„Celem jest przyspieszenie transformacji dzięki wykorzystaniu wszystkich możliwych rozwiązań wspierających osiągnięcie naszych celów klimatycznych. Biorąc pod uwagę opinie naukowe i obecny postęp technologiczny, Komisja uważa, że prywatne inwestycje w działalność związaną z gazem ziemnym i energią jądrową odgrywają ważną rolę. Wybrane działania związane z gazem ziemnym i energią jądrową są zgodne z klimatycznymi i środowiskowymi celami UE i pozwolą nam przyspieszyć przejście od bardziej zanieczyszczającej działalności – takiej jak wytwarzanie energii elektrycznej z węgla – w stronę bardziej neutralnej dla klimatu przyszłości, opartej przede wszystkim na odnawialnych źródłach energii” – czytamy w komunikacie Komisji Europejskiej.
Akt delegowany, o którym pisze KE, to tzw. taksonomia, w ramach której poszczególne inwestycje są traktowane jako „zrównoważone” bądź nie i jeśli nie są – nie mogą uzyskiwać finansowania. Energetyka węglowa nie znalazła się w taksonomii, więc takiego wsparcia nie otrzyma. Natomiast – o co walczyła m.in. Polska – długo debatowano, czy w finalnej wersji taksonomii powinny znaleźć się elektrownie gazowe i jądrowe. Ostatecznie tak się stało, ponieważ w akcie przedstawionym przez KE uwzględniono, by taksonomia:
- została uzupełniona o unijną systematykę dotyczącą zrównoważonego rozwoju o dodatkowe działalności ekonomiczne sektora energetycznego.
- wprowadzała określone wymogi dla przedsiębiorstw dotyczące ujawniania informacji, związane z ich działalnością w sektorach gazowym i energetyki jądrowej.
Model redukcji emisji, przygotowany przez Komisję, a dotyczący ścieżek zgodnych z porozumieniem paryskim zakłada, że gaz ziemny będzie stanowić 22% krajowego zużycia energii brutto w 2030 r. i 9% w 2050 r.
Czytaj też:
„Ponadpartyjny” list europosłów do KE. Inicjatorami politycy z KO i PiS
Założenia odnowionej taksonomii
Zgodnie z nową, przygotowaną przez Komisję regulacją każda nowa elektrownia/ciepłownia oparta na gazie (lub odnowiona elektrociepłownia lub elektrociepłownia) powinna znaleźć się poniżej progu emisji na poziomie 100g CO2/kWh w cyklu życia lub spełniać szereg rygorystycznych warunków i uzyskać pozwolenie na budowę do 2030 r. Co ważne, wykorzystanie gazu powinno zastąpić zakłady pracujące na bardziej zanieczyszczających stałych i ciekłych paliwach kopalnych (np. węgiel).
Jeśli chodzi o kogenerację energii cieplnej i elektrycznej oraz działalność grzewczą/chłodzącą, w przypadku każdej nowej elektrowni opalanej gazem ziemnym, która ma zostać wybudowana, elektrownia węglowa o tej samej mocy musi zostać usunięta, aby spełnić techniczne kryteria kwalifikacji.
Jeśli chodzi o wytwarzanie energii, moc elektrowni gazowej nie może przekraczać mocy elektrowni węglowej o więcej niż 15%. Obiekty muszą zintegrować szybkie przejście na odnawialne źródła energii z wyraźnym zobowiązaniem do pełnego przejścia na odnawialne lub niskoemisyjne źródła energii do 31 grudnia 2035 r.
Komisja Europejska zaznaczyła w akcie delegowanym, że energia jądrowa stanowi niskoemisyjne źródło energii. Po zasięgnięciu opinii naukowej stwierdziła, że energia jądrowa, z zastrzeżeniem rygorystycznych warunków bezpieczeństwa i ochrony środowiska (w tym usuwania odpadów), które zapewniają poszanowanie zasad, nie powoduje znaczącej szkody, może odgrywać rolę w przejściu na neutralność klimatyczną zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.
