Każda osoba fizyczna osiągająca przychody z działalności gospodarczej musi je opodatkować. Ma przy tym prawo do skorzystania z wybranej przez siebie formy opodatkowania. Oprócz skali podatkowej możliwy jest także wybór opodatkowania według stawki liniowej wynoszącej 19 proc., a także ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Od 2022 roku nie ma już natomiast możliwości wybór czwartej formy, a więc karty podatkowej, za pomocą której rozliczać mogą się już tylko i wyłącznie podatnicy, którzy korzystali z niej wcześniej.
Przyjrzyjmy się każdej dostępnej na ten moment formie opodatkowania dla nowopowstałych jednoosobowych działalności gospodarczych w taki sposób, aby uwypuklić plusy i minusy tych rozwiązań oraz zachodzące pomiędzy nimi różnice.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej
Opodatkowanie na zasadach ogólnych to najczęściej wybierana forma opodatkowania działalności gospodarczej. Jest to bowiem forma domyślna, którą opodatkowany jest każdy przedsiębiorca, który nie wybrał innego sposobu rozliczania się z fiskusem.
Zasady ogólne oznaczają dwie stawki podatku: 12 proc. oraz 32 proc. Podatek płacony jest przy tym od dochodu (a więc od różnicy między całkowitymi przychodami a kosztami jego uzyskania), a stawka w wyższej wysokości obowiązuje dopiero od nadwyżki dochodu ponad kwotę 120 000 zł.
Jak wygląda to w praktyce?
Podatek od dochodów uzyskanych w ciągu roku aż do kwoty 120 000 zł wyliczamy, mnożąc dochód razy stawkę podatku wynoszącą 12 proc., odejmując przy tym kwotę zmniejszającą podatek. Kwota zmniejszająca podatek wyliczana jest natomiast co roku jako iloczyn kwoty wolnej od podatku razy 12 proc. W 2023 r. ze względu na kwotę wolną równą 30 000 zł kwota zmniejszająca podatek w skali roku wynosi dokładnie 3 600 zł.
Wszelkie dochody przekraczające kwotę 120 000 zł mnożymy natomiast razy stawkę podatku wynoszącą 32 proc. W praktyce, jeżeli w ciągu roku uzyskaliśmy dochód większy niż 120 000 zł, to zapłacimy 10 800 zł podatku (kwota wyliczona jako 12 proc. z 120 000 zł minus 3600 zł) plus 32 proc. od nadwyżki ponad 120 000 zł.
Wiedząc już, jak działa opodatkowanie na zasadach ogólnych, koniecznie powiedzieć trzeba, jakie niesie ze sobą korzyści. Zgodnie z przepisami jest ich bowiem naprawdę sporo. Poniżej wymieniam tylko najważniejsze z nich:
- Możliwość rozliczania się razem z małżonkiem;
- Możliwość rozliczania w jednym zeznaniu dochodów z innych źródeł;
- Możliwość skorzystania z mnóstwa ulg, takich jak: ulga na dziecko, ulga dla rodzin 4+, ulga na działalność badawczo-rozwojową, IP BOX, ulga na nabycie terminala płatniczego, ulga termomodernizacyjna, ulga internetowa itp.;
- Możliwość dokonania odliczeń z tytułu uiszczonych składek na ubezpieczenie społeczne;
- Możliwość odliczenia dokonanych w trakcie roku wpłat na IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego), a także darowizn na cele kultu religijnego oraz na rzecz działalności kulturalnej, sportowej oraz wspierającej szkolnictwo i naukę;
Równocześnie pamiętać należy o obowiązkach, które związane są z rozliczaniem się według skali podatkowej. Podatnicy, którzy zdecydowali się na taką formę opodatkowania, zobowiązani są bowiem między innymi do:
- Wyliczania i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy (miesięcznie lub kwartalnie – choć ta druga możliwość dostępna jest tylko dla wybranych)
- Prowadzenia ewidencji zdarzeń gospodarczych oraz przychodów i kosztów uzyskania przychodów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów;
- Prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
- Prowadzenia kart przychodów pracowników;
- Sporządzania spisu z natury.
Opodatkowanie według stawki liniowej
Opodatkowanie według stawki liniowej, a więc forma, na którą często decydują się osoby osiągające wysokie dochody, polega na opodatkowaniu dochodów (a więc tak jak przy skali podatkowej: sumy osiągniętych przychodów po odjęciu od nich kosztów ich uzyskania) według jednej stawki podatku wynoszącej 19 proc.
Przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na taki rodzaj opodatkowania, zobowiązani są do prowadzenia ewidencji podatkowej – między innymi w formie księgi przychodów i rozchodów. Nie mogą skorzystać jednak z większości ulg i odliczeń, które przysługują podatnikom rozliczającym się z fiskusem na zasadach ogólnych. Nie mogą także rozliczyć w jednym zeznaniu dochodów z innych źródeł. Pozostaje tu jednak możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o poniesione straty oraz o składki na ubezpieczenie społeczne.
Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych to specyficzna forma opodatkowania, przy której (jako jedynej z tego zestawienia) nie jest opodatkowany dochód, ale przychód. Nie ma tu więc możliwości uwzględnienia w rozliczeniu kosztów uzyskania przychodów. Z tego właśnie względu ta forma opodatkowania wybierana jest głównie przez przedsiębiorców, którzy w ramach swojej działalności nie ponoszą zbyt wysokich wydatków z nią związaną.
Stawka ryczałtu jest przy tym różna w zależności od danego rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej i waha się od 2 proc. do nawet 17 proc.
To, co w największym stopniu wyróżnia tę formę opodatkowania to prostota. Pozwala bowiem prowadzić księgowość w formie uproszczonej. Konieczna jest tu tylko, prowadzona odrębnie dla każdego roku, ewidencja przychodów, a także ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Zasadniczo więc nic skomplikowanego i wymagającego szczegółowej wiedzy z zakresu rachunkowości i księgowości.
Ryczałt nie jest jednak dostępny dla każdego rodzaju działalności. Listę podmiotów wyłączonych z tej formy opodatkowania zawiera artykuł 8 Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Wśród nich wymienić należy:
- Podatników opłacających podatek w formie karty podatkowej;
- Podatników korzystających z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego;
- Podmioty prowadzące apteki;
- Działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych;
- Działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów;
- Podmioty wytwarzające wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.
Ryczałt może zastosować przy tym przedsiębiorca, który w poprzednim roku podatkowym:
- Uzyskał przychody nie wyższe niż 2 000 000 euro z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub
- Uzyskał przychody z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki, w której suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 2 000 000 euro.
Czytaj też:
Podatek od czynności cywilnoprawnych – kiedy należy go zapłacić?Czytaj też:
Czym jest czynny żal, czyli jak uniknąć kary