Śmierć bliskiej osoby to dla każdego trudny czas. Mowa nie tylko o żałobie, ale też licznych sprawach urzędowych, które trzeba załatwić w przypadku śmierci najbliższych. Czasem zdarza się także, że sytuacja ta robi się jeszcze bardziej skomplikowana. Dzieje się tak, gdy wraz ze spadkiem, który zostawił nam zmarły, otrzymujemy również jego długi. Często może się to wiązać dla rodziny z niemałym szokiem, ponieważ taki spadek może wiązać się ze zobowiązaniami, np. wobec banku. Przykładowo zmarły mógł mieć zaciągnięty kredyt hipoteczny, a jak wiadomo zazwyczaj wiąże się on z kilkuset tysiącami długu. Wiele osób nie wie, jak postąpić w takiej sytuacji i czy można nie przyjąć takiego spadku. Są na szczęście sposoby na wyjście z takiej sytuacji, a także sprawdzenie, czy w spadku są zobowiązania wobec podmiotów trzecich. Przedstawiamy je poniżej.
Co to jest spadek i jaka jest kolejność dziedziczenia?
Spadkiem możemy określić ogół praw i obowiązków, które w momencie śmierci spadkodawcy przechodzą na spadkobierców, czyli prawnych następców. Spadkobiercom nie musi być tylko jedna osoba, może to być kilka lub więcej osób. Ma na to wpływ ostatnia wola spadkodawcy, jeśli spisał on testament, albo kolejność dziedziczenia. W przypadku, gdy zmarły nie spisał testamentu, albo gdy spadkobiercy wskazani w testamencie, nie chcą przyjąć spadku, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dziedziczenie odbywa się na drodze ustawowej. Jaka jest zatem kolejność dziedziczenia?
-
Pierwsi w kolejności są małżonek i dzieci spadkodawcy. W związku z tym, że są to osoby najbliższe spadkodawcy, każdy dziedziczy po równo. Są jednak wyjątki od tej reguły. Gdy spadkodawca miał więcej niż czworo dzieci, to jego małżonek otrzymuje ¼ części spadku, natomiast pozostała część spadku jest rozdzielana po równo pomiędzy dzieci. Co ważne – takie same prawo do spadku mają dzieci nieślubne czy przysposobione, jak dzieci ze związków małżeńskich.
-
Drugie w kolejności dziedziczenia są wnuki. Dziedziczą one w momencie, kiedy dzieci lub małżonek spadkodawcy nie żyją, albo gdy zrzekną się spadku.
-
Trzeci w kolejności są rodzice zmarłego. Gdy spadkodawca nie miał dzieci, wnuków, lub gdy wszyscy spadkobiercy zdecydowali się na odrzucenie spadku, wtedy spadek dziedziczy po połowie małżonek lub rodzice spadkodawcy.
-
Czwarte w kolejności dziedziczenia jest rodzeństwo spadkodawcy. W momencie, gdy rodzice osoby zmarłej nie żyją, albo gdy zrzekną się spadku, to następnymi w kolejności uprawnionymi do spadku członkami rodziny są bracia i siostry zmarłego. W takiej sytuacji spadek dzielony jest w równych częściach.
-
Piąte miejsce w kolejce do spadku zajmują zstępni spadkodawcy. Kogo zaliczamy do tej grupy? Są to dzieci i wnuki, ale rodzeństwa spadkodawcy. W tym wypadku kwota spadku, która przysługiwała ich rodzicom, jest dzielona po równo na zstępnych.
-
Ostatni, szóści w kolejności do spadku, są dziadkowie lub zstępni dziadków spadkodawcy. Jeśli więc osoba zmarła nie miała ani małżonka, dzieci, rodzeństwa itd., spadek dziedziczą dziadkowie. Każdy otrzymuje po ¼ wartości spadku. Z kolei gdy dziadkowie nie żyją lub zrzekną się spadku, to następnymi w kolejności osobami będą jego zstępni. Mowa tu o wujostwie lub stryjostwie spadkodawcy.
Są trzy sposoby postępowania, gdy otrzymaliśmy spadek. Może to być przyjęcie proste – czyli w takiej sytuacji dziedziczymy wszystko, łącznie z ewentualnymi długami. Inną opcją jest przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza, albo odrzucenie spadku w całości. Przed podjęciem decyzji, warto zastanowić się, co będzie dla nas najlepsze.
Ile jest czasu na przyjęcie lub odrzucenie spadku z długami?
