Urlop jest jednym z praw pracownika, zapisanych w Kodeksie pracy. Jego zasady uzależnione są od typu wolnego, które zostaje wzięte. Okazuje się jednak, że o niektórych zasadach nie wiedzą zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Dowiedzmy się, jakie obowiązują typy urlopów, ile trwają i czy możemy nie otrzymać wolnego.
Jakie są rodzaje urlopów?
Niektóre typy urlopów uzależnione są od regulaminu firmy. Jednym z takich urlopów jest urlop sabatyczny. Skierowany jest na niego pracownik, po którym widać mniejszą efektywność i wypalenie zawodowe. Jednak oprócz takich dni wolnych, Kodeks reguluje dużo innych form wzięcia wolnego.
Urlop wypoczynkowy
Urlop wypoczynkowy przysługuje każdej osobie zatrudnionej na umowie o pracę. Nowi pracownicy otrzymują jeden/dwa dni urlopu po każdym przepracowanym miesiącu pracy. Dopiero w kolejnym roku nabywają wszystkie przysługujące dni urlopowe, które są ważne już od 1 stycznia.
Ilość dni urlopu jest uzależniona od stażu pracy i ostatniej ukończonej szkoły. Przy stażu większym niż 10 lat, przysługuje nam 26 dni urlopu. Przy mniejszej liczbie lat otrzymamy 20 dni urlopu. Niezależnie od ilości przysługujących dni, każdy z pracowników powinien obowiązkowo wykorzystać 14 dni wolnego ciągiem.
Urlop na żądanie
4 z 20/26 dni urlopu wypoczynkowego możemy zamienić na tzw. urlop na żądanie. Różni się od urlopu wypoczynkowego tym, że może zostać zgłoszony nawet chwilę przed rozpoczęciem pracy. Nie mamy również obowiązku uzasadniania nagłego dnia wolnego. Jeśli pracodawca nie ma uzasadnionego powodu, nie może odmówić nam urlopu na żądanie.
Urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny zostaje przyznany pracownikowi za jego wolą. Często wykorzystywany jest w momencie, w którym nie posiada już urlopu wypoczynkowego. Jak sama nazwa wskazuje, za urlop bezpłatny pracownik nie otrzyma żadnego wynagrodzenia. Dodatkowo okres takiego wolnego nie liczy się do lat pracy.
Urlop szkoleniowy
Ten typ urlopu przysługuje wyłącznie osobom, które wciąż się kształcą. Daje możliwość rozwoju nowych kompetencji. Czasami to pracodawca proponuje urlop szkoleniowy. Dzięki temu pracownik może podjąć się dodatkowych kursów czy studiów podyplomowych. Jest on płatny na takich samych zasadach jak urlop wypoczynkowy. Może wykorzystać 6 dni w przypadku:
- przystępowania do egzaminów eksternistycznych;
- przystępowania do matury;
- przystępowania do egzaminu zawodowego.
Studenci mogą wykorzystać 21 dni wolnego na przygotowanie pracy dyplomowej i nauki do egzaminu.
Urlop macierzyński
Ten rodzaj urlopu przysługuje z tytułu urodzenia dziecka. Może z niego skorzystać matka oraz ojciec. Młody tatuś jednak może iść na urlop "tacierzyński" tylko wtedy, kiedy matka zrzeknie się swojego urlopu. Przysługuje on każdemu rodzicowi, niezależnie od stażu pracy. Jego długość uzależniona jest od ilości urodzonych dzieci:
- jedno dziecko – 20 tygodni urlopu;
- dwoje dzieci – 31 tygodni urlopu;
- troje dzieci – 33 tygodnie urlopu.
Urlop macierzyński należy wykorzystać do czasu, w którym dziecko ukończy siódmy rok życia.
Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski mogą wykorzystać rodzice, którzy wykorzystali już urlop macierzyński/tacierzyński. Można o niego wnioskować najpóźniej 21 dni przed rozpoczęciem takiego wolnego. Jest on w pełni płatny i udzielany jednorazowo.
Nie ma konieczności wykorzystania całego urlopu rodzicielskiego w jednym momencie. Istnieje możliwość podzielenia go na maksymalnie cztery części. W przypadku tego urlopu oboje rodziców może z niego skorzystać w tym samym czasie. Jego maksymalna długość uzależniona jest od ilości urodzonych przy jednym porodzie dzieci:
- Jedno dziecko – 32 tygodnie urlopu;
- Więcej dzieci – 34 tygodnie urlopu;
- Przysposobienie dziecka w wieku do siedmiu lat – 29 tygodni.