Energia jądrowa generuje stosunkowo niewielką ilość odpadów w porównaniu z dużą ilością wytwarzanego ciepła i/lub energii elektrycznej. Produkuje głównie odpady promieniotwórcze o niskiej aktywności, dla których istnieją składowiska działające od dziesięcioleci, podczas gdy wysokoaktywne odpady promieniotwórcze stanowią 1% wszystkich odpadów jądrowych.
Ramy regulacyjne UE ustanawiają wymóg prawny dla polityk krajowych, aby ograniczyć wytwarzanie odpadów promieniotwórczych do minimum.
W szczególności powinny funkcjonować zakłady unieszkodliwiania odpadów o niskiej aktywności, a państwa członkowskie powinny posiadać szczegółowy plan uruchomienia do 2050 r. obiektu unieszkodliwiania odpadów radioaktywnych o wysokiej aktywności. Zabroniony jest wywóz odpadów promieniotwórczych w celu unieszkodliwienia w państwach trzecich.
Taksonomia z uwzględnieniem gazu i energetyki jądrowej
Dokładniej, niniejszy uzupełniający akt delegowany dotyczący klimatu obejmuje następujące działania:
Działania związane z energią jądrową:
- Zaawansowane technologie z zamkniętym cyklem paliwowym („Generacja IV”) w celu zachęcenia do badań i innowacji w zakresie przyszłych technologii pod względem norm bezpieczeństwa i minimalizacji odpadów (bez klauzuli wygaśnięcia);
- Nowe projekty elektrowni jądrowych do wytwarzania energii, które będą wykorzystywały najlepsze dostępne istniejące technologie („Generacja III+”), będą uznawane do 2045 r. (data uzyskania pozwolenia na budowę);
- Modyfikacje i modernizacje istniejących instalacji jądrowych w celu przedłużenia okresu eksploatacji będą uznawane do 2040 r. (data zatwierdzenia przez właściwy organ)
Działania związane z gazem:
- Wytwarzanie energii elektrycznej z kopalnych paliw gazowych
- Wysokosprawna kogeneracja ciepła/chłodu i energii z kopalnych paliw gazowych
- Produkcja ciepła/chłodu z kopalnych paliw gazowych w wydajnym systemie ciepłowniczym i chłodniczym
Każda działalność związana z gazem musi spełniać jeden z następujących progów emisji:
- emisje w cyklu życia poniżej 100gCO2e/kWh lub
- do 2030 r. (data uzyskania pozwolenia na budowę), a w przypadku braku dostępności OZE w wystarczającej skali, emisje bezpośrednie wynoszą poniżej 270gCO2e/kWh lub, w przypadku działalności związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej, ich roczna bezpośrednia emisja GHG nie może przekroczyć średnio 550kgCO2e/ kW mocy obiektu przez 20 lat. W takim przypadku działalność musi spełniać szereg warunków kumulatywnych: np. zastępuje obiekt wykorzystujący stałe lub płynne paliwa kopalne, działalność zapewnia pełne przejście na gazy odnawialne lub niskoemisyjne do 2035 r. oraz regularną niezależną weryfikację zgodności z kryteriami.
Co dalej z taksonomią?
Komisja oczekuje, że akt delegowany wejdzie w życie od dnia 1 stycznia 2023 r.
Parlament Europejski i Rada (które przekazały Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych w ramach rozporządzenia w sprawie) będą miały cztery miesiące na przeanalizowanie dokumentu i, jeżeli uznają to za stosowne, na zgłoszenie wobec niego sprzeciwu.
Mogą te zawnioskować o dodatkowe dwa miesiące na przeprowadzenie kontroli. Rada będzie miała prawo wniesienia sprzeciwu wobec aktu w drodze wzmocnionej większości kwalifikowanej, co oznacza, że co najmniej 72% państw członkowskich – tj. co najmniej 20 państw członkowskich – reprezentujących co najmniej 65% ludności UE musi zgłosić sprzeciw wobec aktu delegowanego.
Parlament Europejski może wyrazić sprzeciw, jeżeli większość (tj. 353) posłów podczas posiedzenia plenarnego zagłosuje przeciwko.
Czytaj też:
Miliardy z ETS nie poszły na transformację. Należy zacząć inwestować jak najszybciej