Od 1 października 2025 r. w Polsce obowiązuje system kaucyjny obejmujący butelki PET do 3 l, puszki aluminiowe do 1 l oraz szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 l. Przy zakupie napoju doliczana jest kaucja: 50 groszy dla plastiku i metalu oraz 1 zł dla szkła. Zwrot pieniędzy otrzymasz po oddaniu pustego, oznaczonego opakowania z czytelnym kodem kreskowym – paragon nie jest potrzebny. Ideą systemu jest motywowanie do zwrotu opakowań i ograniczanie odpadów.
Kaucja przepada
Jeśli jednak butelka lub puszka trafi do żółtego pojemnika, kaucja przepada. Szacunki wskazują, że nieodebrane depozyty mogą sięgać nawet 1,5 mld zł rocznie. Te środki nie znikają – trafiają do operatorów systemu kaucyjnego, czyli spółek powołanych przez producentów napojów i sieci handlowe. Wśród nich są m.in. OK Operator Kaucyjny (Lidl, Kaufland, PreZero), Kaucja.pl (Coca-Cola, Maspex, PepsiCo, Van Pur) oraz Polski System Kaucyjny (Carlsberg, Żywiec, Kompania Piwowarska). Operatorzy rozliczają sklepy, organizują transport i recykling, finansują infrastrukturę i nadzorują przepływ kaucji. Działają w modelu non profit, a uzyskane wpływy – z nieodebranych kaucji, opłat producentów czy sprzedaży surowców – muszą pokrywać koszty funkcjonowania i rozwój systemu, w tym logistykę, wynagrodzenia, kampanie edukacyjne i zakup recyklomatów. Nadzór nad systemem sprawuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Nowe przepisy nakładają obowiązek na sklepy o powierzchni powyżej 200 m² – muszą przyjmować puste opakowania. Mniejsze punkty mogą dobrowolnie przystąpić do zbiórki. Na starcie wiele miejsc prowadzi zwroty ręcznie, a liczba automatów kaucyjnych będzie sukcesywnie rosła. Część urządzeń drukuje bony na zakupy, lecz klient ma prawo wymienić je na gotówkę. Zapowiedziano też interaktywną mapę punktów przyjmowania opakowań.
System kaucyjny
System kaucyjny to również odpowiedź na cele UE. Polska musi do końca 2025 r. osiągnąć co najmniej 77% selektywnej zbiórki plastikowych butelek wprowadzonych na rynek. W krajach, gdzie podobne rozwiązania działają od lat – jak Niemcy, państwa skandynawskie, Litwa, Chorwacja – poziom zwrotów sięga 90–95%. U nas skuteczność będzie zależeć od skali zwrotów w sklepach i automatach – każda butelka wrzucona do kosza to utracone 50 groszy i mniejszy efekt środowiskowy.
W praktyce, jeśli chcesz odzyskać kaucję: oddaj opakowanie w sklepie lub recyklomacie. Warunek jest prosty – musi to być opakowanie z oznaczeniem systemu i kodem kreskowym. Wyrzucenie go do żółtego pojemnika traktowane jest jak zwykła segregacja, ale bez zwrotu pieniędzy. Te środki zasilą operatorów non profit, którzy utrzymują i rozbudowują system, by osiągnąć wymagane poziomy zbiórki i recyklingu.
Czytaj też:
200 automatów tygodniowo. Biedronka przyspiesza z systemem kaucyjnymCzytaj też:
Uwaga na puszki! Te nie mają kaucji – jeden pojemnik albo mandat