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski przez swoją nazwę kojarzy się z urlopem tacierzyńskim. Działa jednak na nieco innych zasadach. Urlop ojcowski trwać może do 14 dni i wypłacane jest 100 proc. wynagrodzenia. Można z niego skorzystać w momencie, w którym dziecko nie ukończyło jeszcze dwóch lat. Zgłoszenie takiego urlopu powinno nastąpić nie później niż na tydzień przed jego wykorzystaniem.
Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy przysługuje do momentu, w którym dziecko ukończy 6 lat. Skorzystać z niego mogą rodzice z minimum półrocznym stażem w pracy. Takie wolne trwać może maksymalnie 36 miesięcy. Jeden miesiąc natomiast przysługuje domyślnie drugiemu z rodziców dziecka.
Urlop okolicznościowy
Urlop okolicznościowy można otrzymać na ślub lub pogrzeb kogoś z bliskiej rodziny. Nie jest odbierany z podstawowego urlopu wypoczynkowego. To dodatkowe wolne, które zostaje wyszczególnione we wnioskach urlopowych.
Czy pracodawca może odmówić urlopu?
Pracodawca również posiada pewne prawa i obowiązki. Są one związane także z urlopami pracowników. Aby pracownik udał się na urlop, konieczne jest przekazanie pracodawcy stosownego wniosku.
Szef musi mieć na uwadze utrzymanie odpowiedniego trybu pracy w swojej firmie. Z tego też powodu może zaakceptować lub odrzucić prośbę o dni wolne. Jednak prawo to różni się w zależności od rodzaju urlopu, który chcemy wziąć.
Urlop zgłoszony przez pracownika nie zawsze musi zostać zaakceptowany. Pracodawca może zdecydować się na zaproponowanie innej daty. W niektórych firmach powstają specjalne plany urlopowe, które ruszają już na początku roku. Dzięki temu łatwiej jest zaplanować zapotrzebowanie pracowników w sezonie wypoczynkowym.
Czy pracodawca może ściągnąć nas w trakcie urlopu do pracy?
Pracodawca może zadzwonić do nas i poprosić o powrót do pracy. Dotyczy to zarówno urlopu wypoczynkowego, jak i tego na żądanie. W obu przypadkach zobowiązani jesteśmy udać się do firmy zgodnie z otrzymanym poleceniem służbowym.
Istnieje jednak pewna różnica pomiędzy ściągnięciem z urlopu wypoczynkowego a urlopu na żądanie. Za urlop wypoczynkowy pracodawca musi oddać nam pieniądze. Wysokość odszkodowania powinna pokryć transport nas z urlopu oraz wszystkie inne opłaty związane z wolnym. Wliczone są w to opłaty za hotel, biuro podróży czy zarezerwowane dodatkowe atrakcje.
Co w sytuacji, w której nie wykorzystam urlopu?
Niewykorzystany urlop wypoczynkowy przechodzi na kolejny rok. Można go wykorzystać najpóźniej do września. W sytuacji, w której pracownik nie zostanie wysłany na takie wolne, pracodawcy grozi kara grzywny.
W obawie przed karą finansową pracodawcy decydują się wysyłać pracowników na obowiązkowy urlop. Termin też może zostać uzgodniony pomiędzy dwiema stronami. Czasami jednak pracodawca przekazuje pracownikowi odgórny termin jego wolnego.
Istnieje również kilka przypadków, kiedy urlop wypoczynkowy ważny jest przez kolejne kilka lat. Są to sytuacje, w których np. osoba przebywa na urlopie rodzicielskim. Zanim poszła na wolne, pozostały jej dni urlopu wypoczynkowego. Będzie musiała je wykorzystać najpóźniej do najbliższego września po powrocie do pracy.
Co z urlopem przy zmianie pracy?
Urlop jest jednym z tematów powodujących problemy w momencie zmiany miejsca pracy. Dni wolne nie przechodzą do nowego pracodawcy. Należy się z nich rozliczyć z obecną firmą. Istnieją dwa sposoby domknięcia sprawy urlopów.
Pierwszym sposobem na rozliczenie z urlopu jest wypłacenie ekwiwalentu. Za każdy niewykorzystany dzień urlopu pracownik dostanie wynagrodzenie. Wyniesie ono tyle, co za każdy dzień roboczy. Częściej jednak pracownicy decydują się na alternatywne rozwiązanie. Jest nim wykorzystanie pozostałego urlopu wypoczynkowego w trakcie trwania wypowiedzenia.
Czytaj też:
Inteligentne biura na miarę XXI wieku. Jakie są obecnie preferencje i potrzeby tworzenia zdrowej przestrzenie pracy w biurze?Czytaj też:
Coraz więcej firm skarży się na brak pracowników. Na oferty kręcą nosem również cudzoziemcy