Dane o kontrolach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przedstawiła firma doradcza Grant Thornton w raporcie „Kontrole ZUS — jakie wnioski dla płatników płyną z kontroli prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych?". Okazuje się, że ostatnie dwa lata przyniosły znaczny wzrost liczby przeprowadzonych kontroli. O ile w latach 2020-2021 było ich łącznie ok. 30 tys. (wpływ na to miała pandemia), to w latach 2022-2023 ich częstotliwość niemal się podwoiła osiągając poziom blisko 54 tys.
Twórcy raportu przypominają, że kontrola płatników składek jest jednym z kluczowych zadań ZUS, wynikającym z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jej celem jest ocena, czy płatnicy składek prawidłowo wywiązują się ze swoich obowiązków w zakresie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, obliczania i opłacania składek oraz wypłacania świadczeń. Inspektorzy ZUS przeprowadzają kontrole na podstawie rocznego planu, uwzględniając analizę ryzyka naruszenia przepisów.
Kontrole ZUS. Skuteczność wzrosła do 94 proc.
Z rok na tok rośnie również liczba kontroli, w czasie których kontrolerzy dopatrzyli się nieprawidłowości. W latach 2020-2021 było ich ok. 25 tys., ale już w latach 2022-2023 ich liczba zbliżyła się do 50 tys. Ponadto, z każdym rokiem rośnie udział kontroli, w których wykryto nieprawidłowości względem wszystkich kontroli. O ile w 2020 roku wyniósł on 78 proc., to w zeszłym roku wzrósł on do 94 proc.
Naruszenia wykrywane przez ZUS najczęściej dotyczą art. 8 ust. 2a oraz art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Pierwszy z przepisów przewiduje konstrukcję „uznania za pracownika” w przypadku osób pozostających w równoległym zatrudnieniu pracowniczym i cywilnoprawnym z różnymi podmiotami. Decyzje ZUS oparte na rozstrzygnięciach sądowych, które praktycznie wykluczają możliwość zatrudnienia jednej osoby przez różne podmioty w ramach grupy kapitałowej. Grant Thornton podkreśla, że przepis ten jest „królem polowania” od kilku lat.
Podobnie wygląda sytuacja z rozstrzygnięciami o zbiegu tytułów ubezpieczeniowych, opartych na normie art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W sprawach, w których od wielu lat ugruntowały się restrykcyjne linie orzecznicze, szanse powodzenia odwołań składanych przez przedsiębiorców są niewielkie. Niewiele jest bowiem wyroków, które zmieniałyby decyzję ZUS na korzyść płatników składek.
Czytaj też:
Będziemy pracować dłużej? Prezes ZUS zabrał głosCzytaj też:
Wakacje od ZUS, czyli od czego? Od dziś można składać wnioski