Polskie prawo przewiduje rozwiązania, które w określonych sytuacjach pozwalają seniorom wyjść z długów, a nawet całkowicie je umorzyć. Narzędziem jest upadłość konsumencka – postępowanie sądowe dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jeśli dłużnik stał się niewypłacalny i nie jest w stanie regularnie spłacać zobowiązań, może złożyć wniosek i uporządkować finanse, unikając ciągłej windykacji. W prostych sprawach możliwa jest tzw. uproszczona upadłość konsumencka, trwająca zwykle 6–8 miesięcy i wymagająca mniejszego zaangażowania sądu.
Plan spłaty
Najczęściej sąd ustala plan spłaty wierzycieli, dopasowany do możliwości dłużnika. W postanowieniu wskazuje listę wierzycieli, sposób podziału środków z masy upadłości, okres regulowania zobowiązań (zwykle nie dłuższy niż 36 miesięcy) oraz część długu, która zostanie umorzona po wykonaniu planu. Gdy dłużnik doprowadził do zadłużenia z własnej winy – np. przez rażące zaniedbanie – okres spłaty może zostać wydłużony do 84 miesięcy. Po zakończeniu planu pozostałe zobowiązania podlegają definitywnemu umorzeniu.
Nie wszystkie należności można jednak umorzyć. Poza postępowaniem pozostają m.in. długi alimentacyjne, renty i odszkodowania za spowodowanie choroby, niepełnosprawności lub śmierci, kary i grzywny sądowe, a także zobowiązania umyślnie zatajone we wniosku. Upadłość obejmuje wyłącznie długi powstałe przed jej ogłoszeniem – bieżące rachunki trzeba opłacać.
W trakcie postępowania syndyk sprzedaje wartościowy majątek upadłego (np. dom, mieszkanie, samochód), by zaspokoić wierzycieli. Sąd może jednak wyodrębnić kwotę na wynajem mieszkania na 1–2 lata. Zajęciu nie podlega podstawowe wyposażenie, ubrania, żywność, sprzęty codziennego użytku oraz narzędzia niezbędne do pracy. Wynagrodzenie może być potrącane maksymalnie do połowy, z pozostawieniem co najmniej płacy minimalnej (4666 zł brutto). Z emerytur i rent potrącenie nie może przekroczyć 75% świadczenia, a do dyspozycji seniora musi pozostać minimum 1331,03 zł netto.
W wyjątkowych przypadkach sąd może warunkowo umorzyć długi bez planu spłaty, gdy obecnie dłużnik nie ma żadnej zdolności do regulowania zobowiązań, ale istnieje szansa poprawy sytuacji. Przez 5 lat wierzyciel może wykazać, że dłużnik odzyskał zdolność do spłat – wtedy obowiązek wraca. Jeśli nikt takiego wniosku nie złoży, długi zostają umorzone, przy czym dłużnik co roku składa sprawozdanie o swojej sytuacji.
Umorzenie zobowiązań
Możliwe jest też całkowite umorzenie zobowiązań bez planu spłaty, gdy dłużnik jest trwale niezdolny do jakichkolwiek spłat. Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, dotyczy to najczęściej samotnych emerytów ze świadczeniami zbliżonymi do najniższej emerytury. Tego trybu nie stosuje się do alimentów. Koszty postępowania pokrywa Skarb Państwa.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się w sądzie na urzędowym formularzu (dostępnym na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości). Można w nim zawnioskować o umorzenie zobowiązań bez planu spłaty lub o warunkowe umorzenie, jeśli sytuacja tego wymaga.
Czytaj też:
Co to jest przeterminowanie długu i kiedy jest możliwe?Czytaj też:
Jak długi zmieniają psychikę człowieka. Nowe badania: To jak rozwód albo śmierć bliskiej osoby