Przez ostatnie lata ulga IP BOX była jedną z najbardziej atrakcyjnych form opodatkowania w Polsce. Pozwalała legalnie płacić zaledwie 5 proc. podatku dochodowego od zysków z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Na tym rozwiązaniu oparły swoje finanse tysiące specjalistów, zwłaszcza z branży nowych technologii. Programiści na B2B, działający w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, masowo wykorzystywali IP BOX, wykazując, że tworzą autorski kod i prowadzą działalność B+R. W zamian zamiast 12, 32 czy 19 proc. podatku płacili jedynie 5 proc., często oszczędzając dziesiątki tysięcy złotych rocznie. Według Ministerstwa Finansów idea ulgi została jednak wypaczona i stała się narzędziem prostej optymalizacji podatkowej, a nie wsparciem dla rozbudowanych zespołów badawczo-rozwojowych.
Nowelizacja przepisów
Projekt nowelizacji ustaw dochodowych oznaczony jako UD116 to kubeł zimnej wody dla branży IT. Resort finansów chce, aby od 1 stycznia 2026 r. ulga IP BOX była dostępna praktycznie tylko dla firm z realną strukturą zatrudnienia. Kluczowa zmiana to wprowadzenie obowiązkowego wymogu zatrudniania co najmniej trzech osób. Muszą to być pracownicy niepowiązani z podatnikiem, zatrudnieni na umowę o pracę przez minimum 300 dni w roku podatkowym, ewentualnie na umowy cywilnoprawne z wysokim wynagrodzeniem. W praktyce oznacza to wykluczenie z preferencji niemal wszystkich freelancerów i małych software house’ów opartych na współpracy B2B, dla których utrzymywanie trzech etatów jest po prostu nieopłacalne. Dla wielu jednoosobowych firm IT oznacza to faktyczny koniec 5-proc. stawki.
Drugim filarem projektowanej rewolucji jest danina solidarnościowa. Obecnie 4-proc. podatek od nadwyżki dochodów ponad 1 mln zł nie obejmuje dochodów opodatkowanych w ramach IP BOX. Programista zarabiający np. 1,5 mln zł rocznie i korzystający z ulgi nie płaci dodatkowych 4 proc. od kwoty powyżej miliona. Po zmianach dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej ma zostać wliczony do podstawy daniny solidarnościowej. W efekcie podatnik zapłaci nie tylko 5 proc. podatku dochodowego, ale również 4 proc. daniny od nadwyżki ponad 1 mln zł, a dodatkowo składkę zdrowotną. Dla najlepiej zarabiających efektywne obciążenie znacząco wzrośnie, a atrakcyjność IP BOX wyraźnie spadnie.
Projekt UD116 przewiduje także uszczelnienie zasad rozliczania strat i ulg. Straty z lat ubiegłych będzie można odliczać wyłącznie w ramach tego samego źródła przychodów, co ma uniemożliwić kompensowanie strat z innych działalności z zyskami objętymi IP BOX. Dochody objęte daniną solidarnościową nie będą mogły być pomniejszane o inne preferencje podatkowe, co zawęzi pole manewru dla doradców i ograniczy skomplikowane konstrukcje optymalizacyjne.
Programiści i specjaliści IT
Najwięcej stracą programiści i specjaliści IT prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą bez pracowników. Utrata możliwości stosowania stawki 5 proc. zmusi ich do wyboru podatku liniowego 19 proc. lub ryczałtu ewidencjonowanego, który w branży IT najczęściej wynosi 12 proc. Ryczałt nie pozwala jednak na rozliczanie kosztów, a podatek liniowy przy obecnej składce zdrowotnej oznacza obciążenie sięgające około jednej czwartej dochodu. Dla firm, które faktycznie zatrudniają pracowników i prowadzą szeroką działalność B+R, nowe przepisy mogą być mniej dotkliwe, o ile spełnią wymogi zatrudnienia, ale również one odczują włączenie dochodów do daniny solidarnościowej.
Eksperci zwracają uwagę, że projektowane zmiany uderzą nie tylko w indywidualnych przedsiębiorców, lecz także w cały ekosystem startupowy. IP BOX i elastyczny model współpracy B2B były dotąd istotnym argumentem za wyborem Polski jako miejsca prowadzenia działalności przez specjalistów IT z kraju i zagranicy. Ograniczenie ulgi i podniesienie obciążeń może skłonić część najlepiej zarabiających do szukania innych form opodatkowania czy nawet przeniesienia biznesu za granicę. Jedno jest pewne – jeśli projekt UD116 wejdzie w życie w obecnym kształcie, podatkowa rzeczywistość branży technologicznej w 2026 r. będzie wyglądała zupełnie inaczej niż dziś.
Czytaj też:
„Europejska emerytura” OKI na horyzoncie. Nowy sposób na odkładanie na starośćCzytaj też:
RPP znów obniżyła stopy procentowe. O tyle zmniejszą się raty kredytów