Niektóre źródła upatrują początków private bankingu – czyli bankowości prywatnej dedykowanej najzamożniejszym klientom, w czasach wypraw krzyżowych, kiedy to powstały podwaliny bankowości. Trudno się odnieść do tej hipotezy, ale na pewno prawdziwy rozwój tego sektora bankowości przypada na XVII wieku, kiedy to w Anglii Bank Child & Co. projektuje pierwsze rozwiązania bankowe na potrzeby konkretnych przedsiębiorców.
W Polsce historia private bankingu, zaczyna się raptem w latach 90. XX w., co wynika z uwarunkowań historycznych – zabory, wojny, a następnie czasy PRL. Dopiero przemiany ustrojowe końca XX wieku umożliwiły wzrost zamożności Polaków, nadając pewien rys bankowości prywatnej w naszym kraju. W dobie powstawania usług tego sektora bankowości, jego Klienci byli dopiero na etapie gromadzenia swoich majątków. Nie było ugruntowanej warstwy społecznej gromadzącej majątek z dziada pradziada. Sytuacja ta uwarunkowała sposób rozwoju private bankingu.
Usługa narodziła się w bankach specjalizujących się w bankowości korporacyjnej. Pierwszy w 1993 r. był Bank Handlowy w Warszawie. W 1997 dołączył do konkurencji Bank PeKaO SA, a za nim kolejne banki uniwersalne.
Początkowo Klienci oczekiwali lepszej jakości obsługi w obszarze podstawowych bankowych czynności: depozytów, rachunku osobistego i wydanych kart o podwyższonym limicie, ekskluzywności obsługi, usług typu concierge oraz wsparcia w obsłudze swojego konta. Z czasem oczekiwania polskich klientów private bankingu zaczęły ewoluować. Wraz ze bogaceniem się społeczeństwa, wzrastało zapotrzebowanie na bardziej kompleksowe usługi zarządzania majątkiem obejmującym różne aktywa. W odpowiedzi na potrzeby swoich klientów w ofercie banków, poza oferowanymi na preferencyjnych warunkach tradycyjnymi usługami bankowymi, pojawiły się czynności z zakresu wealth managementu, nakierowane m.in. na:
- ochronę majątku i zarządzania ryzykiem niezależnie od typu posiadanych zasobów klienta obejmujących np. nieruchomości, firmy, itp., niezależnie od kraju, w jakim te dobra się znajdują;
- doradztwo inwestycyjnego i planowanie długofalowe, w tym w zakresie emerytury, zgodnego ze indywidualnymi potrzebami i celami, jakie chce osiągnąć dany klient;
- doradztwo i planowanie procesu przekazywania majątku spadkobiercom;
- doradztwo podatkowe czy ubezpieczeniowe;
- możliwość uzyskania pełnej i spójnej informacji o wszystkich posiadanych aktywach klienta.
Indywidualne rozwiązania i najwyższaobsługa
Dziś private banking jest skierowany do zamożnych ludzi, w Polsce z reguły są to osoby, których oszczędności przekraczają 1 mln zł, i których potrzeby w zakresie zarządzania aktywami są na tyle rozbudowane, że wymagają profesjonalnego doradztwa w procesie wyboru produktów finansowych i pozafinansowych, indywidualnego i kompleksowego podejścia. Efektem tych działań jest powstawanie złożonych i spersonalizowanych rozwiązań, które jednocześnie mają w jak największy sposób spełnić oczekiwania danego klienta.
Proces „szycia na miarę złożonych rozwiązań” wymaga dogłębnego poznania potrzeb Klienta, dyskrecji oraz wsparcia w długim horyzoncie czasowym, ponieważ bankowość prywatna zakłada długoterminową współpracę. Dlatego fundamentem bankowości prywatnej stała się doświadczona kadra, mocne relacje z Klientem oraz wzajemne zaufanie.
Według Zbigniewa Kluzy – dyrektora Centrum Bankowości Prywatnej w PKO Banku Polskim – pozostającym w czołówce banków świadczących usługę private bankingu w Polsce:
„Bankowość Prywatna to wymagający, ale również satysfakcjonujący biznes. Bank chcący być konkurencyjnym partnerem musi mieć silną pozycję na rynku, dysponować pełnym wachlarzem usług finansowych. Jednak najważniejsza jest kadra. Doradcy Bankowości Prywatnej to eksperci w planowaniu finansowym, ich sposób działania wynika z przyjętych zasad, kodeksu etycznego określonych przez bank. A w przypadku PKO BP to trzy filary, na których opieramy nasz biznes: zrozumieniu potrzeb klientów, oferowaniu produktów odpowiednich dla nich oraz wspieraniu ich decyzji”.
30 lat zmian private banking wPolsce
Postępująca edukacja ekonomiczna, dojrzewanie rynku, popularyzacja internetu, rozwój, a następnie boom technologii cyfrowych, rozwój branży FinTech skutkuje powstawaniem nowych metod zarządzania majątkiem, np. wealthtech – opartym na technologii czy doradztwa finansowego wykorzystującego boty, nowych produktów, tj. kryptowaluty, usług – umożliwiających inwestowanie w świecie wirtualnym i platform, na których można przeprowadzać skomplikowane transakcje.
