Na dachach ilu budynków mieszkalnych i gospodarczych znajduje się wysoce szkodliwy azbest? Nie wiadomo, bo nigdy nie sporządzono kompletnego spisu budynków, w których zastosowano azbest. Szacuje się, że w Polsce znajdowało się około. 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest: w pokryciach dachów i elewacjach budynków. Samych pokryć dachowych z azbestu jest około 1,5 mld. m2. Połowę istniejącego azbestu wykorzystano w budownictwie indywidualnym.
Długie odchodzenie od azbestu
19 czerwca 1997 r. uchwalono ustawę o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Od 28 marca 1999 r. zakazano obrotu azbestem. W krajach UE obowiązuje on od 2005 r. Obecnie realizowany jest Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Zgodnie z rozporządzeniem ministra gospodarki z 13 grudnia 2010 r. stosowanie tego materiału w Polsce jest dopuszczalne do 31 grudnia 2032 r. Dotrzymanie tego terminu wydaje się jednak bardzo mało prawdopodobne.
Na zbyt powolne „odchodzenie od azbestu” zwrócił ministrowi rozwoju uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich. Wyjaśnił, że wpływają do niego skargi właścicieli budynków – którzy chcieliby wymienić dachy z azbestu, lecz nie mają na to środków – jak i osób, które mieszkają w sąsiedztwie takich obiektów i doświadczają negatywnego oddziaływania. Ujawniają to problem niemożności zobowiązania właściciela do usunięcia wyrobu z azbestu, gdy nie zostało ocenione to jako pilne, a właściciel sam go nie usuwa.
Dofinansowanie na usunięcie azbestu
Decyzja taka często wynika z braku środków na remonty i zależy od indywidualnych przekonań właścicieli czy zarządców nieruchomości.
Na usunięcie azbestu można otrzymać dofinansowanie do 20 tys. zł. Właściciele domów czy budynków gospodarczych krytych dachem z eternitem powinni zapoznać się z „Ogólnopolskim programem finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest", który prowadzony jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Beneficjentami programu są gminy, związki międzygminne, powiaty działające na rzecz właścicieli lub posiadaczy domów na ich terenie, a w naborze na 2023 r. przewidziano łączną kwotę dofinansowania sięgającą 100 mln zł. Środki są oferowane w formie bezzwrotnych dotacji.
Jeśli rolnik chciałby skorzystać z dofinansowania wymiany dachów, musi spełnić dwa warunki:
- uzyskać zgodę na ustanowienie zabezpieczenia w postaci weksla in blanco,
- złożyć deklarację wekslową sporządzoną na formularzu udostępnionym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
W przypadku właścicieli domów jednorodzinnych nie ma oddzielnego programu dofinansowania wymiany dachu. Niemniej gminy mają obowiązek odebrać i zutylizować azbest, a mieszkaniec nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów.
Usuwanie azbestu idzie bardzo powoli
Najwyższa Izba Kontroli w 2022 roku ostrzegała, że w tym tempie usunięcie azbestu zajmie jeszcze 60 lat. Z informacji NIK wynika bowiem, że przez pierwsze 12 lat Programu usunięto jedynie 17 proc. wyrobów azbestowych. A dotyczy to jedynie wyrobów zinwentaryzowanych. Ich dokładna liczba wciąż nie jest znana. Dane szacunkowe z 2009 r. mówiły o 14,5 mln ton zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych.
Zdaniem NIK prowadzona przez MRiT Baza Azbestowa nie odzwierciedla rzeczywistego stanu co do liczby wyrobów azbestowych. W praktyce uniemożliwia to należyte monitorowanie realizacji Programu.
Czytaj też:
Ogromne ilości azbestu nadal zalegają na polskich dachach. „Rekordzista” pozbędzie się go za 148 latCzytaj też:
Włoski azbest zabił tysiące ludzi. Miliarder i baron skazani