Szybki wzrost cen towarów i usług odbił znaczne piętno na większości gospodarstw domowych nie tylko w Polsce, ale także na świecie. Niepewna sytuacja polityczna i ekonomiczna widoczna jest każdego dnia. Wysokie ceny żywności, gazu, prądu i paliwa znacząco uprzykrzają życie Polaków. Powodów do radości nie mają też kredytobiorcy, ponieważ rosnące stopy procentowe realnie wpłynęły na podniesienie ich miesięcznych rat nawet dwukrotnie. Czy właśnie tak wygląda inflacja? Czym właściwie jest to zjawisko, którego doświadczamy? Czy deflacja to antidotum na całe zło inflacji? Jakie są skutki tych dwóch zjawisk ekonomicznych?
Inflacja — co to?
Inflacja to jedno ze zjawisk w ekonomii, gdy mamy do czynienia ze spadkiem siły nabywczej pieniądza. Łączy się to z jednoczesną podwyżką cen towarów i usług, co w praktyce oznacza, że za tę samą kwotę kupimy znacznie mniej niż przed inflacją.
Inflację możemy obliczyć na podstawie wskaźnika inflacji konsumenckiej, czyli CPI. Jest to skrót od angielskiej nazwy “Consumer Price Index”. Obliczenia te wykonywane są na podstawie cen detalicznych danych produktów obowiązujących na rynku w dany miesiącu oraz na podstawie tzw. koszyka konsumenckiego. Koszyk ten to inaczej wszystkie towary, które zostały zakupione przez jedno przykładowe gospodarstwo domowe w ciągu całego roku. W ten sposób możemy obliczyć miesięczny i roczny wzrost inflacji.
Obecnie według statystyk Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce panuje inflacja rzędu 15,5% (dane na lipiec 2022). Jak podają ekonomiści, wskaźnik ten nie urósł od czerwca, jednak nie jest to jeszcze wystarczający powód, aby spodziewać się spadku inflacji. Ekonomiści z mBanku twierdzą, że szczyt inflacji może przypaść na jesień tego roku w związku z rozpoczęciem programów rządowych między innymi wypłaty 14 emerytury oraz przedłużeniem tarczy antyinflacyjnej. Niepewne jest także sytuacja z cenami żywności — wiele zależy od wznowienia eksportu na Ukrainie, który przez obecną wojenną sytuację praktycznie się zatrzymał.
Rodzaje inflacji
Warto wiedzieć, że wyróżniamy kilka rodzajów inflacji, które zostały wyodrębnione ze względu na przyczyny oraz na stopień zachodzących procesów inflacyjnych. Należy jednak zaznaczyć, że sama inflacja, w swojej początkowej formie nie jest zjawiskiem negatywnym, a wręcz jest zjawiskiem napędzającym wzrost gospodarczy kraju. Przez większość czasu inflacja jest obecna w naszym życiu, jednak jej wskaźnik jest tak mały, że nie odczuwamy jej obecności. Problem zaczyna się wtedy, gdy stopień inflacji zaczyna niepokojąco szybko rosnąć, a wskaźniki przekraczają dopuszczalny pułap procentowy. To właśnie ze względu na te procesy natężenia możemy wyróżnić kilka rodzajów inflacji:
- Inflacja pełzająca — to właśnie przywołana powyżej typowa sytuacja gospodarcza, w której nieznaczna inflacja staje się motorem napędowym gospodarki. Jej wskaźnik nie może jednak przekraczaj 5% w skali roku.
- Inflacja krocząca — jest to powolny wzrost wskaźnika inflacji w skali roku od 5 do 10%. Jest to moment, w którym można wprowadzić jeszcze jakieś działania antyinflacyjne, jednak ich powodzenie zależy w szczególności od przyczyn wzrostu cen.
- Inflacja galopująca — wskaźnik inflacji rośnie w tym wypadku w bardzo szybkim tempie i przekracza 10% rocznie. Ten rodzaj inflacji ma już swoje negatywne skutki w gospodarce oraz jest znacznie odczuwalny w codziennym życiu obywateli.
- Hiperinflacja — wynika z załamania systemu gospodarczego kraju. Dochodzi do natychmiastowego wzrostu cen przy jednoczesnym załamaniu wartości pieniądza.
Ponadto możemy podzielić także inflację ze względu na przyczyny procesów inflacyjnych. W takim wypadku wyróżniamy:
- Inflacja popytowa — wynika ze zbyt dużej ilości pieniądza w obiegu. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn inflacji. Wpływa to na zwiększenie popytu, za którym nie nadąża podaż. W ten sposób dochodzi do podwyższenia cen.
- Inflacja kosztowa — rosnące koszty produkcji towarów, wpływają na podniesienie cen samych towarów.
- Inflacja strukturalna — to połączenie dwóch powyższych rodzajów inflacji spowodowanych zarówno sytuacją na rynku światowym jak i na rynku rodzimym.
Deflacja — co to?
Procesem odwrotnym do inflacji jest deflacja. Na czym polega? Deflacja jest sytuacją, gdy mamy do czynienia ze spadkiem cen. Jest to zwiększenie siły nabywczej pieniądza, często nazywane ujemnym wskaźnikiem inflacji. W związku ze spadkiem cen, za tę samą kwotę możemy nabyć więcej niż przed deflacją. Mogłoby się wydawać, że jest to zjawisko pozytywne, szczególnie dla konsumentów, jednak tak jak w przypadku inflacji, jej zbyt wysoki poziom może prowadzić do poważnych konsekwencji ekonomicznych. Długotrwała i wysoka deflacja może prowadzić do zastoju gospodarczego spowodowanego zmniejszeniem produkcji, w związku z jej nieopłacalnością oraz zwiększeniem bezrobocia, a co za tym idzie wydatków przeznaczanych przez państwo na programy socjalne.
Aby nie dopuścić do takiego rozwoju sytuacji, państwa powinny koncentrować swoją ekonomiczną uwagę na utrzymywaniu stałego celu inflacyjnego, oczywiście na niskim poziomie, który pomaga utrzymać dezinflację na odpowiednim wskaźniku, który jest przyjazny dla obywateli, a nie zagraża sytuacji gospodarczej kraju.
Czytaj też:
Czy warto inwestować w obligacje indeksowane inflacją – wady i zalety tego typu obligacji