Jak wspomniano wyżej, są sytuacje, gdy możemy odziedziczyć spadek z długami. W związku z tym warto pamiętać o wymaganiach formalnych dotyczących tego, jak należy postępować w podobnej sytuacji. Prawo spadkowe reguluje również to, ile mamy czasu, aby przyjąć lub odrzucić spadek. Jak wynika ze znowelizowanych przepisów, spadkobierca ma 6 miesięcy – licząc od momentu uzyskania informacji o śmierci spadkodawcy – na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jest to o tyle ważne, ponieważ w momencie, gdy nie złoży takiego oświadczenia w wyznaczonym terminie, to zgodnie z prawem przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że również z ewentualnymi długami. Jest jednak jedno "ale". Wysokość tych długów dziedziczy tylko do wysokości pozostawionego majątku.
Dziedziczenie długów przez niepełnoletnie dzieci – co zrobić w takiej sytuacji?
Zdarza się, że osoby małoletnie również otrzymują spadek po osobie zmarłej. Zgodnie z prawem zawsze dziedziczą ewentualne długi w spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jednak można również uniknąć tej sytuacji i odrzucić w imieniu niepełnoletnich dzieci spadek ze zobowiązaniami. Jednak musi to zrobić rodzic lub opiekun prawny dziecka. Aby odrzucić taki spadek, najpierw powinien on złożyć właściwy wniosek w sądzie rodzinnym. Jest to niezbędne, aby otrzymać od sądu zgodę na zarządzanie majątkiem w imieniu niepełnoletniego dziecka. Na uprawomocnienie się decyzji sądu w tej sprawie czeka się zazwyczaj około 2 miesięcy. Następnym krokiem po uprawomocnieniu jest złożenie wniosku o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka. Można to zrobić w formie ustnej lub pisemnej u notariusza. Aby pozytywnie zakończyć sprawę odrzucenia wniosku, należy do wspomnianego wniosku dołączyć odpis decyzji sądu rodzinnego dotyczący zarządzania majątkiem nieletniego dziecka, akt urodzenia dziecka, a także odpis aktu zgonu spadkodawcy.
Jak można uniknąć dziedziczenia spadku z długami?
Często nie mamy świadomości o tym, że bliska nam osoba była zadłużona. Jednak nie jesteśmy bez szans w takiej sytuacji. Zgodnie z prawem mamy kilka sposobów na to, aby uniknąć przyjmowania spadku z zadłużeniem. Po pierwsze – możemy go odrzucić. Tak jak wspomniano wyżej, mamy na to 6 miesięcy od momentu śmieci bliskiej osoby. Ważne jest to, aby złożyć stosowny wniosek u notariusza lub w sądzie cywilnym. Powinniśmy zawrzeć w nim następujące informacje i dokumenty:
-
dane spadkobiercy, które dodatkowo muszą być poświadczone poprzez okazanie dowodu osobistego,
-
adres stałego miejsca zamieszkania spadkobiercy,
-
informacje o pozostałych spadkobiercach – czyli wszelkie dane osobowe, adres zamieszkania i zameldowania, stopień pokrewieństwa,
-
odpis aktu zgonu spadkodawcy.
Po złożeniu wniosku wraz ze wszystkimi informacjami i wymaganymi dokumentami zostaniemy wykluczeni z postępowania spadkowego.
Innym sposobem na uniknięcie płacenia długów po zmarłym jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Co to oznacza? W takim przypadku jako spadkobierca zgadzasz się na spłacanie zobowiązań zmarłego, ale tylko do wysokości inwentarza ustalonego w wykazie lub spisie stanu czynnego spadku. Za długi odpowiadasz zatem tylko do wysokości odziedziczonego majątku. Twój własny majątek jest bezpieczny. Aby skorzystać z tej formy przyjęcia spadku, konieczne jest stworzenie wykazu przez spadkobiercę albo spisu inwentarza przez komornika. Taki spis musi zawierać informacje o wszystkich przedmiotach i środkach, które wchodzą w skład masy spadkowej, ale także należy w nim załączyć zapisy windykacyjne z ich wartościami i długami spadkowymi.
W przypadku chęci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie trzeba składać żadnych wniosków. Zgodnie z prawem następuje ono w momencie, gdy minie 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku i spadkobierca tego nie zrobi. Obecnie jest to podstawowa forma przyjęcia spadku, dlatego nie trzeba też podejmować jakichkolwiek kroków prawnych, aby przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Czytaj też:
Co to jest przeterminowanie długu i kiedy jest możliwe?Czytaj też:
Masa spadkowa – co to jest? Co wchodzi w jej skład?