyli JST. Te dłużne papiery wartościowe mogą być więc emitowane przez:
- gminy (także miasta),
- powiaty,
- województwa,
- oraz związki tych jednostek samorządu terytorialnego.
Obligacje komunalne są rozwiązaniem, które poprawia płynność finansową samorządu. Jednak ich plusy są odczuwalne przede wszystkim w długim okresie. Dzięki nim jednostki samorządu terytorialnego mogą pozyskać niezbędne fundusze i tym samym np. finansować wydatki bieżące i inwestycyjne, a także refinansować spłatę dotychczasowego zadłużenia. Dodatkowo dzięki obligacjom komunalnym mogą pokryć koszty inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych, np. mieć na wkład własny przy ubieganiu się o dofinansowanie z funduszy strukturalnych UE.
Obligacje komunalne nie są nowym rozwiązaniem. Mają one bardzo długą historię – wystarczy wspomnieć, że pierwszą uznawaną emisją takich obligacji była pożyczka zaciągnięta przez miasto Genua w 1270 r., która była zabezpieczona dochodami z soli. Obligacje komunalne zaczęły przybierać formułę podobną do tej obowiązującej obecnie na przełomie XVIII i XIX wieku. Jeżeli chodzi o historię obligacji komunalnych na rynku polskim, to za pierwszą taką obligację uważany jest skrypt dłużny króla Stanisława Augusta z 15 lutego 1782 roku.
Po drugiej wojnie światowej i upadku komunizmu pierwsze cztery emisje obligacji komunalnych zostały przeprowadzone przez miasta: Płock, Międzyrzecz, Braniewo oraz dzielnicę Warszawy – Mokotów. Są one uznawane za pionierskie. Po wejściu w życie nowej ustawy o obligacjach, tj. 20 sierpnia 1995 roku, obligacje komunalne zaczęły zyskiwać na popularności i już w 1996 r. aż dziesięć gmin pozyskało środki, emitując dłużne papiery wartościowe.
Od 2009 r. obligacje komunalne mogą być przedmiotem obrotu na rynku zorganizowanym Catalyst. Co ważne, w prawie nie ma wprost wyodrębnionej jako osobnej kategorii obligacji komunalnych, ale można wyodrębnić zapisy, które się do nich odnoszą. Podstawą prawną do ich emisji jest ustawa o obligacjach oraz o finansach publicznych, samorządzie gminnym, powiatowym i województwa.
Jakie są kryteria obligacji komunalnych?
Wśród głównych cech tego rodzaju obligacji, które wynikają z regulacji prawnych, należy wymienić to, że ich emitentami są jednostki samorządu terytorialnego.
Dodatkowo głównym celem emisji obligacji komunalnych jest uzyskanie przez JST finansowania, które następnie mogą przeznaczyć na realizację inwestycji komunalnych.
Innym ważnym elementem tego rozwiązania jest fakt, że w procedurze emisji obligacji komunalnych ważną rolę odgrywają regionalne izby obrachunkowe. Ich zadaniem jest badanie zgodności z prawem uchwał jednostek samorządu terytorialnego w sprawie emisji obligacji. Oprócz tego odpowiadają za weryfikację zasady zbywania obligacji, ich nabywania, a dodatkowo opiniują możliwość wykupu potencjalnej emisji.
Czy obligacje komunalne to bezpieczne rozwiązanie?
Obligacje komunale są uważane za jedne z bezpieczniejszych papierów wartościowych. Jest to związane z faktem, że jednostki samorządu terytorialnego cechują się przejrzystym gospodarowaniem swoimi zasobami, w tym finansowymi. JST nie mogą zbankrutować. W związku z tym aktywa trwałe obligacji komunalnych są solidnym zabezpieczeniem dla ich właściciela. Jednak jak to zawsze bywa, wybór optymalnej formy finansowania wymaga zawsze przeprowadzania szczegółowej analizy konkretnego przypadku.
Jakie są funkcje obligacji komunalnych?
Obligacje komunalne stanowią dla jednostek samorządu terytorialnego alternatywę wobec kredytu bankowego. W ten sposób mogą one finansować swoją działalność. Jednak to nie jedyna funkcja obligacji komunalnych. Możemy wyróżnić kilka podstawowych. Są to:
- funkcja lokacyjna – dzięki temu rozwiązaniu obligatariusze mogą lokować swoje środki finansowe;
- funkcja pożyczkowa – emitując obligacje komunalne, JST uzyskują kapitał, który jest im potrzebny do finansowania swoich inwestycji;
- funkcja przyciągania kapitału – emisja tych papierów dłużnych często pociąga za sobą kolejne inwestycje i zachęca inwestorów do lokowania funduszy sprzyjających rozwojowi JST;
- funkcja promocyjna – wyemitowanie obligacji komunalnych często pociąga za sobą zainteresowanie opinii publicznej daną jednostką samorządu terytorialnego, a to przekłada się na postrzeganie jej jako podmiotu atrakcyjnego dla przedsiębiorców;
- funkcja rozwojowa – dzięki emisji obligacji komunalnych i uzyskaniu w ten sposób niezbędnego kapitału, JST mogą przeprowadzać niezbędne przedsięwzięcia, a tym samym emisja obligacji sprzyja rozwojowi infrastruktury lokalnej;
- funkcja preferencyjna – JST może regulować swoje zobowiązania wobec właścicieli obligacji poprzez świadczenia niepieniężne, mowa tu np. o wszelkich zwolnieniach podatkowych, czy zapewnieniu szczególnych warunków udziału w lokalnych inicjatywach;
- funkcja prywatyzacyjna – emitując obligacje komunalne możliwa jest sprawna prywatyzacja mienia samorządowego.
Jakie są zalety obligacji komunalnych?
Obligacje komunalne są dla samorządów sposobem na uzyskanie potrzebnych środków. Są dobrym rozwiązaniem zwłaszcza w obecnym otoczeniu gospodarczym, gdy trudniej jest uzyskać kredyt. Jednak to nie jedyna zaleta tej formy finansowania. Oprócz tego jej zaletą jest długi okres zapadalności obligacji. Zazwyczaj jest to 10 lat, co w przypadku kredytu bankowego jest nie zawsze możliwe do osiągnięcia, gdyż okres finansowania jest z reguły krótszy.
Kolejnym plusem tego rozwiązania jest elastyczność. Emitent obligacji ustala podstawowe warunki zaciągania zobowiązania, czyli wszelkie terminy emisji, oprocentowanie itp. Dzięki temu JST mogą dostosować je do swoich potrzeb finansowych i sytuacji.
Istotna jest też rynkowa wycena długu. W sytuacji, gdy obligacje komunalne są w obrocie na rynku publicznym, samorządy widzą koszt pieniądza, po którym mogą zaciągać kolejne zobowiązania.
Nie bez znaczenia są również korzyści wizerunkowe. Emisja obligacji może zwiększyć zainteresowanie inwestorów, a także zmienić postrzeganie danego samorządu. Dzieje się tak, ponieważ emisja obligacji jest uznawana za bardziej nowoczesny niż tradycyjny kredyt sposób finansowania, dlatego też jednostki, które je emitują, są postrzegane jako nowatorskie.
Oprócz powyższych ważne są również korzyści społeczno-polityczne. Samorząd, emitując obligacje, komunikuje lokalnej społeczności, że podejmuje się określonych inwestycji i tym samym poprawia nastroje społeczne.
Czytaj też:
Obligacje rodzinne – czym są obligacje skarbowe dla beneficjów 500+?