Digitalizacja usług bankowych postępuje w zaskakującym tempie. Według „European Retail Banking Radar” w 2023 r. 45 proc. konsumentów wykorzystywało kanały cyfrowe do zakupu produktów bankowych, co stanowi wzrost o 12 punktów procentowych względem roku 2020. Z raportu wynika także, iż ponad jedna trzecia klientów (około 37 procent) interakcji z bankami jest obecnie prowadzona w sposób cyfrowy.
Czy w czasach tak głębokiej digitalizacji życia ma szansę przetrwać tradycyjny sposób funkcjonowania private bankingu?
Prof. Małgorzata Zaleska i dr Magdalena Kozińska w monogafii „Private banking. Tradycja i nowoczesność w bezpiecznym wydaniu” przyznają (opierając się na danych firmy doradczej Capgemini), że w 2021 r. z usług wealthtech skorzystało 34 proc. klientów private banking na całym świecie. Zwracają jednocześnie uwagę na pewien mało zauważalny aspekt wyścigu technologicznego, który pozornie może świadczyć, że oferta banków w zakresie bankowości prywatnej nie nadąża za trendami rynku, podając za przykład brak dedykowanych aplikacji na smartfony dla tej grupy klientów.
Tempo ewolucji usług świadczonych w ramach private bankingu wyznaczają przede wszystkim sami jego Klienci, którzy nie tyle oczekują znacznych ułatwień w bieżącej obsłudze, co spersonalizowanej oferty i indywidualnego podejścia – ponownie podkreślając relacyjny charakter private bankingu. Na brak rewolucyjnych zmiany w bankowości prywatnej zawraca uwagę również Zbigniew Kluza zauważając, że pomimo tak dynamicznego rozwoju e-usług i coraz szerszego wykorzystywania nowoczesnych technologii w obsłudze zamożnych klientów, Polacy nadal cenią sobie możliwość kontaktu z placówką banku, wyjaśniając jednocześnie przyjęte przez PKO BP podejście polegające na zachowaniu równowagi w biznesie. Bank ten dostrzegając wagę nowoczesnych technologii, podjął współpracę z podmiotami z innowacyjnych obszarów: bierze udział w programie bankowym „Let’s fintech”, aniołami biznesu, czy zarządzającymi funduszem Venture Capital, inwestującym w projekty na ich bardzo wczesnym etapie rozwoju, a jednocześnie utrzymuje oczekiwane przez klientów bardziej klasyczne formy obsługi.
Równomiernie z ewolucją, a może wręcz rewolucją technologiczną, zmianie ulega struktura wiekowa Klientów banków, w tym sektora private bankingu.
Według deVere Group – jednej z wiodących na świecie organizacji doradztwa finansowego, w 2022 r. popularność aplikacji finansowych wzrosła prawie o dwie trzecie: przy czym najczęściej używana jest przez osoby pochodzących z wyżów demograficznych. Zwiększenie wykorzystania narzędzi Fintech deklarowało:
- 78 proc. klientów z wyżu demograficznego z lat 1946–1964,
- 71 proc. przedstawicieli pokolenia X (urodzeni w latach 1965–1980) i
- 67 proc. milenialsów (urodzonych w latach 1981–1996).
Tym samym, do pierwszych klientów private bankingu – budujących samodzielnie swoje majątki biznesmenów lat 90. XX wieku, ufającym sprawdzonym rozwiązaniom, dołączają ich sukcesorzy – jak określa ich Zbigniew Kluza – „mieszanka inwestorskiego konserwatyzmu i poszukiwania nowych dróg” oraz całkiem nowa grupa klientów, „których majątki wyrosły od początku nowej rzeczywistości”.
Zbigniew Kluza, oprócz otwartości na nowe technologie, zauważa u młodszych Klientów bankowości prywatnej, wrażliwość na kwestie społeczne, zainteresowanie „zielonymi” inwestycjami, które tak wspaniale wpisują się w kwestię zyskujący popularność trend zrównoważonego rozwoju – ESG oraz chęć do wspierania innych w prowadzeniu biznesu, np. w ramach powstających grup aniołów biznesu. Jak mówi:
„Aniołowie biznesu to społeczność ludzi doświadczonych w prowadzeniu własnych firm – oprócz finansowania oferują także młodym firmom wiedzę merytoryczną, a przy okazji zapewniają rozległą sieć kontaktów biznesowych. PKO BP wspiera tę społeczność, dostrzegając ogromny potencjał jaki tkwi we wzajemnym wspomaganiu się rodzimego biznesu, szczególnie w obszarze nowych technologii i związanych z nim start-up`ami, których rozwój może decydować w niedalekiej przyszłości o sile polskiej gospodarki”.
Zmiana struktury wiekowej klientów private bankingu łączy się z tematem sukcesji.
Zmiana generacyjna polskiego biznesu
W Polsce 80 proc. Klientów private bankingu stanowią przedsiębiorcy. Według danych Ministerstwa Rozwoju i Technologii ponad 830 tyś. polskich przedsiębiorstw deklaruje, że jest firmami rodzinnymi. Wiele z nich stoi dziś u progu sukcesji – przekazania zgromadzonego majątku na swoje dorosłe dzieci. Ochronę integralności i trwałości firm ma zapewnić nowopowstała osoba prawna – Fundacja Rodzinna, powołana do życia 22 maja 2023 r. na mocy Ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023, poz. 326).
Powstawanie w Polsce nowego prawnego narzędzia umożliwiającego łatwiejsze zarządzanie majątkiem w ramach transferu pokoleniowego, umożliwia bankom świadczonym usługi private bankingu patrzenie na relację z klientem z jeszcze szerszej perspektywy i tworzenie długofalowych (wielopokoleniowych) strategii zarządzania aktywami.
Nowopowstałe rozwiązanie poszerza wachlarz oferowanych usług stanowiąc potencjał rozwojowy sektora, tak by na wzór krajów, w których private banking funkcjonuje znacznie dłużej (dla przykładu w Wielkiej Brytanii) nikogo nie dziwił fakt, że dany klient, a w dokładnie konkretna rodzina jest związana z tą samą instytucją bankową od kilku pokoleń. Zapewnienie wsparcia w procesie sukcesji na każdym etapie jej planowania i przeprowadzania, w najbliższym czasie w Polsce może się stać jednym z wiodącym obszarów w bankowości prywatnej.
Tym samym jesteśmy świadkami ważnej zmiany, powstawania pierwszego ogniwa wielopokoleniowego łańcucha gromadzenia majątku, dlatego, jak zauważa Zbigniew Kluza:
„Wszechstronność i sukcesja to dwa tematy niezwykle istotne dla rozwoju rynku bankowości prywatnej – trzeba patrzeć na relację z klientem z szerszej perspektywy – wielopokoleniowej i różnorodności prowadzonego biznesu. Planujemy spójny program wspierania firm rodzinnych w procesie sukcesji od założenia fundacji, a następnie przekazania firm w ręce kolejnych pokoleń i codzienną dbałość o każdy aspekt ich własności. Chcemy być partnerem klienta w każdym wymiarze, także operacyjnym. Chodzi nam o zaproponowanie klientom holistycznego podejścia – dla nich i ich firm”.
Rola kobiet
Kolejną wartą zauważenia zmianą w strukturze klientów private bankingu jest wzrost ilości zamożnych kobiet, która jest pokłosiem umocnienia się roli pań w biznesie.
Według raportu Grant Thornton „Polski biznes otwarty na kobiety” – opublikowanego 8 marca 2020 roku, kobiety stanowią 38% wyższej kadry kierowniczej (stanowiska prezesa, miejsca w zarządzie i szefów pionów) plasując Polskę w ścisłej światowej czołówce – wyprzedzając chociażby Niemcy – w których kobiety takie stanowiska zajmują jedynie w 30 procentach, czy Wielką Brytanię i USA (odpowiednio: 29 procent i 28 procent). Trend potwierdza również Zbigniew Kluza wskazując, iż kobiety stanowią coraz liczniejszą grupę klientów bankowości prywatnej banku PKO BP – sięgającą 47% i dodając, iż:
„Przyszłość, to rzeczywistość, w której będzie jeszcze więcej Kobiet, przecierające szlaki Kobiety Inwestorki – Przedsiębiorczynie, Aniołowie Biznesu, Mentorki i Menadżerki. Współpracują ze sobą w celu napędzania zmian i kształtowania przyszłości dzięki inwestycjom prowadzonym przez kobiety. Nie tylko jednoczymy się po to, aby wzajemnie się wzmacniać; Przecieramy ścieżki dla kobiet na każdym etapie ich kariery również w finansach. Wśród Klientów Bankowości Prywatnej prawie połowa to Kobiety 47%, dlatego potrzeba nam coraz więcej Pań, które świetnie sprawdzają się w roli doradców kluczowych klientów banku. Zrównoważone zespoły pod względem płci osiągają lepsze wyniki, łatwiej współpracują ze sobą, są wszechstronne i ukierunkowane na wspólne dobro”.
Private banking w Polsce ma krótką historię. Jednak „zaszyte w jego DNA” indywidualne podejście do klienta, przy jednoczesnym nieprzerwalnym od kilku lat wzroście zamożności społeczeństwa i rozwoju nowych sposobów dokonywania inwestycji, pozwala patrzeć z dużym optymizmem na dalsze losy tego segmentu. Pojawianie się innowacyjnych rozwiązań technologicznych na rynku mogą wręcz pomóc w tworzeniu jeszcze bardziej spersonalizowanej oferty, a wraz z rosnącą mobilnością klientów i globalizacją, takie usługi bankowości prywatnej, jak pakiety ubezpieczeń, wsparcie concierge będą nabierały jeszcze większego znaczenia.